I. (161) Cartier pl. 2, n°. 1.
Voorzijde: De hoofden van paus en keizer vereenigd.
Omschrift: In. virtvte tva f letabitvr. ivstvs. (In uwe (vereenigde)
kracht zal zich de rechtvaardige of de geloovige verheugen.)
Keerzijde: De hoofden van kardinaal en bisschop vereenigd.
Omschrift: Constitves. eos. principes t svper. omnem terram.
(Gij zult ze stellen tot vorsten over de geheele aarde.)
Cartier beschouwt dezen penning (die dikwijls gekopieerd en
verminkt werd), als den penning door de katholieken geslagen die
aanleiding gaf tot de Spotpenningen waarmede deze metalen geloofs-
betuigenis beantwoord werd. Het was een leuspenning, die menigmaal,
(blijkens de doorboring) gedragen werd, als later de geuzenen
anti-geuzen-penningen.
II. (162) Cartier, planche 2, n°. 2.
Voorzijde Paus- en Keizershoofd. Omschrift: Celestinvs. pont: max.
Theodosivs I I . lmperat[or.)
Keerzijde Kardinaals- en Bisschopshoofd. Omschrift '): Paladivs f
Germa' (nivs) Epis' (copvs) Avx (erraè) anno CCCCXXIII.
Paus Celestinus (423—432) was een tijdgenoot van keizer Theo-
dosias II (408—450). Het jaartal 423 is toepasselijk op den aanvang
van Celestinus pausdom. Cartier zegt van hem, »C’estlePape
dont la suprematie a été la plus solennellement reconnue dans
les premiers siècles”. Dit bleek bij gelegenheid van den twist over de
leer van Nestorius. Alvorens iets daarover te beslissen wendde zich
het concilie van Ephesns tot Celestinus om diens oordeel te vragen
en de paus veroordeelde Nestorius. Daarom namen de katholieken
dezen Celestinus als het zinnebeeld van de oppermagt der Roomsche
Kerk aan. — Theodosius, zijn tijdgenoot, werd aan hem verbonden,
ook omdat hij de ketterij van Nestorius ten slotte af keurde (zie
Moreri Art. Théodose II). Met Palladius zal de diaken-cardinaal Palla-
dius zijn bedoeld die door Paus Celestinus (430) naar Schotland ter
bestrijding der dwalingen van Pelagius werd gezonden. Op zijn’
aandrang werd Germanius, Bisschop van Auxerre, als legaat van
den H. Stoel naar Brittannie gezonden. i)
i) Volgens een afgesleten exemplaar afgebeeld door Jobtrt pl. 2, n°. 5 zie al-
daar blz. 1J.
Cartier, p. 44—47, brengt het opnemen op dezen katholieken
penning van twee hoog geplaatste geestelijken, die beide tot Engeland
in betrekking stonden, in verband met de bekende Assertio
Septem Sacramentormn van Koning Hendrik "VIII tegen Maarten
Luther in het licht gegeven, doch welke vorst zich in 1534 van Rome
afscheidde. Hij meent er zelfs het werk van Holbein, door Erasmus
naar Engeland gelokt, in te herkennen. Door vergelijking van de
teekeningen door Holbein ten behoeve van den Lof der Zotheid ge-
maakt, komt hij er toe, om te vragen: »Les pièces catholiques ne
seraient elles pas une oeuvre inspirée par Erasme (f 1536), et
réalisée par Holbein (j- 1554) car c’est le même caractère de tete,
le même modelé et les mêmes ornements et cette espèce d’argument
était digne d’Erasme qui combattit doucement les nouvelles doctrines
avec des phrases et de bon mots et s'en moqua comme d'une
comédie qui finissait par le mariage ? Dat huwelijk zoude dus alhier
door de vereeniging der hoofden zijn uitgedrukt. Zonder ons er
vóór of tegen te verklaren, verdient de bewering dat Erasmus en
Holbein tot n°. 1—2 der door Cartier afgebeelde katholieke satyrieke
penningen betrekking hadden, wel opmerking.
III. (163). Cartier, pl. 2, n°. 3. Penning zonder omschriften
(koper, gegoten). Voorzijde. Paus en duivelskop. Keerzijde. Een
hoofd gedekt met een doctoralen hoed verbonden aan een zotskap,
kenbaar aan de bellen. Cartier kent dezen penning ook nóg aan
de katholieken toe, omdat hij in den doctor Luther ziet. Hij zegt:
»Je pense qu’il faut y voir une pièce fabriquée par les catholiques,
et si je leur attribue en cela la priorité sur les protestants, ce
n’est pas pour leur en faire un mérite. L’injure est un mauvais
moyen pour defendre la vérité; c’est une épée qu’il faut aussi
remettre dans le fourreau, afin de ne pas périr par l’épée.” Zoude
deze gegoten penning niet een zoogenaamde zamengestelde kunnen
zijn, waarbij de twee zijden van geheel heterogene penningen aus
Spielerei zamen gebracht zijn? Zoo niet, dan wordt op de voorzijde
op den paus Calvijn gezinspeeld evenals bij n°. IV.
IV 164. Den vierden penning (bij Cartier pl. II (4)) beschouwt
toch deze als zeer belangrijk voor zijne klassificatie.
De voorz. vertoont de hoofden van een paus en van den duivel
te zamen verbonden met het omschrift;