■ . '« « IA
H i '> » 1 . 1 1
M
' 1 I f e l ' n
' '(' ik if
' 'H b , f e
i»'< l( . I
‘ k . d h i
«50 dere Vorften en Stenden, de Onderiaa-
— ' ten des Ryk s ter zaake hunner Le e re
en Augsburgfche Belydenisfe, op geene
wyzen zouden beleedigen, noch hen
dwingen den Godsdienft,Plechtigheden
en W e t t e n , welken dc Verbondenen
van die Gezindheid in hunne Landen
vaftgefteld hadden , o f naamaals zou den
vaftftellen , te verlaaten, noch die
in geenerley w y z e verfmaaden ; maar
datze aan de zelven volkoome vryheid
van gewisfe, ’c genot hunner goederen,
in k o om fte n ,en ’t gebruik hunner rechten
en wetten zouden laaten; dat het
verfchil van den Godsdienft niet dan
door zagte cn vreedzaame middelen beflegt
zoude worden ; dat die der Augsburgfche
Belydenisfe zich omtrent den
K e iz e r , den Roomfchkoning en andere
V o r ften en Stenden van den R o om fchen
G odsdienft, op de zelv c wy ze
zouden gedraagen, hen insgelyks vryheid
van den Godsdienft en Plechtigheden ,
midsgaders ’t gebruik hunner W e t te n ,
inkoomften , en goederen laatende :
voorts dat de gefchillen en gedingen ;
die ’er uit ontftaan mogten, volgens de
wetten cn gewoonten des R y k s uitge-
w eezen zouden worden ; dat de genen,
die noch van den eenen noch van den
anderen Godsdienft waren , in deezen
handel niet zouden begreepen können
zyn : d a t , byaldien eenige Bisfehoppen
o f Geeftelyken zich van den R o om fchen
Godsdienft zouden afzonderen,
die ftraks van hunne waardigheid, en
d e inkoomften van de ze lv e zouden
moeten alftaan ; op dat ’er weder een
ander G e e ftly k perfoon van het Roomfche
G e lo o f ingefteld zoude worden, en
de goederen en rechten in ftaat zouden
blyven ; alles onder beding , dar
zulks de toekoomende verzoening
van den Godsdienft geenzins naadeelig
zoude zyn ; d a t , d ew y l eenige Stenden
des R y k s en hunne Voorzaaten
z ich Meefters van Geeftlyke G eftigten,
Landen en Goederen gem a ak t, en de
zelven weder tot de dienften der Kerk
e c l Schoolen aangewend h ad d en ,
over de zelve niet in rechten betrokken
Rechtsgebied zich niet over den Gods- ty y y
d ien ft, ’t G e lo o f , Plechtigheden noch
Wetten van die der Augsburgfche B e lydenisfe
zoude uitftrekken , maar opgefchort
en zonder werkinge blyven
zoude , tot dat het verfchil in den
Godsdienft, door eene algemeene o f byzondere
Kerkvergadering,t’eenemaal zoude
geflegt zyn ; met meer andere punten
, door welken de vrye oeffening van
den Godsdienft voor die der Augsburgfche
Belydenisfe in Duitsland goedgekeurd
en verzekerd wierdt.
Dees handel verfchafte groot, misnoegen
aan den P a u s , welke hierover aan
den Keizerlyken Gezant ( i ) en denri)H|to
Kardinaal van Augsburg k la a g d e , dattoTren,,
de Koning Ferdinand buiten zyne
nis de hand aan zaken van den Gods- fch
dienft geilaagen hade, dreigende over dit p.“ ]?]
ongelyk zich gevoellg te to o n en , en
met beftraffingea tegen den Keizer en
deh Roomfchkoning te zullen dingen ,
byaldienze dit befluit niet flraks wederriepen,
tot het w e lk e hy alle hulp aanbood
t, en de Kriften Vorften zoude verplichten
met al hunne m a g t , op ftraffe
van uitw erpinge, te helper. H oew e l
de Gezant hem de magt der Hervormde
V o r fte n , het gevaar van den Keizer
, en den eed welken de zelve en
de Roomfchkoning gedaan h ad d en , te
overweegen g a f ,, echter vervolgde de
Kerkvoogd met groote d r if t , dat h y
hen van de eeden on tb on d t, en ze lf
beval die niet te houden ; datmen in
God s zaake met geene menfchlyke inzigten
moeft handelen ; dat G o d toegelaaten
h ad t, dat de Ke izer in g e vaar
vervallen w a s , omdat die niet alles
, ’t gene de zelve k on en moeft
doen om Duitsland wed e r onder gehoorzaamheid
van den Heiligen Z e te l
te brengen, gedaan h a d t ; en zoo Keizer
Karel naa dit teken der God lyk e
gramfchap niet van gedrag veranderde,
zoude de zelve zwaardere kaftydingen
te wagten, hebben. Doch deeze bedreigingen
vonden geenen ingang o p ’t gemoed
van Koning Fe rd in an d , wclke
door eige belang uvcr u c ¿civc met m rccuicii u c i iu k j k c u u w w i sg'e—d»reevevn wi”e- »r d—t om
zouden worden ; dat hec oude Geeftlyk- de Vorften en Stenden des R y k s tc
vriend
1555 vriend te houden : eensdeels opdat zyn
“ Broed er de Keizer hem de verkreege
Waardigheid en de aanftaande verhef-
fing niet voor des zelfs Zoon mogt ontwringen
; andersdeels vreezende, zoow
e l als de Stenden, voor de aankoomft
van den Kardinaal M o ro n , die hunne
zaaken i n ’t war brengen en bederven
zoude ; wandt dees was door Paus Ju-
(ilHa.dulius ( i ) op deezen Ryksdag gezonden,
e met orde niet alleen om de Duitfen te
jcFri vermaanen het voorbeeld van Enge-
Amldrin land te volgen , en hunne misfla-
verbe teren; maar voornaamenly
k om alle byeenkoomften uit oorzaa- ly y y
k e van den Godsdienft te dwarsboo- ,
men. E n d ew y l M o ro n , door den dood
van Paus Julius terugge gekeerd , en
door dien van Marcellus verhindbrd
zynde thans weder op reis w a s , hade
zulks de voorilellen van den R o om L h -
koning te eerder doen toeftemmen, omdatze
niets goeds van den Kardinaal te
wagten hadden, w c lke alom zynen yver
voor de Pauslyke Hoogheid en de befcherminge
van het Roomfche G e lo o f
getoond had t, en dierhalven door dee ze
twee gedenkpenningen vereeuwigd is.
«Moieri I. Dees was Zoon van Hieronymus Moron ( i ) Kancelier van Milanen, bedreeven m
Dia.Hill.de Weetenfchappen en Staatszaaken, en dierhalven door Pans Paulus den Derden als u c -
zant op de vergadering van Spier, tot het beleggen van de Kerkvergaderinge van Trente g .
zond en, weike lall by met zulk een goed gevolg volbragt, dat de Paus hern met den
Kardinaals hoed befchonk, en tot Voorzitter op de aanftaande Kerkvergadering benoetnde,
vermids Moron de verdienften zonder aanzien van perfoon begunlligde en de Oerccntig-
heid zoozeer beminde , dat hy zelf de party der Hervormden. als hy ^
overtuigd w a s , voorftondt; is h y , door die hem mt deeze oorzaake te meet der b®h°“ rden
te achten gehaat geworden, cn eindelyk door Paus Paulus den Vierden m verzekeringe
gefteld’ onder voorwendfel o f Moron een heimelyk verbond met den Kardinaal Polus, ten
voordeele van de Hervormden, gemaakt hadt. Als ieder een zich veiwonderde hoe de
Paus een Man van zooveele verdienften als Moron , die zoo dapper bet Roomfche G e loof
by de Hervormden verweerd , en de achtbaarheid van den Heiligen Zetel befcherind
hadt op zoo onwaardigc wyze konde handelen , deedt de P au s , met den tyd veranderd.
Moron zeggen , dat de zelve nit de gevangenisfe mogt gaan ; maar dees weigerde zulks
zeggende, dat hy zyne eer boven zyne vryheid fte ld e , en dierhalven begeerde da.nen
recht deedt aan zyne cnfchuld; maar de Pans ftelde deeze ontflaaging “
niet te veroordeelen, zoolang uit tot hy ftierf, en dus aan f k l d L T i l l i
ger gelegenheid verfchafte, cm den gevangen in voile eer te
wat omllandiger verhaald h e b , om te doen zien, hoe de verdienften dikwylen ten Hove
bdoond worden, en om den Man te doen k ennen, wiens weezen op het voorftuk van
den eitften met dit omfchrift gevonden w o rd t; D d d d d x lO A N -
ti.
th
I I .’fe' !”
1
i- ■
f e ¥ ’