"t '• '
j ::ì
' i 'S J i :
1S4S leans, die met cen gevolg van omtrent
tweeitonderd paarden te Brusfel gekoomen
w a s , zyne Majefteit en de Land-
voogdes, den vierentwintigften ( i ) van
Stcriiree Grasmaand, begroette, rydende met de
zelven over L ie r naar D ie ft, alwaar de
Keizer , den eerften van Bloeimaand,
de zalige gedachtenis zyner Gemaaiin-
ne Ifabella plecbtiglyk in de Kerke vierde
, en zich den volgenden dag over
Hasfeld naar Maastricht begaf, neemende
voorts zynen w e g over A k e n , G u lik
en Keulen naar Worms , om zynen
Broeder den Roomfchkoning te fpreeken
; die middelerwylen aldaar eenen
Ryksdag gehouden h a d t , op welken
de Kardinaal van Augsburg en de Graaf
Frederik van Furftenberg door ■ den
K e iz e r , terwyl dees te G end z iek la g ,
gezonden waren.
D e Roomfchkoning opende den zelven
door eene aanfpraak, in weike hy zei-
(i) sicidj. ¿ e , dat deeze vergadering , f x I eens- IV Com- “ b , K J
ment. de deels tot bet bevreedigen van de ver-
«X verfchillen in den G od sd ienft, andcrs-
4S9 &fcq Tan den T u r k fchen
k ryg , beleid was ; vervolgende ,
dat de Keizer verhinderd hem de zorg
deezer zaaken , die geen langer uitftel
konden ly d e n , bevoolen h a d t , vertrouwende
den zelven haaft tegenwoordig
te z ie n , om ’ t gemeene welvaaren
te bevorderen , alzoo tot dit einde de
vreede met den Koning van Vrankryk
gemaakt w a s , weike niet alleen hulp
tegen den T u r k , maar z e lf door zy ne
Gemagtigden in Nederland de Kerkvergadering
van T ren te toegeftemd
h a d t , beloovende aldaar in perfoon te
koomen o f zyne Gezanten te zenden.
H e t zelve was ook van den Paus verzekerd;
maar de handel ov e rd e Hervorming
der Kerke en Gerechtskamer zoumen ,
o m ’t gewigt der zaaken, en de inbreuk
der T ü r k e n ,volgens goedvinden van den
Ke ize r , tot den naaften R y k sd a g , o f tot
betere gelegenheid,uitftellen;hen wyders
vermaanende iet zekers tegen de Onge-
loovigen te befluiten, om zulks te doen
weeten aan den K e ize r , weike den Paus
en Koning van Vrankryk reeds tot den
zelven bewoogen hadt.
Die van den Hervormden Godsdienft, I5’4J
en nevens deezen de (3 ) Keurvorften (sTidJj,
van Keulen en den P a lts , b etoond en, ¡¡¡¿““J-
dat deeze vergadering wel inzonderheid
ter zaake van den Godsdienft beroe- Rdp.pjg
pen was , en als de kortheid d e s “'®'-
tyds en ’t gevaar voor den vyand dien
handel niet lyden k on d en , dan begeerdenze
nadere verklaaring omtrent het
beftuit van den Vre ede , hierby voeg
ende , datze de beroepe Kerkvergadering
voor onbillyk hidden , verzoekende
eenen V r e e d e , die aan geene
Pauslyke vergaderinge gebonden w a s ,
opdatmen vriendlyk en Kriftlyk met
elkanderen mogt verdraagen ; wandt
de vreede konde niet beftendig blyv
e n , ’t en z y het recht voor ieder
even na w a s ; wanneer hierin billyk
zoude gehandeld word en , dan wildenze
zich gaarne over den Turkfchen k ryg
beraaden. Schoon de andere Vorften
en Staaten zich hiertegen ftelden, echter
trokken die van den Hervormden
Godsdienft dit ftuk ernftig aan, bewee-
rende datmen geen uitheemfchen k ry g
konde b eginnen, dan naa de inwendige
ruft verzekerd zoude zyn ; wandt
onder ' welk rechtmaatig voorwendfel
zoude iemand geld van zyne Onderdaanen
können e ifc h e n , zoomen de
zelven geene verzekering g a f , datze
met w y f en kinderen in vreede by hunnen
Godsdienft zouden blyven, ja zoomen
den T u r k beo o r lo o gd e , en hierentusfchen
t’huis in gevaar b le e f , wat
zoumen daar door uitwinnen ?
I 'o e n dit geding tot den zevenden
( 4 ) van Bloeimaand geduurd had t. be- (4) sit
floot de Roomfchkoning, hen alien tot
den k ry g vermaand hebbende, de ver-
fchillen te laaten rusten tot de over-Rtip.paj.
koomft van den K e iz e r ; we ike einde-
ly k den zestienden (y) der zelve maand (s)Chro».
le Worms aankwam, gevolgd v an d en a cV c t
Kardinaal Farnefe , om , zoomen vaft
( 6 ) fte ld e , den oorlog tegen die vanlijsieiJa-
den Hervormden Godsdienft aan te f to o - "
ken ; wandt omtrent den zelven tyd
kreegmen kondfchap , dat de P a u s , luip, pj,,
hoewel dees eene Kerkvergadering be-66x®6
roepen , en zyne Gezanten reeds naar
T r cn -
it , ■
111, Ì
I f 4 f Trente gezonden h a d t , echter zoo be-
VT“ geerig was om de Lutheraanen door
geweld van wapenen te dw in g en , dat
by twaalfduizend Voetknegten en vyf-
honderd Ruiters te hulpe aanboodt, gely
k ook door hem in ’t heimelyk Bevelhebbers
en Hoofdlieden wierden aan-
gcfteld. Flierdoor zyn de hevige gemoederen
gaande geworden , niet weinig
aangeblaazen door eenen Italiaan-
fchen Francifcaner M on n ik, weike omtrent
Pinkfter voor den K e iz e r , den
R o om fch k o n in g , den Kardinaal Farne
fe , den Bisfchop van A ugsburg, den
H eer van G ran v e lle , en anderen predikte
, en , naa hy veele zaaken tegen
de Lutheraanen verhandeld h a d t , zich
eindelyk met deeze woorden tot den
Keizer wendde ; magtigße K e i z e r , 't is
tyd dat g y tiw amjgt waarneemt ; waar-
lyk ’t is te lang g ew a g t, men hadt dc
zaaken voor lang ten einde können bren-
gen.Godbeeft u met veele tr e fe ly k e wel-
daaden v e r ß e r d , en tot eenen Befcher.
mer over de K e rk aangeßeld-, dierhalven
toon ttwe m a g t, en doe deeze Verderflyke
menfchen uit het midden van
ons weg ; wandt het is flchande , dat
de zulk en , die alle dingen onrein maaken
en vermengen , langer van de Zanne
befcheenen worden ; z eg n ie t , gy w ilt
en z u l t dat doen, het moet terfland,
terfloud zegge ik , gefchieden, en ganfch
geen u itv lug t genoomen worden. Hoe
veele duizenden menfchen meent gy dat
door deeze n itz innig h e id dagelyks
gevaar hunner eeuwige Z a lig h e id raa-
ken Ì die God alien , zoo gy niet toe-
z i e t , van ti eisflhen za l.
De eze redenvoering, meentmen, ver-
gramde den He e r van Granvelle, ’t zy
hy zich dus veinsde o f bedugt was
dat zulks de Lutheraanen tot waar-
fchouwing mogt flrekken. H oe het zy
Farnefe vertrok k o r t hiernaa i n ’t heimelyk
naar Rome , en Luther , door
dit doen gaande g ewo rd en, g a fb y d e e -
(•)Slcida-ze gelegenheid zyn boek ( t ) tegen het
men™, Roomfche Pausdom , dat van den Dui-
K'-vel ingefteld w a s, i n ’ t lich t; door het
Reip. p,g. zelve beantwoordde hy den brief van
den Paus aan den K e iz e r , om deza aken
van ’t G e lo o f niet by de hand te 1545
neemen , gefch re e v en , en wederlei de "
plaatfen der H e ilig e Schriften , welken
de Paus tot beveftiging zyner achtbaar-
heid misbruikt hadt. V o o r dit boek
was eene prent o f tytel, die den voornaamften
inhoud aanwees; in de zelve
zagmen den Paus op eenen verheven
Z etel met uitgeftrekte en faamgevoeg-
de hand en, in zyne Staatfykleedinge
met Ezelsooren aan ’t hoo fd , en rondom
hem veele kwaade Duivels en andere
gedaantens; fommigen der zelven
zetteden hem eene drievoudige kroon
op ’t hoofd, met vuiiigheid beftreeken;
fommigen lieten hem nederdaalen in de
helle , die verfchrikkelyk was afge-
maa ld ; fommigen bragten brandhout
aan , en anderen regtten hem op de
voeten, opdat hy zagt mogt nederkoo-
men.
Onlangs hiernaa maakte Luther w eder
andere fchriften gemeen tegen de
drievoudige heerfchappy van den Paus,
beweerende dat de Paus aan geene van
de drie deel h a d t ; omdat de zelve her
Euangeii verdoemde en v e rd ru k te , da
wetten en ’t burgerlyke recht vertrad t,
en het huuwelyk verboodt , begeerende
datmen den zelven als het boosfte
dier zoude v e rd ry v en ; ja wanneer de
Paus met geweld en wapenen den k ry g
wilde beginnen , datmen den zelven
dan als een grimmig d ie r , dat woedt
en uitzinnig is , met al wie hem möge
helpen , wederftaan zoude ; wandt die
met eenen moordenaar ten ftryde k o o men,
o f dien byftaan, zullen de befold
in g , dieze verdienen, verkrygen. O o k
deedt hy nog eene andere prent (x) maa-
k e n , verbeeldende den P a u s , zittende G9">-
1 , Rient.dc
op eene groote zuigende z e u g , die hy Statu r c .
met fpooren fte e k t; met de twee voor- Rri^psg,
fte vingeren van de regterhand uitge- 469.
ftrekt zegent hy , naar g ew o o n te , die
hem by geval ontmoeten ; in de ilinkerhand
hieldt de Kerkvoogd eenen roo-
kenden menfchen d r e k , naar welken
de zeu g , als door de lucht b ekoord, den
muil wendd e, en meer andere omftandig-
h ed en, met welken Luther de Kerkvergadering
en Duitsland befchimpte.
E e X Hoe-
.A
' i i
? . . l a
- I *
r '■ Ji
lirS '