P î
ijiu. 'f ■..ÆJl
:;ri!
■'•i,,,;'; 'iliJiii
Î m 1 i
^ leid) en aan den Bisfchop van Luik ,
den Graaf van Hoogftraate en Philips
Hanneton magt gegeeven, om aldaar
met den gemelden Hertog, des zelfs
Zoon o f Gemagtigden , ’t gene ten
meeflen nutte der Landen noodig fcheen
te befluiten, gelyk het zelve den tienden
van Wintermaand ook bekrachtigd
wierdt. Ook was ondertusfchen de
Heer van Chevres voor den verkoozen
Keizer, mer Artus Gouffier Heer van
Boify,Grootmeefler van Vrankryk, voor
Koning François ( i ) te Montpellier ver-
M.d»Bei- gaderd, om de zweevende verfchillen
-'i-uit den weg te ruimen, en een be-
ftendige Vreede te bewerken; maar,
toen de handel op een goeden voet
llondt, viel Artus Gouffier in zwaare
krankheid, van welke hy ftierf, en dus
oorzaak- verfchafte, dat het welbegonne
opzet niet voortging.
Onaangezien de geduurige zorg der
Landvoogdesfe,drong echter de Leering
van Luther met het leezen zyner fchriften
in deeze Landen alengs meer door.
J'* Edzard, ( i j Graaf van Ooftvriesland,
Chron. TOndt ’er zulken fmaak in , dat de ge-
r S r d ™ J * t e ftellingen van den nieuwen Le-
«00. raar in zyn gebied , openlyk verkogt
wierden, welke vryheid fommige Geeftlyken
ontftak om de Gemeente van de
Predikftoelen tot de onderzoeking der
waarheid te vermaanen , en dus den
weg baande ter hervorminge der Kerke
, welke federt die jaar in Ooftvriesland
merkelyk toenam. Geen minder
voorfpoed hadtze in Duitsland, met
het openftaan van den Keizerlyken troon,
en het Stadhouderfchap des Hertogen
van Sakfen, welke Luther begunftigde
, en des zelfs ftellingen ruimer lucht
en loop gaf ; hier floeg nog toe , dat
eenigen den Kardinaal Cajetan met al te
barfchen handel omtrent den nieuwen
(3) Miim. Leeraar befchuldigden; welke Miltitz, van
H iR . (3 ) den Paus met een gefchenk eener
f Erederik Hertog van
pag.hj.sc ™klen gezonden, door toegeevendheid
S S .'L » “gtte te verbeteren, en dus met pry-
Luther, en met ver-
55«. achten en veroordeelen van Tekfel, oly
in ’t vuur dier verdeeldheid wierp, en lyii)
het bloed van dien yverigen Hervormer
dermaate aan ’t zieden bragt, dat ’er
geene middelen bekwaam waren hem
zyne ftellingen te doen herroepen : te
meer, wyl de vermaarde Boekhande-
laar van Bazel Jan Frobenius (4 ) hem u) h»
kennis g.if, dat zyne fchriften in de hoo-
ge Schoole van Parys, zelf in Italie,
Spanje en andere oorden geroemd , en a” s l "
alom gieetig van de Geleerden gezogt
en geleezen wierden. A l het welke Lu ther
begeeriger maakte naar den redenftryd,
tot welken hy van Eckius en Ka-
relftad genoodigd was, en die op goedvinden
van Georg Hertog van Sakfen,
te Leipzig,daar Luther,verzeld vanPhi-
lips Melanchthon, Leeraar in de Grick-
fche fpraake te Wittenberg, verfcheen,
gehouden wierdt; doch dees, over de
magt ( s ) van den Paus, het Vagevuur (,1 sidäi.
en de Aflaaten loopende, maakte, ge-
lyk het doorgaans gefchiedt, de partyen statu rc- „
meer verbitterd. lig.&neip.
r , , P 'g .30 .
ln deeze dagen raalcte Erasmus van
Rotterdam, dat licht der geleerdheid,
alengs in de verfchillen der Hervorminge
verw'ard ; en dewyl zyne verdienften
en ontfterflyke naam geen weér-
ga hebben, zal ’t de moeite dubbel
waardig z yn , aleer ik my verder in-
la at, zynen zeldzaamen oorfprong en
leevensloop hier kortlyk te ontvouwen.
Hy was natuurlyke Zoon van eenen Gerard
, te Gouda woonende, welke zyne
Vryfter Margarita, (6 ) van Z e v en -<«, n«.
berge afkomfiig, bcvrugt, en haar, vree-
zende den haat zyner Maagen, heime- damTviu
lyk te Rotterdam befteld hebbende, naar
Rome trok , daar hy, door zyne Bloed-
vrienden berigt zynde van den dood zyner
Beminde, het Geeftlyke leeven om-
helsde. Hierentusfchen bragt de gemelde
Margarita te Rotterdam , den agtentwintigften
van Wynmaand in ’t jaar
(?) Zie'c
verfcliil
.... J iii
vceruenhonderdzevenenzellig, (7) eenen.
Zoon ter waereld, dienze Gerard deedt
heeten naar zynen Vader, welke eer
lang weder in Holland gekoomen, d e S ig w l“
looshcid zyner naabeftaanden ontdekte,
en het Kind behoorelyk hielp onderhou-
den.
(i)Blys-
wyk be-
fchryv.
van Delft
Houbraken
Schomv-
bürg der
Schiiders,
l.deel.
P»g-19*
U) Des.
Erasmi
Roieroda- I Vita
pag.ö.Öc
feq.
(riStruvi
t Corpus
V Hift.
- Germ.
■3 Tom. II,
• i fol. 1083.
den. De jonge Gerard Gerardzen, die
in ’t vervolg deezen naam in andere taa
len uitdrukte, en zieh Defiderius Eras
mus deedt heeten, negen jaaren berei
kende wierdt te Deventer by Alexander
Hegius, om zieh in de Letteren te
oeffenen , befteld , maar vyf jaaren laater
zyne Ouders verliezende is hy door
zyne Voogden, met voorneemen om
hem tot de Kap op te voeden, te
’s Hertogenbos in ’t Broederhuis gezon
den. Naa weinige jaaren vlugtte hy
van daar en naar zyne Voogden, die
hem dwongen het Monnikskleed in het
Kloofter Emaus o f ten Steene by Gouda
aan te trekken. Hier was het dat
h y , ter uitfpanninge zyner Letteroeffe-
ninge, de Schilderkonft leerde, en door
zyn groot vernuft en byzondere vlyt
zoodaanig vorderde, datmen in de Ge-
denldchriften vindt aangetekend, dat
Kornelis Mufius, ( i ) Prooft van het
Kloofter S'. Aagte binnen Delft, een
konftig Tafereel, verbeeldende dekruis-
fing van Kriftus, gehad heeft, ’t welke
Eraspms gefchilderd hadt. Dus met
konft en geleerdheid verfierd vondt
hy te ligter toegang by den Bisfchop
van Kamerik, door wien hy gelegenheid
kreeg om naar Parys te raaken ,
aldaar zieh eenigen tyd in de goede
Weetenfchappen geoeffend hebbende
vertrok hy naar Engeland, en eerlang
naar (x ) Italie; naadat hy Bolonje,
Venetie en Padua bezogt hadt, begaf
hy zieh naar Rome, daar hy zieh met
voordeel nedergezet zoude hebben, zoo
zyne goede vrienden hem, in den aanvang
der regeeringe van Koning Hendrik
den Agtften , niet naar Engeland
getroond hadden ; doch de gevolgen
hunner beloften eerlang verydeld ziende
keerde hy naar de Nederlanden,
daar Karel, Vorft dier Geweften, hem,
op den raad van den Kancelier Jan Sauvaige
, in zynen dienft aannam, en met
eene jaarwedde befchonk.
In deezen ftand hadt Prins Ferdinand,
in Nederland gekoomen, hem
raad gepleegd over het regelen (3 ) zyner
Letteroeffeninge ; maar Erasmus,
/ / . Beil.
geene luft hebbende het Hof te volgen
, bleef in vryheid. Dus by veelen
aangezogt, by alle geleerde Mannen
zyner eeuwe (4 ) gceerd, en van
niet weinig Grooten , zoo Kerklyke als
Waereldlyke, bemind zynde fchreef hy
dit jaar uit Antwerpe aan Frederik
Keurvorft van ( y ) Sakfen, den zelven
onder andere bekend maakende, dat
de boeken van Luther by veele verfian-
digen geroemd, maar by de Godge-
leerden van Loven, tegen de betaame-
lykheid der Kriftenen, verkeiterd wierden
: fchoon hy een goed gevoelen van
Luthers zaak hadt, nogtans was de
onderneeming haatlyk en gevaarlyk,
het beftraffen der doolingen was geoor-
lofd, de verbetering der (6) Kerklyken
noodzaaklyk, omdat de oprechte God-
vrugtigheid door uitteriyke gebaarden ,
en de waarheid van het Euangelie door
menfchlyke inftellingen verdrukt en ver-
duifterd w a s ; de voornaamfte punten
van des zelfs Leeringe betuigde hy waar-
achtig te zyn , maar t’evens ook dat
’er meer befcheidenheid en minder hevigheid
in eenen Leeraar vereifcht wierden.
Omtrent den zelven tyd fchreef
hy ( 7 ) den Keurvorft van Ments en
den Kardinaal Campegius, geheel ernftig
de Schoolfche Godgeleerden en
Monniken berifpende, datze geene oef-
feningen der Taalen , der Welfpreekenheid
en zuivere Geleerdheid dulden
mogten. Onlangs hiernaa vermaan-
de hy Luther, door eenen brief uit
Loven, tot zagtheid in ’t ftuk der Hervorminge
, de verouderde gewoonten
waren zoo gemaklyk niet uitterooijen.
Door deeze onzydigheid kreeg hy den
haat der hevigften van beide zyde op
den hals, anderen nevens hem, afkeerig
van geweld en bloedvergleten, pree-
zen zyne voorzigtigheid, verftand en
maatigheid ten Hemel, met geen mindere
waarheid dan zyne gaaven verdienden
; en het is aan deezen,zoo ik my niet
bedriege.datwe den ongemeenen pronk-
penning van deezen grooten Man verfchuldigd
zyn, dien ik , mids de zelve
dit jaar draagt, hier vertoone.
Ȃ19
Lutheran,
par L.
Maim-
bourg
Tom. I.
pag.do.
(j) Sleidfl'
niComm,
de Statu
Relig. &
Reip. pag».
30.
(6) Hilh
der Re-
fbrm.door
G. Brand
I. deel.
pag. 63.
( 7)SIclda»
ni Comment.
de
Statu Rejig.
&
Reip. pagi 30-
Hec