
• 1 • , Jíl V V f
S>amíí xtit aber ju ï>cr felbitín fom-.
in ber ganzen Sufammenfe^ungT aar hi dziaat
baé ifi ein palmen ^awm. 93on bicfein
^ o r i Taar fommt nun baé beianbieTari hfc/
foöcniranc?/ iDeíct)er üonbiefem ?ßaum h\r[',
mct/bebeuiet/uub mcí)í attein bem ©affi biefeá
®aumé / fonbern auc^ betn n^ilben i)aitih
baum/ja má) nnbercn ?5aumen/fo e i n i g e n «
geben/ gemein iftv wie in Suratten biefeg^ott
in folc^er ^ebeutuug überaß gebraut^lid) iii
2>ie Teiingafiff^e ©pmt^ / beren in meinem
'Iractatgen aucj gebaci)! / ift gleí(í)falé mk ^
Maiabarifc^eu unterfct)ieben unb regieret oUciii
nufber5iorb'.5€úttt^onchoromandei,bic^tnqí
Bengala ju/gleic()'^í)ie fie auc^ gan^ anberc ¿u i i
ftaben ijat / a lg bievorige ©prac()en. (Sotificn
ivirb biefer 55aum im Javanif4)en unb Maiait.
fc^en auct) Lontar geí)eiíTen / unb tvirb bcjídi
ein gro|3 Quantität nuftBatavia, abfonbcrlíct» 511
Bantam gefel)cn/ nfltüo fie auc^ bie "Slrtííer Hv.
m \ gcbrnucticn uivb barauft f(f)rciben ;
gen bann 50iein .^oc^gee^rter ^ c r r beffmiiti
ncmmng unb x&erleitung in biefer Íítjtdi
^pract) fel)r ivoi)l getroffen I)at. Ob öh
f(t)onipol)l jcpnhin / batiiöiefelbe biefen ^ m
auti Lai-iqucn gefe^eu j)ßtfen / fo ift boc^ m
^cibgen oon bem M m í e í n / e()e liegrii^
tragen/gnrfcfjn^erjuunterfc^ciben/ unb iftfllfo
noct) ungetyip / ob lie atiba baö Carim p.mè ci«
ba5 Ara-panè, baáift/basSOvmingeu/ ober Ui
Sßeibgenöon bem^almbaum gefunben / v¡th
ct)es biegruc^i/fo imjavanif(í)ensibaioní>nj|£í/
jeigen mu|) i iijeilcn aber bie^efc^reibwii) uní
-ííbbilbung uonaaenbeí)ben Baumen ímjweyí
(eil Ä i ici) beé fíorti m m . beé Accrn w»
Rheede toeitldufftig uub Jur ©núge ^u ^ f n
tinb / foifí c^nn6tt)ig folc^eiteiíeraufjju^'
ren. ©ieicé nur íjab noel erinnern luolííti/
baf / tüíe mic^ baucht/ biegjortugiefen Wim
S&aum ben STiol^tnen Palmeira brawa gcgfífii
Labenz wd iin er obne bie geringfte ^«rtiittg
unb ^fian^utig ()en>or fommt uùbucniic()|cll^
ften ju gonipen ^Daíbetn üofl 1
men/ foiit^tüi|ct)cnbcm^ní)mcn / fo b e rv e t e
van Rbeede fe^ct / uiifc 3\üífrf)cn i>m mciiii^cn
cbm fo ctn flroíferllnícrfcí)Cí0,mcí)t / olé imcr^
fícn.^ufjíctíírtgcn tüol)l iciijanírín auß Umpiffcn'^
l)cií ^cc@prncí)cn fc{>nncn&6rfflc/ iiiöcm^icfcr
55iium cijícntUc^ in ^ m Maiabarifc^cn panè, unö
m4)í pana, nié ^cr Aecc vmRheede fcí)rCÍbCt/
flcncnncítwí» / wu ^cé bort) tücnig nußmir.
t^ct. ©aé^OoríMecem abcc/ í>aé inraeíncm
íracídí9cn6iirbei)3cfúáetttc(>ct /bcí)euícíiii0cr'.
fclboi cíncu ^ a um / glcicÇ auct) Mé 3Botí
Wriiksjam, ivclc^cé im Sanskrictsjc^eH/Ôrté íft /
in ícr gclflbrícn Apraci) ì>ct Bramincit / bcp
tem íDcríTaiaha oi)cv TaiagcfunöctiiDirö/bci-«
cilcicbcu "Scftrtirnníí í)at ; baé cti'tc
mdftfné in î?cm Maiabanfc^cn Ux) bdá ÍBo r í
pane uní> toé Icijíe in U t anbcrn èpracl)C
bcî) M ® o r t Tala gcff^ci ivíri) : tüclrt^cö
Bramncfifc^C »XCoit flUífl Úbcrrtíí in MacaiTar
öcbtauci)lic^ ift / ba iicjc ^aume Xaia unö
ííuffbccSnfuí Java Tal ^cilTcn / gícicí> ivicCOU'b
ncm Jè)oct)gce^rtcn vÇ)crcn ^nugfam U h m fei}n
bütffic: iini)cc)t/ fliö n)ieï)aé SBott Lavvang
am obCr Lawang, fo in bCrfelbCn
icnöpmc^bie bcbcuict/ j u
gleich nuc^Jn Mc MoJuccifct^cn Snfulciv unb nuf
Amboina ubcrc}cpfiatl^fí ijí ? glcic^ wie
»Ç)ciôcnt()um Bon tt'r :^úrí Choromandcl
^anbé f0ïP0Î)l nutfjava ßaiy &c. mit einem grofi;
fen "îljcii feiner ©pmc^c/ até auc& in bie Maieit.
fc^e K. ftcO gefeiter i^cit garnit wirobec e^ne
einiijen Umbfifyiteiff beç ciefem ©íú t f blei-^
ben / fo beCeutet bas S3orr Canm, M ber i^^ccc
•z/Ä« m baé ^IBorí Pana feç,et / in bec
Maiabartfc&en (gprací) / jum Unfcr-.
fctjeib einer anbecn ©orte pana, beflen Sl a t -
ier eiivaé îDeificr lînb / alé oonbcm erften^e -
fc^Iec^t. 5£Baé abtr baé ^ oriT ama d o , fo
ÎiinterbemDori.qenTaia ftelxt / aniangct / foift
beifeibigen 55ebeuiuug mir unbeMnbt/unbifî
neSit^eiffeiemCanariifci^eé ober nnbeteéîBori /
fo auf bcrÄuftcüoniCaukan gebrmic^iic^iftutib
lìic^t üon ber gcíiií)rten ©prnc^ ber Braminer
Ì)errù^ref/ tíjorinnen ic^ jum í^eil vcrfireí biii /
jumioeníaftcn fo oiel/ baf] tcft unterfc^eiben fan/
bflf brtfleíbe ^ein Sanskriets ift; ioieiDol)íen ber
^ c t c -z^aK Rheede in feinem ganljen 5ßer cf bicfe
flanft gcneralicer t>or bie ©pracf) ber Braminer
rtuOgibf. Untcrbcjfen iommtfie in mdcn ^Bor-^
ten bamii übercin/ ober iiebct boc^nurjmveilni
ein iteuij] ballon nb / 5umai)ien |tc bei)be auct)
einerlei ^u^ftaben gel^raucteu unb im f^xch
ben eine v)rotfe @icict)()eii ^abcn / tvormit baé
Sanskriets tmb boé Hjndoftanifc^e auf^^ebrucfei
tt)irb. ©iefcm ^ a um nun tvirb in bem Hm.
doftanifci)en ber 5ial)me Taar, mit Sufugumi
beö SCorié dzjaar, ivclc^eö in berfelben èpracf)
einen -Saumbebeuiei/ beogeieget ; njannnun bie
patticuia hi, iceIc^eéein3ei(f)enbeéGcnitivi ift/
iem Nominativo vorßcfe^et ivirb / fo (auiet fé
gleich if§ auct) a u f ber j^ufte üon Choromandcl
foíí)anige53aumc<gí0tíeüon etlic^ SOleileniong
angetrotfen ^ob. 3ngleift)en fan tiièi ^^
@tílíKl)iüeigen (e{)e xvix üon biefer
flàn ^lic^ abbrechen) vorbei) gel)en / baß^fi
Jagra Ober Jagar- gucter nicí)t aßdn fc«!
gucter / fo üon biefem ^ a um kommet/eigcnt''
licO unb aííem jufomme / ttie SOiein
eptter^err ju glauben fct)cinet/ fonbern c
bem 3uvfer bon ben Cocus-^gàumen / iait-.,
bieten anbern ©orten beé fèwar^cn 3ucf«¿/
fo in Stumpen gehalten iterben unb alfo von
bemSucf er-, mc t |elb|ten kommen / gemein fcC'
tt)ien)ol)l eé im^t bem gucfcr von berglcitif«
^aum- .eáftten Mommi, d o rmi i aífo fflt
t)e;fc&iebenen i^aBmen biefeé Sautité ein®^'-
nugen get()an j u baben Derme^ne / iDie©c in
b emiBr i e f f a n Monßeur d« vicq p^n mir ck^
íangeí ()aben.
"í^on íííferte^ frim5i)en®itt > ä($fe».
Si e 3irt bon Caidcira ober eigentlici) Cardoeira,
íft^íerauct)gnug auftben 3nfulcn/iuelci)e
)i(aU(ÍMalcyirchBangkovvan,unbbíC(2iorí/^vet-^
(bf ìiiié ríec()enbe ^tum«K£Oìoo0 gibt/Pandam
ill verleiben @pract)e nennen/gleic^ auct) bie SÖUi--
in( biefen î^iabmen fiíí)reí. (êè Aibt aber ber--
fdbm j)teo Specics, eine mit bornierten Slat-^
imi/unb bie anberc oi)ne ©ornen/tbelct)e (entere
iMi^iermeiitená ttnbtunb bereitenbiejavanen
Don ben Bankowan -Slátíem ^ier unb auffPa -
limbang bic befanbte Kocdziang , ift eine 5írt
«iiifernímatfen/ bie fíe ju ©erfen gebráuctien/
iDícSOíeinem ^ocí)gec()rtcn 4)errnfc{}on befler /
fllé mir felbit beiüuft fe^n tDirb.
©ie Ocbi radzia foltc tc^ e^e bor cinc 5írt
ronnen e a f f t beë @anbcU^aum¿
grb'^íleptfeí oberTubcrum terrje falten / aléüor
Ocbi, nemlicí; bic 5í3urr?cl Dor cine ^ r t Tuberis
efcuienti, ti)elcí)c bíc ^taliáncr Tartofou , bic
aber TI-UIHCS nennen : baé oberftc
- oberCapituium aber Dor einenFungumobct<
Scf>ít)amm / fo biet aué bemfelbeu/
icnbcçiVwi/Tfl'f^/f^^cfeben/ abne()mcn fon-.
m\ : ïi)iil aber boc^ baé Examen biefer meiner
m m m SOícinem ^oc^gecI)rtcn i^errn gerne
iibctíaflen unb bcrofclben Sentiment bieriiber fer^
set criparten.
Sf]rtct)bem ic^ auc^ baé ÍBo r t Cociit Láwang
iñbcm^rieft an Mon / .deFk^ angefú^rct gcfc.
éíD/ fo binit^ / in 5ínle^en bes 2Doríá Lávvang>
tflé eigentlid^ in ber Braminer unb Hindoftaner
gpract) snageíein bebéutet/in bic@ebancf en ge^
rfltf)Cii / ob biefc Dvinbe nicí)í bielmeíjr bie ©cfi'alc
m bem griágíciu. ?5aum fcíbftcn mo£()fc frp n /
içicbaëÎGort mit ftc(; bringet/ober fcnften uon
(infm^aftarb'^2riâgel''»&aum ^crnîbre / beflen
©círnlt anberft ale ber rotile feç ; une ic^ bann in
Goikonda,iu bcr^potbccfcn/unter bem5'ìai)mc
plbcr giàglein bergleic^en §rúc^ícgeftf)en ju
pmuerme^nc / tvoruonnoc^ einige groben
flpet)obEu unb an eineti Ott gefterfet t)abc.
?!ßeilcn aberbiegcit jer.o nic^t leiben tuittfiilc^c
»ifuc^en / fo iücrbe hict)t ermangeln ^ünfftig
tac^ iu fcf)en/ imbivann fíe ftnben îbcrbe/an
peinen ^oc^gce&rtcn ^ errn ju fenben/ berfeb
«n Urt eil er^bartenb/ ob ict) in meiner íSítcxp
"unçî betrogen fcç ober niitt f ^ 0 aurt) ber
f)írc felbften einige lüilbe ^;)iágeícin baben folte/
Mtemireinigejuúberfcnben; bafjicè folc^e mit
m meinigen a u i Goikonda conftfircn unb nnc
g l i c ü o n einanberunierfc^iebcnfeçcn/ febcn
J l u g eben bemfelben ©cí)reíbcn smeineé
»i c e i x t e n S;}mn bin id) aud) üerftanbi-,
piii>rben/baO baá Ríngó ^oll^oonbemAng.
fna-ì^num bernîbre / \celd)er mir tuo^jl be-,
'^tòt ili / ob fcfeoîi er mir fd)on nirgenbs / alé
^^atauia/ fo incl ict) mic^ erimiere/ ju ©e«
m kommen ift/ unb gibt auc^ ein gciDiife m
Sanguinis Draconisî>onftct) • nncib0t)lcnic^baé
"wí^ ummi biefeé Sfîa^mené an bem Calia-
.ocfimben ^ab / gan^ bun^
7
cfcbrot^ unb Dici {)Cllfr/ flts einPeguicr-Rubinv
glcic^tvicmirauc^ juGoikonda in einemgettJif^
fenGioiiarjò , bariimenbie 5irabtfc^c Medica,
mcnten auff Hindoftanifc^ / fo vicl bcrcn in fob
c|)en ianbenfinb / mit ^crfinnifc^en ^ud)ffa^
ben auégebrurft unb befcfericbcn itaren / ju ©e--
fic^tgcfommcnift / borin ber Sanguis Draconis
Ober £)ract)cn'.1Bluf bor cix\ ^ ummi ober
nfft
Ober gcí
ge&altetî
unrb/fo auffberÄuft oonCoromandciunbburc^
gan^ Hindoftan, obcr nac^ unfer SOicDnung 00m
Caiiaroer Sßaum {)crrui)rei / VüCtcben (ie ben
roti)en (5anbcl^?5aum nennen / gleid^tfie ic^
fci)r offt erfairen tjab / unb in foic^eni'anben
bcfanbt gtmg ift / auct) an ber ^robe unb
tud) ab^uiie^cn / n^ann man b a i ^ ol ^ auff
einen ©tcin ivirjf t / abfonbertic^irann cö ju-^
gleict) ait unbt)oci) rot^ ift. ©oltec^fcpn / baß
biefer ^aumauc^ auff Madagaicarftünbe / unb
cinerüon benbrcpen\i)dre/tvclcfci^i?»/:/y<?c<7Ä;-i
ijib et Äcfc^ccibong von bic^ec Jnfiü feilet
unb ict)rcibet / bat^ baö ©ract)cn - ^iut ober
Sangiiis Draconis baoon aUSf^lm^C / folPlirbC
icf) nid)i leict)f bair^u fommen um ju glauben /
baO bafjcnigc fo a u f Paiimbang auö emcc
getvifen £Rö^r'^grud)i/tvelct)c ailba fdiiet/burcft
©ciwl t b e s geuerS/ ubert)ei0^2Ba{ieraug;ge»
§iuungcntt)irb/ba6 rechte unb aufftid)tige®ri > 5
(t)Cn''^lUt ober Sanguis Draconis fcpc / tpclc^cr
bep aitcn Medicis, fo incl id) itci^ / üor ein
@ummiget;alten tpirb»jugefct)ii5Cigcnbrt6 bic^
feöDzjcrcnäng, tpeld^cö uou obgemclbtcriHobri
grud^t gemad)t unb a u f Maieyifch alfiJ geneni>
net tviib / auct) ^cm 5iniei)en nac^ üon bem
SanguineDrficonis, ivcict)en tc^inben^crfianic
fcbcn ^ipoiberfen auft Goikonda gcfc^cn ^ab/
fet)r uiuerfd;ieben fep/ fe^r u^o^l aber mitbem^
tätigen ©ummi/fo ic^üon bem rotjjen <Sanbeii
'^^aum coiiigirct t)abc/accordire. gum iijenig^
ften J a n mitajleinem j^O(^geei)rten .f;)errnnic&i:
tt)ot)l uberein kommen / baß baö toti)c ©onbei^
• ^ol^ bon ben 5ifncatiifct)cn Äuncn umb so.
faia in bie Quartiren üon Snbieti unb aisbann
in 5irabicn foltc ubergefubret tDcrbcn / in bem
bic ^enabmung uon folc^cm »^oi^ / fo im Ma.
lcyifd)en Tfiendana Zcng'gj ^ei(t / Unb DOlCincm
^c3od)geeDrtcn ^ e rrn Einlaß ^u biefer iDkpnung
gegeben t)at / fein gnugfames Fundament geben
tan / jumal)len tuannmanben Urfprungbicfc^
iö ortö / unbttie cö fict) in baö Maieyiff^c cir^
gefct)lic^eni)abe/ ivcbl betrautet. (J e fommt
nemlict) folc^eö / fo inci mir iuiifenb ift / ba^
t)cr/ baf bie ^thiopifdKÄufte / an ber l e i t e n
bCÖrotbenEmecrÖ / JDO ber Sinus Arabicustlt /
in ber ^irabifc^en (Sprach Zendz; ober Zenzi
unbnact)ber .§ranjofcn ©c^reibenö-^^rt Zengi
gepciffen)mrb/ iDortnnenbae j,aiö ein Confo.
nan^ bic Är ä f tc unb 5iuöfpruc^ uon einem c ,
^ eri,b o n»eic^cmcin d,ift / ^at / toeld)c^
^ o r t bon zingisbcrftammci/fo bcp bem Pt o h
m^o in feiner i^ci^ra^hu ft^on bcianbt ift /M- .
(tjcr
'li!
I,
Iii