I fel
D OM IN V S M IH I A D I V T O R , Q.VEM t iM E B O .
ANNo iE T A T i s X X X V I I .
DE HE ERE IS M r E EN H E L P E R , DI EN I K Z A L FREE-
ZEN. I N T J A A R ZYNS L E E F E N S KXXFI I .
Boven zyn wapenrdiild , d.it zieh op de keerzyde vertoont, zietmen den ukmvverkree-
gen hoed , met rykiyke kivasten aan den eenen en den anderen kant afhangen, dekken-
de het Kardinaalskrnis, ter regter zyde van het zelve wordt een zwaard en ter ilinker zyde
de Eisfchoplyke S taf, tekens van het Waereldlyke en Geeftlyke gebied, gevonden- dit
alles is beflooten bmncn deezen kring zyner tyteien ; '
A L B E R T t is C A R D i n a l i s M O G tiN T itE , A R C H lE P ls c o p n s
M A G D i b u e c i , H A L B e k s t a d i i A D M i n i s t e a t o r , MAR-
CH to B R aV N D e b u e g i a ! Z G M D X X V I .
A L B E R T K A R D IN A A L FAN ME N T S , AARDSBI S SCHOP FAN
MA A G D E N B U R G , B EST I ERDER FAN H A L B E R S T AD ,
MA R K G R A A F FAN B R ANDENBURG, ENZ. MDXXF I .
II. De tweede heeft noch op de eene noch op de andere zyde eenige byzonderheden, die
niet in den voorgaanden le vinden en verklaard zyn.
De Keizer hadt j zittende deeze
Ryksvergadering, den Paus verzogt om
i S a i zweevende verfchillen ( i ) ten fpoe-
digfte te beilegten , en zynen onder-
Tonfi. ftand hiertoe aangebooden ; des het
P’S-IS. Kerkhoofd , zoo op de begeerte van
Frederik Hertog van Sakfen, als op de
getuigenis van de Hoogefchoole te Wit-
temberg wegens het onbefprooke leeven
en den vroomen wandel van haaren
Leeraar Luther, eindelyk inwll-
ligde, dat Luther zieh voor zynen Gezant
Cajetan te Augsburg zoude verweeren.
Luther, deeze vryheid verkreegen
hebbende , begaf zieh derwaart,
naadat hy zieh, op den raad zyner goede
Vrienden, met een vrygeleide van
Keizer Maximiliaan gedekf hadt. De
Kardinaal Cajetan ontfing hem vriendlyk
, zeggende in geenen redenftryd
te willen treeden, maar begeerig te zyn
.de tweedragt ter neder te leggen; dierhalven
eifchte de Gezant, uit laft van
zynen Meefter den Paus, dat Lmhcr
( x ) zyne dwaalingen wederroepen , in
’t toekoomende van de zelve afftaan, en ®
zieh voortaan onthouden zoude van alles door l!
dat eenige onruft in de Kerk baaren kon- Ucd
de. Luther, meenende niet kwaalyk ge-
Icerd te hebben, verzo gt, datmenhem
zyne feilen aantoonde. Hierop gaf de
Kardinaal te verftaan, dat Luther de in-
ftelling van Paus Clemens den Zesden
ontkende, dat de fchat des aflaats niet
Is de verdienfte van Kriftus; ten anderen
o o k , dat een menfch tot het heilige
Verbondsteken ( 3 ) naderende ver- (3)Sicr-
plicht is te gelooven, dat hy de gena-
de in het zelve aangebooden, deelagtig
wordt. Luther bekende de Pauslyke
wetten geleezen te hebben, maar be-
weerde, dattaen de Heilige Schriften
hooger moeft achten , cn ontftak hierdoor
den Kardinaal dermaate, dat dees
de waarde van den Paus boven alle
fchriften en befluiten der Kerklyke ver-
gaderingen opvyzelde. Als de partyen a-
lengs meer verwyderden,enLuther niets
be-
ly iS begeerde te wederroepen, ’ten zyhem
LutiierAH.
p.ir L.
Maim*
boiir^
Tom. IpiS
3>
aangeweezen wierdt in wclk deel hy
gedwaald hadt, dus ook den volgenden
dag mondelingen fchriftlyk, zonder gevolg,
zyne zaak verdeedigd en aangebooden
hadt zieh het oordeel der Hoo-
0W“ gefchoolen ( i ) van Bazel, Fryburg ,
Loven o f Parys te onderwerpen , het
mogt niet baaten, de Kardinaal drong
op de wederroeping, en Luther met
de Kerklyke ftraffe gedreigd hebbende
geboodt hem te vertrekken. Luther ,
door deeze hevigheid bevreesd of hem
eenige laagen geleid mogten worden,
beriep zieh op den Paus, en, dit openlyk
doende aanplakken , vertrok te poll
naar Neuremberg,en van daar naar Wit-
temberg.
De Kardinaal gaf den Hertog van Sak-
ii Com * ^ ^ ftraks kennis van den handel,
mcnt.ac befchuldigende Luther met fchaadelyke
g „ verzogt den Hertog dien
man naar Rome te zenden o f uit zyn
Land te bannen. Hertog Frederik antw
o o rd d e , dat hem niet te vergen ware
Lu ther te verjaagen, w y l ’er niet alleen
in zyne Landen maar ze lf in andere G e -
weften veele geleerde en eerbaare mannen
gevonden wierden, die Luthers Le e r
niet verwierpcn. Dat eenigen zieh tegen
hem ftelden, voer hy voort, was
uit gierigheid, haat en afgunft; men i f 18
mogt zyne dwaalingen uit de Heilige --------
Bladeren aantoonen, hy zoude dan doen
dat een Kriftlyk Vorft bcuamde, thans
wilde hy geene onbeweezene zaaken
goedkeuren o f veroordeelen.
D e P a u s , al dit werk overweegende,
meende het zeil zyns hoogmoeds in
te biiiden ware eene lafheid , die oorzaak
tot afval o f tot opftand mogt geeven
; dierhalven bevelligde de (3) Paus is) sieij,;
de voorgaande aflaaten met een nieuw mem™;
g eb o d , en verklaarde de zelven eene,®'”? ’*'-.
Leeringe der Roomfche K e rk e , de mee- pag. 17.’ *
fteres van alle anderen, te zyn ; ja dat
(de P a u s , een naavolger van Petrus cn
’ Stadhouder van Kriflus , magt heeft
zoodaanige weldaad ryk lyk uit te deelen
, tot zo o v e r re , dat die niet alleen
den leevcnden maar ze lf den dooden
in het vaagevuur voordeelig z yn ; deeze
leering zoude ieder aanneemen o f
van de Kerklyke gemeinfchap gefcheiden
Worden. Op zoodaanige w y z e
poogde Paus L e o deeze bevelen , even
als zyne andere Staatszaaken, door geweld
en dapperheid, die hy tot heerfchappy
der Volkeren ( 4 ) hoognoodig (4)Eon.n.
a ch tte , te doen gelden ; en het fchynt
my , dat de volgende gedenkpenning op 'T“'"- ’ •
deeze eigenfchappen gemaakt is.
De afbeelding van den Paus wordt ten halven lyve op de eerile helft gevonden , om.
vangen door deeze letters ;
L E O X. P O N T ie e x M A X im v s , ANN O I I I !.
L E O DE TIENDE OPP ER ST E P R I E S T E R , I N HER
F I E RD E JAAR.
Op de andere helft vertoont zieh een windbal, welke door het onderllaande werkruig
II. Deel. T
f ;
I It*
I
I:*!
f .
i