I Î 38 C O R N E L I V S D E B E R G I S E P is c o p ü S L E O d i e n s i s ;
D V X B V I L l o n e n s i s , C o m e s L o s s e n s i s .
KO RNE L I S FAN B E R G ÉN BISSCHOP F AN L U I K , HERTOG
Fa n b o u l j o n e n c r a a f f a n l o o n .
Op de andere helfe zietmen de Moedermaagd Maria, omringd door de Zon, en de Maati
onder zieh; hebbende, dat geheel aanmerkelyk is , eene Keizerlyke Kroon op het hoofd, e-
ven of zy hooger Heerfchappy voerde dan haar Zoo'h, wyl die op haaren arm met eene
mindere kroone is afgebeeld; moo'gelyk omdat deeze heilige Maagd van fommigen der Room-
fchc Kerke als Koningin des Hemels eh Moeder Gods aahgeroepen wordt , vielk laatfte
Bit dit randfchrift blykt;
0 M A R IA M A T E R D E I M EM E N T O M E I !
O M A R I A MOED ER GODS G E D E N K MTNER' .
M Hi«,
des Princes
d’O-
rangepar
J .d e la
Fife fol. 241.&
Gouthoe-
Chron.
van Holl.
foL6o8.
f i i Die
N ieuwe
Chron.
vanBrab.
fo]. 113.
H o e heugelyk het bevordefen van deezen
Bisfchop den Keizer mogt z y n , niet
minder fmertlyk was hem het verlies
van Hendrik G ra a f van Na s fou , zoo
vermaard in de Nederlandfche bedry-
v en , dat dees den naam van den G ro o ten
v e rw ie r f , w e lk e den veertienden
( i ) vah Herfllmaand deezes jaars, op
her Kafleel van B red a , dat hÿ z e lf ge-
bouwd h a d t , uit dit leeven ic h e id d e ,
laatende ilegts eenen Z o o n Renatus
agte r, dien hy by C la u d ia , Zufter van
Philibert Prins vân O ran je , gewonnen
h ad t, hebbende naauwlyks agt dagen
te vocren de Landvoogdes Maria heer-
ly k onthaaid. W e lk e V o r ft in , beluft om
haare Zufter Eleonora Koningin van
Vrankryk te befchouwen , naa tyd en
plaats beraamd w a s , met alle Heeren
van haar H o f en drieduiZend (z ) paer-
den prächtig uitgedoft, naar S'. Martyns-
berg trok , daar de Koning François
haar opwagtte, en naar S'. Quintyn by
zyne Gemaalin voetde , met welkeze
gezaamenlyk,den vyftienden van Wyn-^
maand , te Compienje kwamen. De
Lan d vo o gd e s, zieh hier v y f dagen met
de jagt en hooffche feeften verlustigd
heb bende, wierdt door den Koning be-
le efd lyk , tot op de grenzen van Hene-
gouwe , te rugge geleid.
Geduurende deeze kalmte kreeg de
K e iz e r , die zieh toen te T o le d o ont-
hieldtjkennis datBarbarosfa groote fchaade
ter Z e e en in het Eiland C an d ii
gedaan h ad t; dree f dierhalven de liiL
veering v a n ’t V e r b o n d ,m e t den Paus
en de Venetiaanen tegen den T u r k op-
ge reg t, efnftlg voort: wandt in het zelve
was beloofd, dat de Keizer (3) tweeen-(slLsvi.
tagtig Galeyen en honderd fchepen, Om S v .m '
den vobrraad en ’t Krygsvolk te voe-
ren , zoud e uitrnften ; de Venetiaanen loj-seifa'
een gelyk getal van G a le y en , en de
Paus zesendertig, du6 faamen tweehon-
derd ; wyderS zoumen twintigduizend
Duitfen, vyftienduizend Italiaanen, even
zooveele Spanjaards, en vierduizendvyf-
honderd Ruiters, met behoorelyk gefchur,
le v e r en ; tot welken oorlog de Keizer
de helft van de k often , de Venetiaanen
twee zesde en de Paus een zesde deel
zouden draagen. Behalven de hulp die
de Koning van Portugaal en d e R id -
ders van Malta zouden verfchaffen, hadt
de Roomfchkoning b e lo o fd , op eige
beurs, een magtig L e g e r in Hungarie
op de been te brengen.
Wanneer de Keizer een g eweldige
vloot gereed m aa k te , om met D o r k
tegen de Ongeloovigen te zenden en
Conftantinopolen te beftooken, weiger-
den de Spanjaards zyne beede van on-
derftand in te w illig e n , des zyne Majefteit
om zyne beloften te vo ld o en ,
ftraks zynen Rentemeefter Jan van fai n«
H ennyn, H eer van Bos fu, (4) naar N e -0 ,™"'
derland z o n d t , om honderd fchepen f"®'*'’-
«'«8
(i)Rsygersberg
Chron.
iianZeel
door Box-
horn II.
dec! pag.
tot dien togt te beftellen. D e e s , in
Zeeland k o omen d e , befloeg alle fchepen
uit ’s Keizers naam, deedt die toe-
takelen, nam veele fchippers en böots-
gezelleh in den d ie n ft , g a f hen twee
maanden foldy op de hand, en b ragt,
d'oor hulp zyns Schoonvaders f t ) A -
d o lf van Borgonje, zoo veel te w e e g e ,
dat hy in ’t k örte vierenVeertig Hol-
landfche H ulken en andere groote
fchepen gereed k re e g , en naar Spanje
afvaardigde. Kort hiernaa trok h y , met ijrsii
den H e e r van AS fen d e lft, V o orzitter ■'
van Holland en andere Gelastigdeil
naar Amfterdam, floeg iii Wintermaand
vyftig groote fchepen , die aldaar
en in Waterland lagen , aan den
b an d , en dwong de fchippers, datze
den Keizer zouden dienen. O p deeze
voorbereidfelen tot den T u rk fch en k r y g
dunkt my dat de volgendo penning in
Nederland gemaakt is.
Op het vooriluk van den eerften is de Keizer in ’t harnas, te paerd gezeten en m.et het
zwaard in de vuift, afgebeeld , hebbende, even of hy den Almagtigen om vooripoed tegert
de Ongeloovigen fineekte, dit randfchrift ;
D A M ICM I V IR T V T E M C O N T R A H O S t e s T V Ö S .
G E E F M t S T E R K T E T EG EN UWE F TANDEN.
Rondom de wapens van Holland, Zeeland, Vriesland, Utrecht en Overysfel, die op
Ii) Briei het agterftuk gefteld zyn, leell men deeze woorden (2 ) van den Boetgezaht Paulus;
1 de
Romei-
nen Cap.
.VIILvers. 3>-
S I D E V S N O B I S C V M , Q.uis C O N T R A N O S ? 38.
ZO O GOD M E T ONS I S , W I E . Z A L T EGEN ONS ZTN i 38.
T o t deezeh ontzaglyken togt hadt
de Keizer ook een groot deel zyner
Krygsknegten , zo o uit Piemont als uit
den Milaneefchen S ta a t, tot groot ge-
noegen der Italiaanen g e fch ik t; w a n d t,
zood ra het Beftand afgekondigd w ie rd t,
hadden de aldaar gelegerde Spanjaards
en Dnitfen, met groote ftoutheid, hunne
(3'P.jovü agterftallige befolding ( 3 ) g e e lfc h t , en
x x x v i i . M a r k g r a a f van Guaft hen
Cad*'v' betaalen , en de Keizer en
dal s. Alf. Granvelle de hierover gedaane klagten
y,““ t” S in den wind flo egen, liepen de ver-
ftoorde knegten het omgelege land plat,
ftelden de Dorpen en z e lf Steden oh-
der zwaare brandfchatting , en bragten
d e Landzaaten tot de uitterfte elende.
m . Tieel.
De eze büixenfpoorigheden ftremde de
Markgraaf door ’t ligten van eenige
penningen, en ’t betaalen der misnoeg-
de benden, welken eensdeels naar Hiin-
g a r ie , in dienft van den Roomfchkoning,
andersdeels naar Genua t ro k k e n , en
aldaar op de V lo o t van Andries Do ria,
tot de onderneeming op Conftantino-
pole , verdeeld wierden. Wanneer de
Pauslyke en Venetiaanfche Zeemagten
met deeze vereenigd wa ren, zynze naar
den vyand g e z e ild , welke ( 4 ) doorMo.PaiP
dit gerügt niet weinig bevreesd w ie rdt;
doch de godldosheid deezer e e u w e ,J ''U y ‘
den Kriftehen zoo fchaadelyk, de tugt dai s. &k
verwaarloozende en van de oude deugd
verbafterd, was den Dwingeland thans
B ZOO