
!
l i ì - ^
ii:.
Ú i ir
Sii:-'
• H;:
hM
102 iöev t)Oi(|iÄltDt$Cn Natur-Wttt) Material-^dmmec
r^t^s ^^Jjtor m{(mmTr.^ci7HrtnhArtiß- íimfeu Hito Cinltljen ínjíeí 5 íDclc^cé Sní» /ft
cialibusFII.MineralimnPlatittaruJn caf>. i .fag.
I. jufamracii acfnffci unbmii ben (Scimombci
f(t)rifbcn ì)aU ^ù^ ^efniicn mii- bicjcmqc faft
flmtcficn/tiJtli^caué »enùjcn unD boc^juintig-.
lichen ©iiirfen bcfic|)eu/bfri)icic^cn in bcé^dp-.
ferlict)m iCib'^Medid , Paul Sorbaits
€^d)ttfftett/>^£- 111. jufinbcniinb/ii)eict>cr ein
Ife. icbcnbiacn (Sc^tDCfcié unb cinte. icbcnì>ii;m
^nicfé inac^tte. SBatfcrétìcbciibcn flubcrn'Ia^
fin Sflb rtué JPiirmcn iBaflct; jubcrciicn lóffci /
fc^Icd)tcé linci) flíi^yfcí^cn/ Acmelbtcr D.Sorbmt
íonAcgcíí in i3ef>Mmb\ie^áIien/«nt) in uicíetb
@Iicber'S5ctl1)u^ciiitu]cn/ ^ídn-unb £Oíutt{¿
e)cí)mír^cn/ gñí)mtAfcií unb mibern Sufíiíien/
ttofi^c^etibic nntúríicíictvnrme 55àber fonften
ü>'rorbncíiDCi'bcn / mit guícm Succcfs ^cbtait;
cpeí ^at ^iíí míitt obtt auíe unb ju ben
ítrnnrf^ctícnbieníic^eiítrtuícrbnrju í^un/ hn
cé fllöbrtnn nic^íá fcéflb«i unbtiac^ ícbcé?5clift
bmauc^ 3crc()cí)m.
S d é X X X V i i . S a p í í e t ^on í»m WittxMm unb ^o^^^úMmmn.
erartecL
^poTvg liv rfvirLVtriíí.
I.
ober p i l^ mari.
ítnb gcíb'^braunc/ runbc ober [áwK-^
lict>ie/bo^ übcraU ^aflric^ie mu^eiSnii
Icn/ wd^c itieirtcné aué btm 33iitieiinnbtrc6cn
tSlm übet 95encbi^ tn uerfcfiiebener @r6|fc
fottimm 5 obwoi)Ien Ite nud^ in bcm gcofen
SOieer / ja gnr in itef/enben ^nffern gefunbcn
iDcrben / bai)ero ite au^ Don ^orwo inMußo
^ng. 139. Pilx Stagnalcs ¿«UCUlKt iPCCbCH.
jT. a.
SBflé c$ nun eigentlich »or cine Scnjonb'.
nuf mit biefm Sailen bobe/ unb ioobcr jic entv
fprinflen ? ift bijjuftben beutigen "¡Eag noc§feÌ)r
ungemijj. ©er^urnber^ifcbeMartcriaiift^^r.
infeiiiir ÌLmi^w^^fria/'j^amif
mnp^i. ißi. bfiDor/ftefcpennic^ii anbetfi/iili
ein mit Dielen (See^v^unbs »^noren/^mib/EOiuj
fc^eln unb berglcicbenDermifctJterCOleerjc^iJUiii/
iDclcben bie (i^inibobnerju Snacnmacbion.
lein lueilenjum tccnigftcngciei),'/ bo^ biefefllfff
formirte Sßailen in bem SOleer qefunben unb von
beffen^ßeilen nubneUfergetriebeniDcrben / fo
^nltcnbie (Seilte es Doreinncjiuriici^esÄ
fen / obiDoblennoc^ nicbi miögetnöcöt/ ms 6
figentlic^ fepn möge. (iSinige / aH Ta^er»^-
mit Indern er boc^ ieine @leict>beit i^aU
bereoermeinen eö tDoren cxcremcnta Don einem
©eefalb ober bem SOieerocblen/ Hippo potamiü
gennnbt: ^ittein eö luia nucb biefe Opinion bei)
klir/
CtjíCé m m Mineralien «UD Metallen.
roj
eben biefen Sßorten w&rmius in Mu/.^ag. 139.
üonfííirctbrtcn rcbet»
fca&r/brtßbicfeö^'crnur inbemNiio ju ftnbcy
S m i h U m ^ feaevVDicfcniDetben : ba
S e T k - keetbnaen m »» m
Än^ujinbenlinb ; -^vegvegcnemigcglau'^
bm bo/fi imé bem ©c(;iiff/paaren unb ber-^
S eiLn butc^ m t m unb g u ^
Srmit-SJ^nì^cn unb Sùffen / jufammen'
S o K unb m folcfiem runben SÖnilcn formatt
ä^rigeeit/inbcm c r^bie miten anb n
« e n immer eineriet)itt/ auc^biermibe gorm
iofcéíccfttevbinaéüonbcrunvUnc^míbcwcgung
lfém\ténict)í^Dot)t m ^craeleitet^crbcn.
©crobfllbcn Act^c o. /-^¿^nberubmíecíBurtcní
beraifcber Medicusunb eina^íítfgliebber Acadc.
rnix Natur. CurioC cnbUcb nm gUiub^offftmau
fein mmmct/bajj ftein bcmpíagenemeé äf
ober anbcrn V^itx^rnmtv
Kiiaft&rbeu/ mWé etrort ben©cbilf ober
Uccc mntcx alfo eiein fouc / ^i^o^us bann
nncfeinnbien bicfe S5aaen/gieitt) ber ^irW'-ober
©einfen-^^ugel in bem SDíagencoaguiirct/unb
von bcm ^^lagcnfc^leim jufammen fleleùnet
u^úrbcn : inbem er burci) genaue Untecfucpimg
bicferSailengefunben/ baO líe atte anöberglei-^
(bea Fibris ober SafTeln/fo Don einem d W
^cfcilffbcrrubrenmogen / jurammen gdtoffen
unb iniDcnbig ©anb/ ileinc 23M(beinunb ber--
fllcic^en (tíeíct>e jugteic^ oerfc^iluctet «turben )
in ftc^f)iclien/ tcic er fol(í)eé meinem befonbern
Ctactfltlcirt ^^ Mariuse Anatomc gaC
fc()ühunbcuricus berc^ríebcnt)at/toelebcé im^n--
^angberi^/ci//«». Ac'^d. Nat. cur. Dee. Ii. Ann.
i« ift.
Ob mm fcí>on/ír)ie oben gcmeíbeí/bíe cmeer-^
bflfiennic^t djnerleo Sigut ober ©eftolt l)abm /
inbem einige ganfe runb / «nberc ettuaf pia«/
unb iufammen gebrurft : anberc aucb langlicpt
fc^u ; fo l;at boch foIct)er Unterfc^eib iuct}i w l
jubcbeiiten/ itannfíeimúbrigennurfc^on leicpt
unb truiien fei)n.
4.
^cn ©cbmwcè biefev 55anen bctreftenb /
fonictben fie je^iger geitnici)! fonberucb
ret unbfaft gat nicpt ueroibnct i bocp w m m
neu eine cra^drmenbe 5^rafft im A^fmdtce ad
Schrced€rumpag.-i.'i,:x>m anbem abit emeaué'.
íru^ncnbe^uc\enb ju gcfíl}ricbtn/baí)ero lie ge-,
qcu bic Strópfe unb anberc Ä^antfbcticn ber
xtjtiutbicuenfoíícn. GaU-nus kgctibncn eme
áíviifft bie »^aate jubefemgenju/unb bejeugcí
i.c.cap.T..dÍCow}>of.Med. bofj ct cíncn í&amm
fc^nciblcnfiiTe / ívelcbcruon einctti Sèanm gc^
faflenuubfaitaUeínocbcnserbroc^en / bemiec^
aber hiermit curiteti\?ovbenH'D i wweémU
§. r-
©amit aber ber Uníerfcí)cib unter ben SDíeer-.
bailen unb^ben SOíeer-^^c^wammen beftc me^c
qcfcbcn tverbc/fo ift manniglict) bcfanbt/bafjbíf
SPONGIi^ MABJNit
\ ober
auéíüci-líen/ ío^cric^ten unb íeic^tcn ©túcfen
beftebcn/ \i)clcí)centti3cbergelb/ obcrivci^lic^
jínbunb fcinenronberti(í)cn@erc^macíober@e^
ru¿ baben : tuac^fen alfo an ben Reifen in bem
23iiítel4ánbífcben unb auc^ anbcrn SOíccren
unb kommen üon "^Jenebig*
a^lan ftnbetbctettDcrrcí)íebcne Borte» bei>
bencn Marcnaiiften/ nemíicí) garcgrolj/ miitek
groO/mitíeí/mitíel-'flein/flein/g'at'^flcinAvicííí
^churtzius in fdmt Material-'^wme\tt fag.
100.unterfcbiebenbat. 5ínbere/alé Pomax^^ú-^
íen fíe in feine unb gemeine, ^m muffen fcbon
5elb/ lci¿í/ jart unb mittel'4nafrtg gro0 fci)n/
fleine unb^art jufammcngefeffene Íi6ct)lein unb
wenige (Stein in m ^abcn/bcíií)rbcjTcn Htßoirc
Droguespag. i 6 f . unb Marxii Material-
95onbielcnic|terenbrau-^
cbet man bic groffesum^ßabenunb iuafcbcn ;bi€
ñmc (Stúuflein aber tucrbeu caidnirct unb ju
^ulücrpcrbrennci.
if^ 7.
^it Seine w erben au^ in ber ^r^nc^ unb
^arbier-^Äunftgcbrauc^ct/ aber nurcuffcrli^/
inbem tic in bemíOíagen nic()í fonnen aufgclo^
fetwerbcn/fonbernnur aufffc^weUcnunb entice^
beruber oberunter ftc^^DieberauégefíojTcnnjer's
bCnAPCtjtvegcnftetJOn Samuele DaU in Part. I I .
Mat.Mcd.fng. 109. jubengifftigcu^aci^engc^
leMet ttorbcn finb. SufTerlict) aber ftiöcn fif
boé^íuí / unbmoc^enbic 55atbiercr aucbtbrc
aJtctffcl ober turundas baDon/iPormitftc biecn^
ge ¿junben criDCitem í iveßtpcgen man auc^
ben iu (Stücien, gefc^niticncn / unb in ipciffcm
S3ací)é cmgctt)eic^ten @(í)tt3ammbC9 einigen
Matehaiiftcn prspaiirt ^abcn fàn. ©o^at man
auci) bie caicinirtc (Sc^íüdmmc tn ben
íí)cáen / welche unter bic 3ai)n"^ulDcr fonncn
aenommcn tcerben ; tooroon AcBgenis Fragment
» de vfu spongi^e mit mcbtcrcm JU k-f
fen imb.
§• 8.
^on bem LAPIDE spongií£ ober bem
©teitv^vcli^ct fic^ in ben (Scbn^ammen finbet/
iftanbertDeríéfcfcon jur^enúgc gcbanbelttcor^
bcivbcifenman ftc^ alU)icr ivieber bcbtenm fan.