
i6
O r o O ' - ^ c r ^ o g s j u x o f c a n a . noc§ cp
imn |tct)nn^Mct4tge« vott vitkn
c î c t t / b i c a u ô ^ t i b i e i i g o m m e r t u u D anmj i rof ^
ç a t / w c ï ^ c è tei) itt einem m tcti juuiitkn
Journaux <ie S f T v a n s flngcmcrcfci i)abf ; tuie
i t t i t ì>fltm nuc^ cnigc / t rcic^cé ììow (mm
t o i ^ é o n ^ c / fo Äonig con Macaoàii)
rti o b f t ^ b e n foKc/ unb w i e i n m e i n e m ocvi-^
g e n ® r ief i)cîïîel^cí/ ouf t e r S n f n i T imo r fab
l e n f o ü / g e f n g e i i u i r b / f e ^ r f a b e i ( ) n f i i , q uor fom- .
i n c t / M l e.é nemlitt) / i t n n n m n n iolc^cs i n ci-,
ïien ' ^ o p j f pott ^W e r / fo eb?n
» o n ^ e m § e u c r Ê omme / wer i f c / ^ öa^fcibc i n eign
e m Siuv^enbliii >u feinem ntUÜrlici)en ^ a l l e
oîîer ciebrav^t ìi>ertc / unì» ì>a)] m a n uer .
fit)ieì>ene ^ ¿ r o b a i ö a ü c n g e n omme n bnbe. iDcr'^
Ô l c i c ^ e r ^ i ù ô g b e r b a b r e ^ i r d t f î e n / fo g rof fenjKuj f
unît è e i c ^ K ç m n n nuct> b a u e n m a ^ e t / fini?en
b e ç m i r j ü m i tenigi ten fo lcicl)i feinen ingrcfs,
f o l a n g icb ben {tcbtbat)ten E f ted nicbi febc oì^ec
mt unitr>eiltclbal)ve giai^ric^t Muon
Ç ^ i e f l e i ^ f bortfte aus meinen Advcriarüs eine
Î 5 c f c t ) r e i b u n g b o o o n r iuf f feÇîn/ tuobeç mic^ier
5 l b r i § eineé^i f fUciné f o m m c n foil/ fo bcobcnn
SQîcinen Jg5ocf)geebiien ^ p e r r n fenbcn ivevbe / fo--
b a l b icb a u é beiTcn ?mt t v o r t / auf m e i n e vor ige
ÇBiite / b i n 5 5 e i i d ) i i ç c g e n allen B a u m e n / bie
c i n S r a c b e n t l u t g e b e n / empfangen t reibe;
m a b l c n jeÇo foiibes m i r unmûgl icb f ä ü e i / in^^
i ) c m gegeniücvtig meine »Ç)ânbe uoil j u tbuu
^ n b e / ben e n i i v o r i t c n e n Contract j^ülfcpenbec
C o m p a g n i e UUb bcm Ä o n i g VOM Banrani unb
T c r n a t e n JU vcrtireil / ït)clcbe& ein opcros imb
l a n g t v e i l i g 2 3 c r i f i ) t / f o grof^c Medi tat ion unb
Ä o p f f b r e c b e n c c fo^ c r t / umb «Heé/ nacb bem
è a u f f b e r Maiayifcben ( S p r a c h e / i n eine fiteflen-^
b e unb. m t t bem ^jjollanbtfc^en gici(t)irtuienî>e
ober g leiclgei tcn^e D î c b e n s - .mt juf teßen. © o
b i n ic^ aut ^ gel innei nocb einige g i p c i g l e i n OMt
b e m rotl)en S a n b C l - ^Ol t ^ a u i Coromandel j u
u e r f c b r e i b e n / beten ìùUin ^ocfygee^rier ^ e r r
flué tbeil^flfftig m a d x n iPi i l / f o b a l b beten nur
mnéÇitig feçn u^evbe.
£>er îTîn^mc beé Calami A romat i c i , fo
eigentlich ein tpo^lriecfienbeé Sîieb beieuiei/
j c ì g e t Don fìci) feibften gnugfam an/ b a ^ ber
D i r i n g o , fo eiu rechter A c o r u s i f t / b a o o r nicbt
i ó n n e gebalieu werben / inbem ber Acorus
Ì e i n c ober fe^r wenige ©leie^bi i t unb Übet'/
« i n t a m e n m i t einem Sfîieb l^at i w i e b a n n ber
fluffl-ic^tige Calamus Aromat icus i u bem
i i f c p e n bei) i^m^-viunnam^ anbcruKafab EZearirah
, brtö i f i / arundo aromatica , Unb bet
' A c o r u s beo bemfelben Wadzj ober nncb ber §r a n ^ f e n Wa g i , taë oon bem
n b i a n i f c ^ e n Wcdz) ^errii^rrt / genennet
w i r b i unb i ( i G a r d a t «è O r i a aliein Urfact)er
^ a r o n / b a g m a n ben A c o r u m p o t be»Caiamum
A r o m a t i c u m ongefe^en l)aí / w i e feine ^ q
m e n x e i g e n / bie alle bem Acoro eigen itii
a u f g e n o m m e n bat) ber^l rabi f ipc^abmcci
fab Èidarira uutet ben anbct n allen allein
t»en Calamum A r oma t i c u m aUib paffe? }
f c ^ w c i g e n / baO er ben recbíen ílwbij,
í R f l b m e n beé A c o r i gar auj j laj fet / umb fein«
2 3 í e i ) n u n g e t w a eine g a r b k geben u n b m t
b a b u r c ^ AU ü C t w i r r e n . »ncinem m ^
g e n O r t bobe i n Wer f ten / ( 3 o e r a t í í n u n b@c k
f o n b a i n benen 5iPotl)erfen unter bem^iníiniíii
Hafab Ezzarirah ubCtaH einerlei) ©pecer f l ) flik
g e t r o f f e n / nembl icb eine S B u r ^ e l mit tim
© t i i i i © t e n g e l / w o r a u f j m a n Hatgnugftln
r a n / b a ^ eö ein ERieb u n ß alfo ber recbt-^vcti.
table C a l amu s A r oma t i c u s fe^C/ Welc^eé bfléjeníi
ge @ e w á ( b 6 Í\\ / fo Ptludanm on ClufmtH gqcni
b e i b " t u n b i n i>en2í»met : ( t«t tgct t t íbet ab Ort a unb ^ag. xoi. £jioticorrm ahQCm\\(\
ftebet. 3cb mócbt e gern SOíeinem ^ o ^ c l ^
ten 43er r n ein SOÍuftergen baüon juromm
l a f l e n / w a n n meineé nícbt oeríobren obetuEt
leget w n r e . Snbeffen b i n id) ®inneéein@w
t a o o n ü o n s u r a t c o f omme n j u laffen/
l^ann COivinem ^ o d ) g e e t ) t t e n ^ e r r n auc^ itiiá
m i t j u t b e i l e n . e o n f t e n babebielebenbige^f l »
í^e n i e m a ^ l weber g rún / noc^ m i t alletiiM
"tbeilen j u ©eltcbt bringen fónnen / Wftto
tiefelbe auf b e m bernbmten ?Berg G a t o , un
m Hindoftan wácbfet / ba meine SReife ni^t
( ) í n g n n g e n i f i , wi r b ober biefe
i n ber Hindoítanifcben u n b Decanifc^eníípWI
Tsjirajakahh ober Tsjirajckah , Ullb i m Canarf
n i f ¿ e n Tsjiraat , ouf f SansKricts ober Brami'
n i f t p / w i e auí^ a u f ber Äi i f t e Coromand^
Tsiiiafatam gcbcifien / unb ift biefelbe inMui
j w e y etiicri C l ^ e i U n beé Hor t i M a k U m
( w r l c b e nur allein gefe^en unb gelefen p
nicbt j u finben ; w i e bann au<0 bie
b u n g une» ber 5 l b t i g pon ber CafiàbEldarira,
b a é i f t / be^ Calami A r oma t i c i , Welcbe^«^«'
giiii in ieimn 2inmeecFiiii0cn «bei ben
Proß. Alpinum de Piantis JEgyf'tiacis /rf/ ój.
0116 ben E x o t i c i i befagten ^ / / p / » / u n t e r ?(iip
geleget b a t / autb w e n i g m i t einem 3íieb
è i n f o m m e t / b a ^ alfo biefelbige ^ f i a n ^ e niö
p o r ben red)ten Calamu m Aromaticum
f a n / eé m u f t e b a n n b i e f4)lecbie 6or ieJfpf /
beren ein ^erftanifcber Scribcnt-, iíjcIp
p o n ben SimpUcien gute ^ ì a t b r i ^ t bat /
rfet/ bellen S ß o r t e / naeb meinet Uberfe^uit
a l f o lauten ' „ © à é Hafab Ezzarirah , bflö i
„ ^flá A r oma t i f d ) e £ßieb / i f t ein feineá Stiefc /
„ bicf o^ngefel)r/ alé ei n ©{bt f ib' -Sf i icb ci"
„ w ö ^ l j a r t e r ; bof felbige i f t jwei )er le9 / i«
„ eine Specics i f i a n j u f e o e n /wi e b a á Sciamun»
„ Ä t a u t ober è t e n g e l / bocb f u r f t / oíJn^ffí
,> einer S p a n n e n lang ober ein w e n i g ()ó()cj,
„ ¿ i e o n b e r e è e r t i f t g l a t t / u n b eben/unb IfliJ
» flei eine ^ O U / ñ m ©eídj i t i f lcí biiter w»
( í í f c r & d n b f r c m B í m ®cn) f lc§fcn.
fc^flrf/ emer g rauen u n b braunl icbten g a r b / „
u n b f c b e m c t m w e n b i g / w e n n m a n f i e i e r b r í é í / „
m e eine © p i n n w e b 5 w e l d ) e Spcdes pon ben „
tercien K i i o c b u n b aué ben Cuar t ieren p o n „
3nöiengebratf>t w i r b / unbßc r k jnah genennet „
i D í r b / f o b i e b e f t e u n b P o r n e b m i t c i f l » ¿ i e a r ^ „
tere 6 o r t / w e l c h e b e m S c f a m i ' . i t r a u t g í e i á e t / „
tráget a u f ben @ n b e n ber 3 w e i g l e i n e i n e n é a - ^ «
i n e n / w i c e i n e ^ i c b c r ' . i ^ r b f e / f o i n e i n e m F o i i i c u - „
l o o b e r S S a l g l e i n l í ^ c t : aber b iefeíbebat fcinc „
e c b a t f e n o í b 5 5 i t í e r ^ c í t a n f i c ^ / u n b b m t aucb >,
mé Indien, i f í aber fo g u t n i t / w i e bit anbere i c» „
^ i e p o n i f t m i r aöei n bie rechte ufuaic, bíe anbere
(Iber niemahle« j u @ e | í d ) t fommen; unb
f o m m t a l f o b e t fleine u n b g l a t t e ^ a ame / b e n
f e i n e m Ä t a u t besieget / g a r nicht m i t einer
d t b f e n u b e r e i n / welche ber ^ e r f í a n e r b f é rechten
m vcritabien@artmen p e r g l e i ^ e t m n b e r e r Un-,
ßieichhi'it j u gef chwc igen / fo m a n b a r m wabt - -
nehmen f m . ©amit m a n aber eine b e p r c ( 5 r - ^
íflnínu0 biefeé © e w o c h f e ö ú b e r í omme a m ö g e /
fon5Ílnach b u r a t t o f chreiben/un b b e ^ (gelegen-^
atten g i e i f a n i p c n b c n / b a j ; ichbenbeSpccics
imt allen i h r e n ' J h ^ i i e n a u é f p i í r e n möge ; unb
iDtinuich b e r f e l b e n w e r b e t h e i l h a i f t i g f e o n / wi l l
aJtemen ^ o c h i i e e h r t e n x^jerrn eine gewj j f e
fc^vetbung u n b 5 í b b i l b u n g b a p o n ^ i i f ^ i c i e n.
U n g l e i c h e n w e r b e mich umb ein pí í l íom' ^
meneé ^ f i á n ^ g e n b e r © p i c a ^ a r b i uirbihun/
ireírf)eá m i t auch nicht be^ ber hnnb wachf
r t A i u d ) b e g w e g e n n i e m a h l e n j u ( S e | i d ; t e . 3 e f o m ' -
n i f n i f t i W i e w o b l ^ ' - ^ « 2 ^ « / i i p c r g i e b t / b a 0 c 6 a u f j 4 -
va j u j i n b e n f e i ) . 3ch glaube a b e r e é ftehíbarin-^
nm eben f o p e í h i í s m i t b c m í i c h o c n a n t h o , bafúr
erbnéSii-è ober G r a m e n mdi f l sodorurahiUí ; iPl e
íc() bann beftnbe / b a § picie Der Uniér igei í eben
bfn © l a u b e n haben / aber gan;) ohne O r u n b / in--
H m m i t i n ^ e r l i e n baá red) « u n b auffrichtigc
Schoenànrhum fe^r beí i inbí w o t b e n / abfonberí
ü é n u i t ber i ^ ú f í c ( ^ h o t o i n a n b e l / w o ich
ödber burd)reifet b a b e / bie m i t b i e f em@r a g /
m ^ t é mi t feinem © t e n g e l o b n g e f e b t b r i t t b a l b
c i l ; b r e i ) g u f h o d ; i f t ; gañí; i?ngef i i l letwaren/
M m (Seruch p o n w e i t e n . ^ i i fpi i ten/ öbfonbet'-
^ bei) c e t T m ) t / w a n n eé í l n i u e t / ober beo
w a n n e¿ regcnbat f teé if t / wei len
m \ bei) ( 5 o n n e n f d ) e i n u n t hei lem D e t t e r h b
jcn fonberlichcn @eruch. f p ú t e n t m . 3n@ok
b n b n brauchen fie ^i e f c è S c h o . •l l a n t h u m , w a n n
iè j u p o t j u ^ u l p e r geffoifen / ibre v&ànbe ba^.
mit t u w a f c h e n / wegen beé íieb(ichcn@eruché/
iDcíchenbaí i ö n i T c t b aPo n a m u m m t i w i e w o b l n
folcher nicht langer w á h t í t / a l á bit} líe t tucten
ii^crbenUnbeffen n immt b a s - ^ i i í p e r a u d ) /wé ' '
m \ jl'inet ti-ucíeneu ^D^aíur / öie g e r t i g ^ e i t pon
o f n ^ i i n b e n .
é i ift w o b ( 3 a m m e t unb © c h a b / b a § an
m feht K>}ílichen unb hetclichen í é e t t í beé
p e r m f a » R h e e ä e f c í u g u t c t Botaniciis geíjolfíwt
b a t / eá f o l t e f o n f t e n a u é gmi í^anber i r í lugen
w u : inbem ber P a t e r M a t t h ä u s , welcher
o m e i f t e n ^ r u n b b a p o n g e í e g e t h a í / i m gering-^
ö . r . ^ « / i g e l t e t : C b c t U
1 7
ften f e i nBo t amc u s i f t / w i e ich i h n b a n n i n Wer f ten
g e f a n b t habe. (So hflt auch o. Caßarzw nie^
m a h l e n i n (Eu r o p a e inige Pcofeffion p o n biefem
S t u d i o gemacht / j u gefchweigen / bag / w i e
eé m i t p o r f omme t / b a é g a n ^ e 5Be r c f alljufehc
p r s c i p i t i r c t u n b u b e t e i l e t w o r b e n / e i n i g e g i g u r e n
neben a u swe i c h e n / ' auch b ieHi f tor iai ie n ponben
Ä r a u t e r n e i nma h l außgefcfeloffen/ fluff ein an-,
b e r m a h i aber nur m i t febv wenigen beruhtet
w o t b e n . (Sonften f inb bie mei f ten iKi f f e fehr
a c c u r a t , auch bie Sßefchtcibung barpon com.
piet genug / b a ß tte a u d ; alle ^ h e i l i g e r auf f baá
t l a r f f i e a u f l e g e n . ?Ö3eßwegen baunbiefeshet j ^
liehe 213erci fehr halte / unb ift bie gani i c
g e l a h r t e í a 3 e l t / b e m ( ¿ b l e u ¿ c t t i t v ^ n ^ ^ c e d e .
Por folche g e n o m m e n e COiilpe / jVbr petbunbeu.
© o c h íiíufi id) auch beh'nnen / baß unter fei-s
n e m í ^ i a hme n Piele notabl e @ewa c h f e perbot-i
g e n l i n b / welche m a n fchon unter anöer n - ^ a b ^
m e n / bie unter ben U n f e r i g e n g e b o r e t / oöer i n
b e n A u t h o r i b u s gelefenbabe/wohl fennet ; we^ ^
w e g e n b a n n einem B o t a n i c o noch einige ^ X m
n b r i g b leibet / aíleé a u ó ber S i n i í c t n i i g a n ben
í a g j u legen / unb altee unterfcheiDen m fón^^
n e n i wcícheé einem bet ben ^ u g e n f d ) e i n unb
rechte ( ¿ r f a n t n u j j ber inlánbifrtj)en Ä r d u i e r ge-,
n o m i n e n h a t / nicht f c hwe r fal len i )òr r f ie/ ipor^
i n n e n £0?ein ^ o ^ g e e b t t e r J^crr bcfiens geübt
u n b e r f a h r e n i f t { u n b b a r f t id) m i r w o , b i e inbüben/
b a 0 i n einigen $5eneiinungen noch Piel 3u critifir
e n ftnben w o i t e . '^íííin eé ift j u hot ten/ b a f
bet ( ; r fabrne ßotani cus paulml/ermanni, tveli
d j e r n u n b a é M u n u s P r o r e í i b r i u n i a u f b e r U n í p e r - ^
f t t a í s u ¿ í e 9 0 e n m i t g r o f e m ¿ R n h m b c a c i b ; í / u n b
b i e 2 0 í a t a b a t M d ) e ^'(ínter feibften éeíreííen bat /
cfen noch deiidcrirct W i r b / j u èineé jeöen 9l>et^
g n u g e n uippiiren werbe, ^et btittc Zoeil
v o n ^ein^Ibíern ^/orto Maiahnrico tft tci)on
l a n g unter ber^JJrei tegewefen/unbhof feich/er
w e r b e n u n p ò U i g h e r a i í á g e P omme n íeí )n/ iPÍewoi
h i e r nod) n i chts b a u e n u e r n ommc n habe, ¿fe
m e i f í e Ä r d u t e t a b e r / fo i m e c i i e » uní»
t e n C l x i l begr i f fen t t n b / h a b e ich b i e t a u f S a u a
auch a n g e t r o f f e n / uiib folte m o n b e r o f e l b e n a u t f
biefet 5 n f u l nod) w o h l meht tinbcn / wann
ich "n b iOei l batte pon bieiem Studio
a U e i n P rofcf f ion j u machen / auch einen ober
m e b r S a p a n e a b e ' o ber h a n b h a t t e / welche m i t
alleö a u s b emS C a l b herbei) brachten/wojubie- ^
fe i^nite/eé gefchehe b a n n butch eine hohei^eAu^iiot
i m i / md) t w o h l j a bringen finb / ob m a n
i b n e n fd^on/ w i e i.d> o f f t perfuchet h a b e / einen
chtlichcn í í o h n a n b i e i b e t : g uma h l e n bie Umb-^
f c h w e i f f u n g bet 'Siieger'-^bicte h iet innen auch
c i n g r o f f e á ^ i n b e r n u j î . g i e b e t / b a gma n b i e ^ â U
b e t u n b Selber / b i e i^mige u n b bieûueni i tht
burdjh-ieehen ean ; weswegen noch i n gwei f ^
f e i bleibet / o b u n b vpelche p o n benen anber swo
b e n a m t e n Ä t d t i t e r n a u ö b e m i .unbx.Toin.m)\ t t
î i o c h î u f i n b e n f e i ) n / a i ^ n emb l i c h Aroatu.Marot t i ,
M ( i . i l - a n s c i u , C u m e l u , Ç f t n s c h u » C u r a t u p a l a , C o d a .
ga^pala,
' I - f