
i n ltíc^Ccíí jufinöm iti' ^(íb i^m noc^ ftfcí)íéftnbcn fán/ icclc^eé^ercf bormit^unb
j u ubcrbrmgctt/ gegeben / fo ict) n)ot)lfc;(^é unö
3tvrtu^ív3 fluftcjct)obcrt ÍHitíc / uni) iuoí;l
J t CV tb lín^/ í^fll] ft C / umb ib^f ©Cf tnl i Jll eonfcrvir
m / rtbcjcríi^tck't a^cmíiblítiuúríiiUi. tCir
^ a b m rtiijci^ ícWn CDíoblct alibtcr / uut» fo
iDíc Me » /
ííórfftc imi n wt-'tcì íc r l á t o n
¿ ^ u p f t c r / f í ^ b r d e f c a bleiben.
^ob itttc^ üfrfcbieBenmnbí bemühet con
Batavia fili ©túi í íci « m n roí^m ©angelí
j ^ o l ^ / ncbft eivu'uílíc^em-^enc^t / mifi iva^
iínnten cé fommc / 311 eitipfnnj^cn / b^ì» í^i-'t
bißönbero nicbíéltcbereéMvvcn^cfc^en/inbcm
í n e j e n i c ^ c / f o r n i r Bata%iajuj^eiénDcì luor^
itcn/ micb ba r gcfebcti í)abe / meiñené
von öem fo geiiiinl'ten nicbt
uníerf^icbeu ift. ^ciícn Dann SOícin ^ c r í Ui
Obei"^ínnbec bm-fbjjerci jcííjat/
«abmenílid) bie Äuften Coromandcl unt Orixa,
ií5obin tíe^íiovíu^iciTcn Xanciflàrim fíeaen^Cítai".
tjon Garzine unít misere íbtcii toíben (í)aní'cl
ivoílcn beríeitcn/ nííivomicb/unijcfcbnimbbie
( S t a ö i Caieatoer,obbcmeUc6.^oI§iuacbfcnfol:)
fo weib ic^ genotíjigeí COíeincn ^ocbgeebvíen
^ ( m 3U bitten / tog <5íe mív eticas ltcí)ercá
barüon mitíí;eiíen/unl>fo eé fei)n fnn/micpmi t
einem Síútílein yon bem aujfric^tic^en oerfeben.
3ct) mi mcinctti uumioen O r í íau iiaé
¿ a í e a í u r é < x ^ c ( ^ üor hnn roti) eanbel-^x^oí^
bailen/lüicicobten Riií öcfcjiricben/
bat; ^^ Mediéis u n í iTíatur'- átun&iyiern
j u ßaravia üor Daffeíbíge gehalten ivecbe.
jdííí lieber glauben/ i>af ^aá nuffricbticje roti)
©anbei J^oí^ í"! Off- 3"bien nicbt ^a
finteen feDC/ iuelcbeé tie alte tobier i^on
5ífricanifcben Ofí--^úften unb ^enen öarbei)
gcleqenenSnfulen/ infon&er^eií üonMadagaícar
fle^obleí ^abennijejjtüegen eénoíbüonbeníOía-^
iepern mi t tcm^írobifrben ¿unat )meu Tfienda.
na Zangi Ober Zingi, Daé ifí : Sandalurp^-rhiopicum
gencnnet unrö / tvelcbem fíe Die Äraf t te
j u fúí)len/ mdcbtin rtopffen / unbbem@ijp
j u iüiDerfteben jugefcbrieren í)aben : ^Bcntceb
cben^icjenfcbaftíen icp b u r ^ eigene (£rfní ;rung
n n bem Caicaturs-v^oííj nic^té gefunden í)ab/
iDobl aber baé ©egeníbeil. ©o iDÚnfcbte id)
aucb uon SOieinem éofí;geebríen x^errn íntbrmiret
ju tcertien / ob in S i t 3nbien ein anber
Caiamus Aromaticus j u f inden/al é ì»erjeni}ie/fo
23íalepífcb Deringo, unDíDíalabarifcb Vaibmha
beijfeí / unD Der recbíc Acocas i f t 55ei) Dem
Garzia ab Horto er fO DunCrel UnD confus
befcbrieben / ba^ icb nicbté ftc^ereé Daraué be^
greiften !on:n)ieicbDann aucbinbenjweyen^-
2Öerff gcmacbet^ a.bfonberli^ von foíctienéí-'
iüflc^fen/t^eun'r ^ ' b i í r sßef^reibüng
bilbuiig ewnwo f ^ n í n / t ü i e nemblicb biefclbí
in ^jefenSiifule^' i m t ^ u t f SOlfllfliftb genenn«
i v e r ^ ' n .
©uríb obbcmelDíen
nem »^ocbgee^rtenx^etrn einÄor'bgen/iDorflutj
ein ^ e r gmn e n t mit h . d . i. gejeicbnet / eingc;
bdnbiget iücrben/ tcorinnen M TuberRegium
oDer o.cby Radja mit feinen flutfgefcbloffcncn
f u n igts,g í s , in §orm eineé 5:ri(^íeréí¿ j juf u ftnbcn tn
iti/
icelcbeé ld;eé oon A c . ^^
t)eríommet. Siefíá
m &Jjeiviiíe iínoKen " / fo •
üon ttcb felbften auf
Der^:Settigíeií jettigf
Der<Srben/in ber^rcífeein-^í«
jwei)er gautientcacbfen/ mißicenDig fc&nsöi^-.
g w u / f o g a r / Daßmanfie imgraben üor@teinf
antie^et/ unb Deswegen nicbt lei(f)t befommcn
t a u / ei)e fíe Die T r i cht e r förmige ©tb^üM
tragen / icelíbeé bocb leiten unb nur in im
SOionatNovember ü>ann eé febrtrucien^ßfitcr
i|t/gefct)iebet. »Smcenbig ttnb iteto^Dcmm^
unD g a n ^ trucfen/ con feinemfonterlicbcn^fv
fcbmaci/nocb ©erucb. (Sie JverDen con in--
fen ©nicobner n jur ^ír^ne^ gebrauchet / uní
j t c a ^ e g e n Den 2)urd)brucby ioeiien fte tnóc^íig
ftopffeii : icerDen auO Der »b^^tiD geffen / uní
Í l e in gerafpelt unb mi t Dleig oDer é a g o "Mtá
gemengeí.©ie^abengetncinigli(^einige@lcic^'
| e i í mi t Der © i n e f t f t b e n 2 ß u r | e i Hociin, ipclci)«
p.Maninil in feinem öme f i f tbenSt t l f l s cot
Die autfricbtigeRadixChinsbefcbreibeiunbFoiiQ
^eiflet. 9öon Der corgemelbter Ubi Radja bc^
fotnmet 20lein ^ocbgeebrter J^err j^cep (ètilà
mit Den auffgeftof^'nen Fungis, unD jice^ o^ii«
Fungís, icelcpein einem © a r t e n auffDieSrDcjti
f e | e n / aöico jtd) mi t Derzeit beownrmen9íí^
genicetter DieFungi jeigentcerDen/Die/wann ti?
nocb jung finD/ju fort)enunDju effenDienen. Siifern
SOÍein hochgeehrter ¿ e r r perfobnlict) is
D i e f e ^ r o u i n ^ b á í f e fommen foilen/ icieeiniijf
greunDe gefcbrieben unD Die gemeine ©ageneif'
lichgienge/foháítentt)irbei)üerfchíeDencnConkrenken
DieSßautbeDamitanfüflenKnmen/ nid«
cbes mm tcegen anDever@efcbaftten hiníetí^í^'''
ben»mut]. ©en Makyifchen oDer Javanift^en
^íiabmenDesjenigen^agenDorné/tíormiíBatsvia
umbj àune t /mód; t e tcohl auch icilTen/iceic^'Ti
i c i r fllil)ier in Amboina, üermittelfi Deá
mené/ fo u ñ é con Java'gefcbicf et orDen/fluch
jogenbaben. Sßormii/netbftbertjlicben ©ruß/
in Dcifen gute ©cicogenbeit «ber mich ew
i e n b / c e t b l e i be
t l í c í n e e ^oc í )gc c í ? t t c n ^ « r »
Síenfítvíflifler greuní) unDSífti«
R l ? M P H I U S , m p p r .
II.
i m n H E R B E R T de J A G E R
m
G E O R G E B E R H A R D RUívffHIUÍM.
i é i ^ e r r ^ K i l í
^ c v t g ' á c f í ó ^ t c r wnb penet rantcí U n t c t M c x bet m t u v !
n w ^ h bíítíc mogenjcunfcben/ Daß be^
gííng ©chííf^ niffit ítíií fo ateten
Aftairen Der Compagnie , Itcelch^^
mi(hm(bíocrfebenbíiííe/)uberíaDcntt)áregeice''
¡ÍwoDer cielmebr (nmb mid) felbften nicht j n ent'^
fiulDigen) Daß id) c$ n i t j í foauf fDa á l e l j t ebf l f '
tí (atfen anfommc t í / umb mich eí \caé collfom'-
mmcc unD Denííicher j u c-tpiiciren / auch íDíei--
Ri-in h o c h g e e h r t en bejfereé 93ergnugen
juijeben/ Der td) fonften nad) Dem SOÌaajfe con
intmer geringen ( irfantnuß unD SBiifenfchaftt
iiiöcnen Bota'nifchen ©vichen gern Demjenigen/
iMsDOU'inhochgcchvift^hcti in feinen SBrief-.
fcn an Den K a u fma n n Monf. de Fkq, meinen
ipcdai-guten greunD / unD anDcn ^ccct t
ijat gelangen laffen/ cóaige<Seni4gejulcifien/
willig bin.
©Oüiel nun Daéienigc / m $ mich ^cixm
Hinangehet/betreffen thut / fo bat mir
^f^DieaDiaterien a n mich aué Dem feinen cor-^
ödcfen : SDer ©e coUma cht igt e con Dem ^ t t m
Oeycc aber ntich Daejenige / i c a é mich nnliiugt/
felbftlefen laffen; SBorauß ichfehrgern
Ditnommen / Daß iSTeinem hochgeehrten
íaéjcnige / ^ c a é ich Durch obgemelDte S;)(xtü\ unD
grmnDe an Denfelben gelancicn iajfen / ni^t
uiwngeufhm ge\cefen. 5ßunf0e Derobiilben
Kict)íá mehr / a l é Daß auchiná eunfflig ein mehreren
ju Dejfen SÖergnügen contnbuiren fonte /
pnahlen mich febf DerbunDen ^ai t t aKeá Daé--
enígefre^tcilligS b e^jut r agen/ icaé juDejTen
m l i c h e m ^ e r c f / Daé(Sieunter hí^nDen W
tm/Dienen tmx bann ju Dem ^nD auch
meinen ertien S e ^ t r a g commumciren icoUen*
UiiictDeffen ift mi t fehr lei)D / Daß ich mid)
fil^net ^abe / eben ju Der Seit Durch fpl^h^
StmnDe 23Teinen hochgeehrten h e r t n umb em
üib anDerá anjufprechen/ al é eé^hnen eben fo
«tigelegen gewefen / inbem ich felber benennen
m^l Daß <Sie Die Sei t unD h u l f t ' i^retn
Schreiber ciel befler jum i)ienft Deé gemeinen
Söeftenö/ alá auffmeine g ragc juanttcorten/
önWiijenDcn haben : 93etfprcche auch hiermit
foH)anige5í:ei)heií/Dicfelbe j u beheííigen/f i f n f f tg
í)i»beflec3umcnasiren / unD^enmfeíbcnmchí
mehr fo befchtcerlich ube rDenhnl ^ iU kommen 5
\cie Dann auch in SOÌeineé hochgeehr ten h e t r n
?5elieben ftelie/ (ich a n meinen icenigen gumu'/
tbungennid)i langet aut f juhal ten/aléeé^enen^
ieìben not^jig fcheint I nur b a ß Daé hnupt-^^äJercf
ieineQJcrbinDerungDaDurch lepbe.
3nitcifchenbeDan(fe mic^fehr / Doß (Sic
Moiif.äe f^icq erlaubet haben / mir Dero ^ e ^
fchreibung con Den iOlußcaten-.giiiiffen nnD ©a^-
goe'-i5aum mitjutheilen/ (Dacon ich <iuch fch^n
Copie genommen h^b) icelche mich fehr t>etgnugi"
/ unD fan oné Diefem ©täh^gen / tan.
quam ex ungue Lconem , f^on abnehmen /
t c i e henlich unD nu^lich Diefeö Sßerc? cot Die
©elohrte inEuropa fei)ntcerDe. 3chi«ußaber
j um hochften benagen / Daß n>egen «^ngbruftig^
eit unD groffer Sefc^icerung auff Der
^ r u f t / Deren ich untern)orifen bin / unD n? ei-.
)e m i r je langer je mehr jufe^et / mir fo ciei
.ebené nid)i cerheifien ^an/ Daß folcheéSBevcf
in otfeniliii>em 2)rucf auch lehen fonte / unb
muß mich Deß^cegen in fold),e ©chicfung uuD
Neccsfitdt Der SRatur geDultig ergeben; ©a-,
fern aber Derhochfte mi r Daéieben
frifien icurDe / fo icolle |ich Doch iOlein hoch^
geehrter h ^ r t ccrjid;ern / Daß ich n^it fotifc
reinem 5Ì5ercf / alé tcaé mein eigen / an Da$
'Ìageé'^^icht kommen icerDe : ©leich ich fel)e/
Doß SDiein hod)geehr ter h e r r Diefiei Condition
audi über jtch genommen hat / unD auch fonftcn
in allen 'Xheiien reDlich ift. 3ch. nserDe rni^
con fonft nichté fchreiben / alé icotconich eine
eigentliche iBiffenfchafft unD (¿Erfahrung etlan-.
get / unD Datcon ielbiH'n Information genoma
men h^b. Svifern mich aber anbetet ©achen
a u è bcDienen folte/fonjirDeöDochnichtanDectt/
a l é unter D em^ a hme n Deßienigen / fo m i r e5
communicirct bat / gcfchehen/ fo fern eé auch
mit Deifen Sßetcilligung jepn ^an 5 icie Dann
m m hochgeehrter h e t r lieh auch Detfen/icag
con Dem^almeerbaum auftgefchrieben h a b / fo
ciel 3bne n Dienlich f^einet / hihnlicb beDienen
f a n / inDemmich glü(flieb f iha^eni^efee/ icani i
smeinem hochgeehrten h e r r n Dnini^ bon mir
icirD geDienet feijn.
ii', r^i'i
I i ; :
..fil