' I f J l i i
i!
11 • • . ' •»■: ''n
■' f í 'fllilii
l l !!
- . IL F A V L T A V O IR S O V F R A N C E ' N
E N E S P O IR D’A V O IR M IE V X . 1744.
M E N MO E T L T D Z A AMHE ID HEBB EN
IN HOOPE F AN BE TER TE KRTGEN. 1744.
II. Terwyl veele Steden door de tweedragt der Ingezetenen verlooren gingen, éh Ant-
\verpe door de eendragt der Bürgeren in welvaart groeide, en zyne nieuwe veilen en
muuren thans voltooid zag, heeftmen rondom het wapen der Stad, dat op het eerile deel
ftaat, deeze ipreuk van den wyzen Seneca gefteld ;
AM O R C IV IV M ÎN E X P V G N A B I L E C A S T R V m;
DE L I E F D E DER BÜRGEREN I S E E N ONVERWINNE -
L T K E STERKTE .
Vermids dees penning, myns bsdunkens, door iemand van de Overigheid, wiens wapen
op het andere deel ftaat, za! gemaakt zyn , die den tyd zyner regeeringe in den gemelden
ftand wenfchte te volbrengen, leeftmen in den rand deeze letters ;
E S P E R A N T I’ E N D V R E L ’AN JS46.
HOOP EN D E VERDUÜR IK HE T J A J R i;4^.
(0 Hill,
der Reform.
in
Engeland
door Burnet,
I.deel
pag. 558.
(z ) R.
Thoyras
H i lU ’Anglet.
Tom.
Corps Diplomat,
par du
Mont.
Tom . IV .
Part. II.
fol. 305,
(3lChron.
van Chrift.
Sternfee
MS.
Midd ekrwyien liep de oorlog tusfchen
Vrankryk en Engeland ten eindé, welke
aan beide de Koningen niet dan näadeel
verfchafte, en zooveele fchatten verilon-
den hadt , dat de koiten van Koning
H en d r ik , alleen in deezen k ryg verfpild,
op omtrent zeventig miilioenen ( i ) ge-
fchit wierden: des de uitgeputte fchatk
ift , en het woelen des K e ize r s , ieder
om ’t zeerfte tot den handel des vreedes
d rong, dienze door hunne Gemagtigden
den zevenden van Weidemaand
in ’t v e ld , tusfchen Ardres en Guiñes,
ftooten. In den zelven ( x ) beloofde
Koning François de oude fchulden, en
nog eene groote fomme voor de koften
der belegeringe van Boulonje, aan Koning
Hendrik binnen agt jaaren te betaalen
, mids hem die Stad ongefchonden
weder zoude gegeeven worden ; doch
Koning Hendrik zou de zelve zoolang in
bezittinge houden, tot de ganfche fchuld
voidaan was.
In dit verbond haddenze van beide
zyden onder andere Vorften wel inzonderheid
den Keizer begreepen, w e ik e ,
te Maaftricht ( 3 ) zynde , de Duitfche
Gezanten der Vorften en Steden van
den Hervormden Godsdienft gehoor
g a f; wandt hunne Me e fte r s , door deri '
Koning van Engeland berigt zynde
dat ’er een zwaare oorlog tegen hen
op handen w a s , en uit de loopende
gerügten vernoomen hebbende, dat de
Keizer een verbond tegen hen met den
Paus (4) geilooten hadt, en veel volks wSiei*.
in zynen dienft aannam , zonden dier-
halven, om het regte befcheid te wee-®“ " “ '-
ten, hunne Gezanten her- en derwaart, Rdp.pig.
dus ook aan den Keizer. O o k zog-«®'*'*“*'
tenze zulks door eenen brief van den
H eer van Granvelle te weeten ; maar
dees ontkende alles, met byvoeginge van
verw’onderd te zyn over deeze onbe-
fchaamde uitftrooijingen , wyl ’s Keizers
begeerte tot den vreede en de tuft
alom bek en d , en tot dit einde ook de
Ryksdag te Regensburg uit gefchreeven
w a s ; betreffende de tienduizend Krygsknegten
, die zyne M a je fte it, zoomen
zeide , derwaart zoude voeren , was
zoowel a ls ’t andere ve r fie rd ; en , fchoon
de zelve zulks begeerde te doen, ’t zoude
meer gebeurd zyn , gelyk het voorbeeld
van de Augsburgfche Ryksvergadering
leerde; met meer andere om-
itan-
17415 ftandigheden, w e lk en , hoe waarfchyn-
“ — ly k , echter de Vorften in geen volkoo-
me zekerheid fteld en; te meer, omdat
hunne Gezanten , uit Vrankryk en E n geland
terugge k eerend e, hec voorgaande
vermoeden v e rmeerd e rd en; des de
aanzienlykfte Hoofden te Frankfort ver-
gad erd en, dit ftuk o v e rw o o g en , cn
z ich berieden over de Kerkvergadering
te T r e n t e , over den Bronswykfchen
o o r lo g , en om den Keurvorft van Keulen
niet te verlaaten : o o k fmeektenze
deri Paltsgraaf F r e d e r ik , die de H e r vorming
der Kerke zyns Gebieds thans
in v o e rd e , en het Euangeii te H eid elberg
openlyk deedt p red ik en , om den
Keurvorft van Keulen insgelyks te befchermen
, en den V re ed e op den aanftaanden
Ryksdag te handhaaven, gelyk
h y beloofde. T o t dit einde dan wierdt
ftraks een Gezant aan den Keizer afgevaardigd.
Onderwylen hadt Navius, door Reinhard
G ra a f van Solms ondertaft z yn d e ,
cjsida»-verzekerd, dat de Ke izer ( i ) tot gee-
iimüTc n®" oo r log, maar tot den vreede en de
Sam Rc- gemeene welvaart van Duitsland gezind
R4p. pig. w a s , zeggende , als de Landgraaf den
■t®“ Keizer Wilde fpreeken, dat h y dien met
klein g evolg zeer aangenaam zoude
zyn. D e eze v e r z e k e r in g , en die de
H e e r van Granvelle gedaan h ad t, bragt
den Landgraaf tot andere gedachten ,
w elke hy Navius doo r eenen brief te
kennen g a f , hier b y voeg en d e , dat hy
den zelven liever dan ’t gemeene gerügt
wilde gelooven , w y l hy en zyne
Bondgenooten vertrouw'den , dat de
Keizer , zoolang z y geene oorzaak gaven
, nooit v a n 't befluit van Spier zou de
afwyken.
In ’t midden der zwaarigheden was
L u th e r , fchoon zw ak en z ie k ly k , echter
naar zyne Geboorteftad Eisleben
v ertrokken , derwaart ontbooden door
de drie Graaven van Mansveld, om den
twift over de Landfcheidingen en Erf-
n i s , die lang onder hen geftaan h a d t ,
te verzoenen. Aldaar nevens anderen
i i Ä ; h ® t verfchil (x ) b efleg t, en verfcheide-
n u u ne reizen gepredikt h ebbende, wierdt
III. Ded.
hy, den zeventienden ( 3 ) van Sprok- 1746
kelmaand , naa ’t avondeeten met vee- itoi!
le zyner vrienden , wat kranker , des
men hem een weinig gefchaafde Een- fol. 301'.
hoorn met wyn te drinken g a f , en* |’c o ? “‘
fliep hierop eene kleine p o o s ; ontwaa-
kende ging hy wede r by zyne vrien- iig. &
den, z e g g en d e , roept G o d aan opdat
w y de L e e re v a n ’t Euangeii behouden;
wandt de Paus en Kerkvergadering te da r c - '
T rente beftaan gevaarlyke dingen. Dit
gezeid hebbende begaf hy zich weder irs-cnf.
te ruften; doch k o n , door ’t vermeerderen
der benaauwdheid in de b o r ft,
nietftaapen, tot zoov e r re , dat h y , voe-
lende zyne leevenskrachten verminderen
, zynen Hemelfchen Vader aanriep,
en , zynen geeft in des zelfs befcherminge
beve e len d e , op den agtienden
van Sprokkelmaand des jaars zesenveer-
t i g , zyns ouderdoms drieenzestig jaaren
, den laatften adera , in tegenwoordigheid
van zyne Z oonen en verfcheidene
aanzienlyke perfoonen , uitblies.
Z yn Iighaam w ie rd t , op begeerte des
Keurvorften van Sakfen, naar Wittenberg
o v e rg eb ra g t, en aldaar in de S loikerk
met zoo groote ftaatlie , onder het ge-
drang der fchreijendeStede!ingen,begraa-
ven , als zyne uitmuntende eigenfchappen
verdienden. H y liet drie Zoonen,Jan,
Maarten, en Paulus , die tot waardige
ampten gevorderd w ie rd en , en eene
Dochter Margarita , midsgaders eenen
ontfteiflyken roem ag te r , welken h y ,
fchoon hy niet van menfchlyke zw ak -
heden en gemoedsbeweegingen , gelyk
w y elders gemeld hebben, bevryd was,
echter door zyn verftand , zyne g eleerdheid
en welfpreekendheid, en inzonderheid
door zyne weergadelooze k lo ek -
moadigheid , verkreegen h a d t ; w y l hy
alle aanvegtingen zyner v y an d en , hoe
groot en magtig, niet alleen als een rots
a fk a atfte , maar de zeege op de zelven
wegdroeg. W e lk e geneegenheid, lie fd e ,
en agting hy hierdoor onder zyne G e loofsgenooten
v e rw ie r f, is uit deeze
meenigvuldige penningen, die federt zyn
overlyden te zyner gedachtenisfe g e maakt
z yn , middagklaar te befpeuren.
Î
K k I. Rond