':í :|
de ilmkerhand wordt ten halven lyve i n ’t harnas , als vaardig om ieder ell iizonaerheid I f l 8
‘ Sickingen in piicht te houden, op de voorzyde gevonden , beilooten binnen deeZe guide "
lesfen;
C O L E D E V M , E X IN P V B L lC A AM A , IV S T V M Q .V E
.T V E R E . M D X V I I I .
E ER GOD, D A J R N A B EM IN 'T G EME E N E B E S T , EN
BE SCHERM HE T RECHT. MDX F I I I .
Op de tegenzyde is Maximiliaan op zynen troon gezeten, houdende den RyksaRtel in de
eene en den Schepter in de andere hand ; voor hem ligt de gemelde Sickingen, door zyn
Ridderlyk wapen cn door deeze eerfte letters van zynen naam P k a n s V a n S tcKiN GiN,
die agter zyn hoofd gefteld zyn , kennelyk; wyders leeft men op eene banderol, die den
boord des pennings beflaat, deeze als uit zynen mond voortkoomende woorden;
A R M tS M E R C V R IV M SI N O N P R A E P O N A S , M A X IM E
C A E S A R , S EM P E R E R IS V I C T O R , F A V S T A Q .V E
R E G N A T E N E N S .
I n d i e n g t , g r o o t s t e k e i z e r , d e n k o o p h a n d e l
N I E T S T E L T B O F E N d e WA P E N S , Z U L T GT AL.
TYD O F E RWIN N A A R , EN G E LU K K I G RE.
G E ER END E ZTN.
De Keizer, het misbedryf aan Sickingen
op deeze verootmoediging vergee-
ven en den zelven in eene der aanzien-
bedieningen ( j ) van zyns Zoons
Gmii'’ tienden gefteld hebbende, beriep eenen
Fitt.ii. Ryksdag te Augsburg, zoo om de zaafoi.
ii. Jjgn van zyn Huis te regelen, dewyl hy
befpeurde dat zyne krachten vermin-
derden , als om de ruft van Duitsland,
door de hevigheid der Geeftlyken in
bittere verdeeldheid gebragt, te herftellen
; wandt Jan Tekfel hadt niet alleen
de ftellingen van Luther in gefchrift beftreeden
, maar de zelven als Geloofs-
onderzoeker te Frankfort aan den O-
W ™ - openlyk doen ( x ) verbranden;
theran.par vvelke ftoutheid de Leerlingen van Lu-
ther te Wiitemberg met gelyke ftraffe
aan de fchriften van Tekfel betaalden, en
dus den oorlog ontflaken , die zooveele
jaaren gewoed heeft. De Paus kreeg,
behalven den gemelden yveraar, nog
andere Voorvegters, naamenlyk Jan Ec-
kius , Sylvefter Prierias cn Jacob Hoog-
firaaten, welken hunne pennen fpttften
om het vermoogen van den Kerkvoogd
en de waarde van des zelfs bevelen boin
ven die der Kerklyke vergaderingen te
verheffen, en dierhalven, ’t gene by de
Geeftlyken zeer gemeen is, Luther eerlang
voor eenen Ketter lutkreeten; ja
de voornoemde Hoogftraaten (3 ) ver-ojHij.
maande den Paus, om de waereld van !£iS'p)t
deezen verderflyken man te bevryen, **»'»>■
dat men Luther ten vuure en ten zwaar- Tom. i.
de moeft vervolgen. Maar dees, zichf"®^^'
hier tegen verhcffende, hieldt met kracht
van reden ftaande, dat de Overigheid
deeze verdrukkers der waarheid en
vyanden van Gods Majefteit, diefchaa-
delyker waren en meer ftraf verdien-
den dan dieven en moordenaars, behoorde
te weeren: ook hadt hy den
Paus over het misbruik en de kwaade gevolgen
der aflaaten fchriftlyk geklaagd ,
den zelven met een te kennen geeven-
de niets dan tot welzyn van ’t Geloof
bedreeven te hebben.
De Paus, het Iteflle geloovende dat
hem ’t oorbaarfte fcheen, deedt L u ther
op zwaare boete naar Rome flag-Mj.siei-
vaardcn (4 ) om van zyn gevoelen r e - „ ”3f^33"'
kenfchap te geeven; doch door b e m i d - K ' -
deling wierdt dit onderzoek den Kar-
dinaal
ly iS dinaal Cajetan Pauslyß Gezant in Duits-
' land opgedraagen; aah deezen beval hy
Luther, met hulpe van den Keizer en
de Duitfche Vorften , naar Augsburg te
toepen, en den zelven aldaar te be-
Wfaaren tot hy naar Rome vervoerd
wierdt; maar zoo hy van zyne dwaa-
llngen wilde afftaan , dan zoumen hem
weder in de fchoot der Kerke ontfangen.
Ook hadt de Paus in dien zelven
tyd eenen brief aan Frederik Hertog
van Sakfen gezonden, dien vermaanende
het Geloof der Voorouderen te willen bewaaren,
en de geboden van den Pads
niet te wederftreeven; opdat de waarheid
in Luther te Rome onderzogt worden
, en die onfchuldig bevonden 4 in
vryheid weder t’huis keeren mogt.
Dus ftondt het met de verfchillen
der Kerklyken in Duitsland, tOen de
Stenden des Ryks te Augsburg vergaderd
waren. Alle Keurvorften hadden
zieh derwaart begeeven, en de Paus
zondt ’er zynen Gemagtigden den Kardinaal
Cajetan, eensdeels om met de
Vorften over den Turkfchen oorlog ,
andersdeels over de zaak van Luther
te handelen; en opdat zyne voorftel-
len beter ingang mogten vinden, befchonk
hy den Keizer ( t ) met een ly iS
gewyd zwaard en gewyden hoed , en ( , ) S t r u , i i
den Aardsbisfchop van Ments Albert
met het ( X) purper ; wandt de Paus, Rer.Tom.
een aanzienlyk Hoofd en befchermer "n'“'’
der Roomfche Kerke in Duitsland zoe-
kende , vondt niemand dienftiger dan nicm.dc
den Aardskancelier en Stedehouder des
Ryk s, wyl dees van hooge af koomft
en groot vermoogen was, tot die w'aar-
digheld te vorderen ; hy deedt hem
dan door Cajetan op de Ryksvergade-
ring inwyen met de plechtigheden en
heiligheden, die van oudsher gebruik-
lyk waren. De Keizer geleidde den
nieuwen Kardinaal , zoodra ’s Pauzen
laft verrigt was, uit de Kerke naar
huis en gaf hem eene Koninglyke ros-
baar, paarden en koftlyke kleeden : de
Paus vereerdc hem eenen hoed met
goud , edele fteenen en paerlen geftikt,
en een zwaard met eene Vergulde fchee*
d e ; wandt de meefte Bisfchoppen in
Duitsland voeren Waereldlyk enGeeft-
lyk rechtsgebied. Uit hoofde deezer
vcrhefHnge vindtmen Albert met den
nieuwverkreegen tytel en fieraaden op
de twee volgende penningen, weinige
jaaren laater gemaakt, afgebeeld.
I. Het afbeeldfel van den Kardinaal Albert is op de voorzyde van den eerften
I WHebt. met deezs woorden van den Heiligen Schryver ( j ) in den rand;
I vcr^ 6.
f j
..‘(.lili
i ' i .
t