
mm .
M i •
>1 V-
114 X^CX í)0líjíánbí0«t Natur-UltbMaccrial-^ammcr
S3mm er citniLfammlci \mÌ!/ fe muf] man
(Siiti'mniTijienÄwtft t)C6 (¿criuiibcrs
iv-üTeu itoiten/ nuiUr i»nt]u>cAcn ubcrfluffiii([
gciKbtifl^nt biis nccb grüne i^raut
UHCiM'igcn@fruff) bci; ftcl) fü()ret/ itclc^cr^oi
turc^bhg 5iujjö6rrcn Don lid) fclbttcn üeriofcjici'
©er (iffii-r auc^ ^ie1cm fonft üortn'lflii^cn uiii
^alflnnifc^en ti^anmen bte itriitttni hc^iku
fiin / fo i?at i)er in i)cn 5lpoti)ecien btruliniti
itm tiict)t i'o öicicti eiuraifcn uiibcinfcl^iiciicn/fom
bcm juoor autftcin cinmii^cr
nur (t\v<\è hiooíiuo'ct)m(^iit(í)tauíj¿ci'eiteít|t/
íflé übrige olí micjcí)cn unís A^fliU)U$ücr5Mtbcn
fon. muy man iicfcn-^mr^
inen Dor ^fn á^oítcnuní s:>íáufcn lüo^l ücr-^
iva^tcn/ iuclct)c öcmfclbcn fcí)c scfót^rlicf) lint/
it)íc bfljícé Pa/na Ül fCjUCV Material-Hißori
anmcntctuní) jugícicí) iiuíenUn'-
ícmcf)tiitbt/ u^cU^er üoi- miDcrn ju craícfcu /
mmUiá) / 'íer nocí) fvifc^c / ücíieommcnc unb
Í5icf'.fótni.'ttct)t¿ / fo üon flílcu Uurdniciftitm
,5P0í)l öcfilubcrt ift.
^íMiftcn pftcí^cn ít)n oucf) bic ^peí^crfcc
fuégcmein fo Uincj / cr^ifc^cí unbslcic^fam
fclaßet/ in suíea^n unb ií)mlicn@íftti)arí.
isurcí) ju nehmen / ivcilcn üon oiclcn bwor gc-^
Iflltm woi:i>m / cr eütné bofeé unb öcm
¿aupí f(t)(íblií¿eé bc^ fíc| fúí}rc i luelc^cé
mort pmiUi 2.77-i^üflr ín fo XGcit gelten
Iflifet/ ivcilcn dn übe rfíufiígc ^Öorfor^ nic&í fct)«'-
ícnfonnc: Sííleín ttJfií eben biefcr Amhür.rnie
ßucb önbere üorneíjme Medid, uon einet folctien
Irlngfrcnbcncn^ipcibcrt'crnW,
u^egeneinc^gute concaion in feinen Znmw
cf itiificn über bßs 2iiisrp«i g« fcbe ^^ßeufi,
tor/um /'/i^.4io.gegcben/H)elct)en auvt gci'niiii;
teve Hoffmann Commeut. in Schrced.^nf^
45:5. ^u ueribci)Hgen fuctjet / xw ton Miicra
©ircii ein mehrere i^u tini^en ift.
f.
3m übrigen itirb ber «Sorianbcr inclfo
mit gcbraucljef/iubem er in bcrx^iw
bnitimg bem 55ier / ?ßrob unb S5rntiüurf[[i
einen febrannebmlicben (Sefcbmncf gibt/inbn
über bcn £Oingen unb baö ^nupt fMt
ciei unb öei^ivegen enttveber miigucfcrub
iogen/unter bem donkct/ober incen mm
^rejenepenbienlic^ gebrnncbet ivirb/- \whm
Sc/jreeäero ^ag. 5 o. JU er fe^en. @inigc mfl(|[l
linrnu^ mitb einen purgierenbendenfeci/Äj
fen®efci)teibung in beeifttmiiUets Zmm
cfimsett ubec i^^tQmcltitm'^^'^-^riP^fr/».•
ííí
jutinbenift»
xiiirnmi
í B o u k n s : a t&amo n Ä
"^mxjtm ci'fic 2i6f§cifunö / t)on ben ^Mmm. I i ;
^^C^OiiNn Cardamómfcín í)aí man ^ÍVC^^
O^etíe^ Sírt in bcn^ípotbecfcn/ bnroon cU
^Wt Cardauiomum Ma}us,^ic nnbere Cardaniomum
Minus geuennet lüirb.
CARDAMOMUM MAJÜS
cícr bie gtoflc Cardamònttctit tínb
ílf ine unb graue Ä6rner/eines aromacifcben Oe^
• ru(t)éunb(5efct)in»ic^é/ loelcbebc^Deboct) nií^í
fo ftaril fínb / alé be^ ben Hciuen Cardamòmi
ícin: «jcrbengar feiten in ben 5ípoíberfen gc^
'funßen/aliito man bie grana Parodili bafürbaí'.
til] íí)uí/iüie in uorigcm ^«pitel fcbon eruntueí
íDoi'^'n. @ie ^9mmen aué Oft'-3nbien v^on
Cananor, Java unb'ber 3nfulCeilon.
Sílá íírtiuí ^idcè ©aamené fea Ut) ben
Snbiflnern Endzai tyeijfen / une ber berúbitjíe
Jíírwaw/íísin jeinem Coli.MSS. berict)ret.«a5ie
ober folc^eé tüncbjlvbatinnen Itnb bie 3nbiani'/
f(t)C Scribeníen nOCÍ) nic()t einig. Gardas ab Orto.
febet eé irúrben biefe^òrnertvie (Srbfengc.
f(ict/iDncí)fcn auc^ fo auff/ unb bericbíev. aníere/
bflf Mè Äraut au|irbemSclbmc^cíbení5torn
íinjufc()en fc^. ílnbere a[íiJafo¿us Borttius
jcoílmaué íem^ugenfcÍKin be()aupten/bag eé
ein ?írt Díoí)r fei)C / iveíd^eé lioffmanmä nué
ictfelbcn Commentario in feinen da'vi Schras-
</«7«zí>?//í^.429.iüeiíláufftigbef(breibet; ©od;
gcftcí)cn Alle / Mgbie^òrnerin brepctficbíen
©ct)ooíen ober ^úífeii iuacbfen / unb m U
brct)inat)l langer fei)en / alé ßer fleincn Cardamómlein/
ivcßu^egenfte nud; biegrotfere: ©ie
¡íflrabítt'^órncr abav in ^nfetjung ber bici-,
ftm^últfcn/ biegrcftegencnnctiperben:
ir. V
CARDAMOMUM MINUS
ober bie ffciitc Cardamómíeín \terbcn
gemcimgíiíb in ií)ren fíeinen / brei;ecfi(^t-4nib
eíiüaé.lmi0lid;ten/;)úljTc« au¿3»bien / über
4)oEanb/ juun^ gebracht/ iueld;e aus^ì^cnbig
wij;-^grau / ftteiffict)t unb mit einem ííeínen
(¿Díiel yerfeíícn jin'o. (5old)c iueröen in einen
©aíí get^an/unb bnrautfmit runben ?£rúgeln
fo lang gefc^lagen bif^ bie .^úljfen auff unb nb^
gefprungen / ivelcbc abgcfd)íDungen unb Bureí)
baé ©ieb gereiniget loerben/^üie Schurtzius ín
feiner Materia¿-%ix}\m(x ©ic
alfo gefnuberte Äomet aber fínb Heine erfic^te
unb grnue íCérnlein/fineé aromatif(()enfcí;arften
@efd)maiíé tinb fei)r guíen / glei^fam nav^
è'amper licfí^enben/ Oerucbé.
ober Ämuf/ mim fíe ge--
fmnbletiwben/ iftnod) fet;r unbeínnr/ auifer
ta}; Pö/wibeogefet^fegigur baoon gegebeii/abec
i?od) oor geiüig nícbt auggeben ean : i>ie 3eií
•ivirb ein gc^uiìfeè bauon íc^reiv niì^ muf; man
lid) inbeffi'nmitber §rud)tbegnúgen lafien/ujel-.
á)c/ \md moglid)/ frifcb/ uoU^ommen/ id)im
unb nic^t burct)ftoct)en fe^n muf*
r-
©ieil-r^aame lüirb inégemeinüerftanben/
íüannberCardamomíeinfcblec^tetbtnvisgeíacbt
itnrb/ jumnblenbieuorige Spccics fe^t rar unb
nic^tiüobljubaben ift ; luegun'gen bami &íe
tleiní in í^er Medicin unb anberfhvo fnfi oílcin
gebrauchet ìuerben/inbem bcc^ bepCe faft einer-;
le^ 5^rdtífcn í;aben/ au|]et bag ^ie kleinere eU
xvaé ttñrcíer unb burcbbrtngenber ^ín^.
ben nber/ ix>k aííe@eíüiírt)e/ eine eriuarmenbe
Ärafft/ iveíc^e bocb uiel icmperirter al§ in ben
nnbern ift / unb in bem faft aite aromata ben
ímmi> unb ben<Scblunb gar ju fe^r angreiften
unb gleicbfnm entjünben/t)atman fíd;&ejfenüon
l>en Cardamómlein nic^t^^u bef5rcbítn.©ícríav5
ften bm SD^agen / jertíjeiíen bie SBinbe in be»
@ebármen/unb bienen aífo gegen bie (jolic unb
^tuíter &)m^t}cit. èo íbun fíe oucb im
(Scbnjínbcl unb nnbern ^aupícíg^iDacibeiten/
foauá bemS3íagen cntfteben/írefflief) gut/ftót^
eren baé ©ebacbtnué / une EttmüHa-us bauen
iüCiter in feinem Schrcsdero Dilucidatopae -1%
fan gdefen jperbem -
aniarricmiLirv innjus- CarcLaiii.^inm>-L ìrtcdiwit C'oA-damomum minu^