S I L I I I T A L I C I
Ac natum, & fid« jam pridem conjugis ora
Cpnfilus vobis repeto, non altera reftat
J am Libya;, nec Dardaniis pugna altera reftat-.
Certatus nobis hodie dominum accipit orbis.
Annibal h«c : fed non patieas remorantia verba
Aufonius miles, quoties dux cape rat ora
Solvere ad adfatus, fignum pugnamque petebat.
H«c procul aeria fpedantem nube fororem
Ut vidit divum genitor, mceftofque fub acri
Obtutu vultus, lie ore e flatus amico eft :
Qui te mentis edunt morfus ? da nofcere conjux »
Num Pceni eafus ducis, & Carthaginis angit
Cura tua; ? fed enim reputa tecum ipfa furore*
Sidonios: gentem contra & fatalia regna
Teucrorum. quis erit qu«fo, germana, rebeili
Fra&is fcederibus populo modus? ipfa malonmi
Non plus Carthago tulit, exhaufitque laboris,
Quam pro Cadmea tu exercita gente tulifti .
Turbarti maria, ac terras , juvenemque ferocena
Immifti Lario, tremuerunt moenia Roma;,
Perque bis o&onos primus fuit AnnibaL annos.
Humani generis : tempus componere gentem :
Ad finem ventum, & claudenda eft janua belli.
Tum fupplex J uno : Neque ego mutare laborans ,
Queis eft fixa dies, pendenti nube refedi .
Nec revocare acies, bellumque extendere quaero :
Qua; donare potes , quoniam mihi gratia languet*
E t cecidit jam primus amor, nil fifa fqrorum.
Adverfus pofeo.. vertat terga Annibal hofti,
Ut placet, & cin&res Troj« Cartilagine regnent..
Ulud te gemini per mutua pignora amoris.
Et foror & conjux oro, tranare pericla
Magnanimum patiare ducem, yitasque remittas ,,
Neveftnas captum Aufonias perferre catenas.
Stent etiam contufa malis mea moenia, fraèlo
Nomine Sidonia, & noftra ferventur honpri.
Sic Juna, & breviter contra fie Jupiter orfus .
Do fpatium muris (u t vis). Qarthaginis alt«,.
Stent iacrimis precibufque tuis ; fed percipe conjux.
Quatenus indulfifte vacet : non longa. fupejrfunt
Fata urbi, venietque pari tab nomine duèlor,
Qui nunc, fervatas. evertat funditus arces .
lEthereas quoque (uti pofcis) trahat Annibal. aura?
Ereptus pugna; : mifcere hie fiderà, ponto,.
Et terras implere volet redeuntibus armis..
Novi foeta viri belli pr«co.rdja : fed lex
Muneris h«c efto noftri : Saturnia regna.
Ne pofthac videat, repetat neve amplius umquam
Aufoniam : nunc inftapti raptum avehe leto,.
N e , fi mifcebit latis fera prslia campis,
Romulei nequeas juvenis fubducere dextr«.
Dum ftatuit fata omnipotens prbique ducique,.
Invadunt acies pugnam, & clamore laceffunt
Sidera: non alio graviores tempore vidit
Aut populos tellus, aut qui paria anna moverent
Majores certare duces, difcriminis alta
In medio raerpes, quidquid tegit undique c«lum •
Ibat Agenoreus pr«fulgens duèlor in oftro,
Excelfumque caput penna nutante levabat
Crifta rubens., l«vus magno de nomine terror
Pracedit, Latioque micat bene cognitus enfis.
A t contra ardenti radiabat Scipio cocco
Terribilem aftentans clypeum, quo patris & una
C«larat parrui fpirantes prselia dira
Effigie?, ftammam ingentem frons alta vomebat.
Sub tanta c,pu£fis v.i telorumque virpmque ,
In ducibus ftabat fpes & vi&oria folis.
Quin etiam fubigit favor, ut plerumque, metufve
Scipio fi Libycis eifèt generatus in oris, -
Sceptra ad Agenoreos effent ventura nepotes.
Annibal Aufonia genitus fi fede fuiftet,
Haud dubitant terras Itala in dirione futuras.
Contremuere aura;, rapido vibrantibus haftis
Turbine, & horrificam traxere per aethera nubetn*
Inde enfis, propiorque acies, & cominus ora
Admora, ac dira flagrantia lumina fiamma.
.Stemitur in medium contemtrix turba perieli,
Qu« primis fe pr«cipitem tulit obvia telis,
Gentiiemque bibit tellus invifa cruorem .
Fervidus ingenii Mafiniflà, & fervidus «vi
In primas Macedum turmas, immania membra
lnfert, & jaculo circumvolat alite campum.
Csrulus haud aliter quum dimicat incoia Thules,
Agmina falcifera circumvenit arèla covino.
Graia phalanx patria denfarat more catervas ,
Innixilque adftat nulli penetrabilis haftis .
Immemor has paèìi poft foedus in arma Philippus
Miferat, & quaflam refovebat Ag&noris urbem.
, Rarefcit multo laxatps vulnere miles ,
Arque aperit patuias proftrato corpore late
Inter tela vías: irrumpir mole rpin«
Aufonius globus, & perjuria Graia reftgnat.
Archemorum Rututas,Tepcrum Norbanus , & amljos
Mantua labenti genitrix di miferat «vo .
Obtruncat Samium, bellacis dextra Caleni »
At Clytium Selius, Pell«um & vana tumentem
Ad nomen. patri« Clytipm, fed gloria Pell«
Haud valuit mifera defèndere Daunia tela.
S«vior his LatiQS vaftabat Brutia figna
Lslius increpltans t Adeone Oenotria tellus
Deteftanda fuit, quam per maria afpera , perque
Infanos Tyrio fugeretis remige fipclus?
Sed fugiffe fatis. fuerit | Latione cruore
Infuper externas p.etitis perfundere terras ?
H«c. dkens, Silarum meditantem in prariia, telo
Pr«venit hafta volans ima fub gptture fedit,
Et vit« vocifque yias fimut incita cla.pfit.
Vergilia Caudinus,. acerba Sarris Amana
Sternitiir r accendunt ÌEas , vuitufque virorum
Armorumque habitus noti, & vox confona lingua; •
Quos ubi nudante? confpexit Amilcare cretus
T erga fug« , S ta t e a c noftram ne prodite gentem,
Vociferans. fubit5> & convertir praelia dextra.
Qttalis. in- «iliièri? Gararaantum feta veneno
Attoliit campis ferventi paftus arena
Coila Par«tonius ferpens, l^teque per auras
Undanteni tarquet perfundeas nubila tabem .
Continua infefta portantem cufpide vulnus
Impedit antevalans Herium, cui nobile namen
Marrucina domus , clarumque Teate ferebat.
Atque ilii magnum nitenti, & laudibus hoftis
Arreélq, capulí ad finem ma;nus incita fodit,
Qu«rebatque^ tnifer mortenti tamine fratrem ;
Quum juvenis fubk, & leto ftimularus acerbo
Pleminius f«vum mucronetu ante ora corufcat,
Ac fratrem magno minitans clamore repofcit.
Huic proles Bare« : Germanum reddere vero
Si placet, haud renuo, manean t modo feeder a nod«
Afdrubalem revocare umbris : egone afpera ponam
Umquam in Romanos odia? aut manfuefcere cord*
i Noftra finam? parcamque viro, quern terra crearil
Itala ? tum manes inimica fede repdlac
r JEter-
B e rn a , focioque abigat me frater A verno.
<1 ait & clypei propulfum pondéré toto,
r ubrica qua tellus lapfantis fanguine fratris
Sllebat nix us, proftemit, & occupât enfe.
« te n d it labens palmas, Heriumque jacentem
Àfiplexus junèla ienivit morte dojorem.
l lm Libys invadit mixtæ certamina tu rbæ ,
GoBvertitque ruens per lotigum hoftilia te rg a :
Ul cum nilminibus permixta tonitrua mundum
Tlrrificant, fummique labat domus alta parentis,
oline hominum in terris trépidât genus, ipfaqueobora
Lux atrox micat, & præfens ad Ìlare viritim
Creditur intento perculfis Jupiter igne,
pàté alia, ceu fola forent diferimina campo
Qua mifcebat agens truculentus Scipio Martera,
Afflerà pugna no vas varia fub imagine leti
Dat formas : hic enfe jacet proftratus adaèìo,
Hie faxo perfraèla gemit lacrimabilis offa,
A^ue hos ( turpe ) pavor fufos dejecit in ora ;
Hó^um adverfa dedit Gradivo peèlora virtus.
Ipfè fuper ftrages duèlor Rhoeteius inftat.
Qualis apud gelidum currus quatit altior Hebrum,
EflGeticas foi vit ferventi fanguine Mavors
Lfflus cæde nives , glaciemque Aquilonibus auélam
Pertumpit ftridens fub pondéré belliger axis.
Jatìque ardore truci luftrans, fortiflima qu«que
Noliina abit ferro : claris fpeèlata per orbem
Stragibus occumbit late inter tela juventus.
Qui muros rapuere tuos, miferafqqe nefandi
Priécipium belli fecere, Sagunte, ruinas.
ftcros Thrafiiaaene lacus, Phaethontia quique
Pdfluerant tabo llagna, ac fiducia tanta
Quòs tulit, ut Superutn regi foliumque domofque
It^ir direptum : maèlantur cominus uno
Exitio, redduntque animas, temerata ferebant
Qui fecreta deum, & primo preffere negatas
Greffibus humanis Alpes : formidinis hujus
Plepa acies, propere retro exanimata ruebat.
Hipd fecus, ac teilis urbis Vulcania peftis
Quum fefe infudit, rapidufque incendia fiatus
Vé|tilat, & volucres lpargit per culmina flammas:
AilDnitum erumpit fubita formidine vulgus,
LÉeque ut capta pallini trepidatur in urbe.
Vetum ubi. cunèlari rædet difperfa virorum
Pfflia feèlantem, & leviori Marte teneri,
Offlnes in cauffam belli auClorernque malòrum
VÉtere jam vires tandem placet. Annibai unus
Du|n reftet, non fi muris Carthaginis ignis
Swdatur, cæfique çadant exercitus omnis,
P8fe<ftum eft Latio : contra fi concidat unus,
Noeuidquam fore Agenoreis cunèla arma virofque.
B 1 ^gifur luftrans circumfert lumina campo,
R||iaturque ducem : juvat in certamina fu mina
p ìj re gfadum, cuperetque viro concurrere tota
SMftante Aufonia. celfus clamore feroci
Provocat increpitans hoftem, & nova prælia pofeit.
Q^,s poftquam audivir voces conterrita J uno,.
tri ducis impavidas ferrentur ad aures,
Bwgiem, informât Latiam, propereque corufcis
^^^^^criftis, addit clypeumque jubafque
tfmulei ducis, atque humeris imponit honorem
■genti8 faguli, dat greffum habitufque' cientis
Jpha, & audaces addit fine corpore motus •
Cm - ^ effi8ìes ^a^acls imagine vana
^fnipedis moderanda, cito per devia paffu,
l^Pger« datur ad fpeciem certaminis umbr«»
Sic Poeni ducis ante oculos exultat, & ultro
Scipio Junoni fimnlatas tela corufcat.
Ac vifo l«tus reèlore anre ora Latino,
Et tandem propius fperans ingentia Pcenus,
Quadrupedi citus impouit velo^ia membra,
Et jacit adverfam properati turbinis haftam.
Dat terga, & campo fugiens volat ale? imago,
Tranfmirtitque acies. tum vero ut vièìor, & alti
Jam compos voti, ferrata calce cruentai
Cornipedem , & iargas Pcenus quatit afper habenas .*
Quo fugis oblitus noftris te cedere regnis?
Nulla tibi Libyca latebra eft, o Scipio , terra.
H«c ait, & ftriélo feqnitur mucrone volantem,
Donec longinquo fruftratum duxit in arva
Diverfa: fpatio, procul a certamine pugn«.
Tum fallax fubito fimulacrum in tiubila ceiTIt .
Fulmiiieus duclor: Quifnam fe tamine c«co
Compofuit nobis, itiquit, deus ? aut latet idem
Cur monftroi’ tantumne obftat mea gloria divis ?
Sed non avelles umquam quicumque fecundus
Cslicolum ftas Aufoni«, non artibus hoftem
Eripies verum nobis. fr«na inde ciratis
Convertit furibundus equis, campumque petebat,
Quum fubit« occulto peftis collapfa tremore
Cornipedis moles ruit, atque efflavit anhelo
Peclore, Junonis curis, in nubila vitam .
Tum vero itnpatietìs., Veftra eft h«c altera, veftra
Fraus, inquit, Superi: non fallitis. aequore merfuni
Texiffent fcopuli , pelagufque haufiffet, & und«.
Anne huic fervabar leto? mea figna fequuti
Queis pugn« aufpicium dedimus, c«duntur, & abfens
Accipio gemitus, vocefque & verba vocaatum
Annibalem. quis noftra fatis deliéta piabit
Tartareus torrens? Simul h«c fundebat, & una
Speèlabat dextram , ac leti fervebat amore.
Tum, Juno migrata virum, paftoris in ora
Vertitur, ac ulvis fubito procedit opacis.
Atque his alloquirur verfantem ingloria fata :
Qu«nam te filvis accedere cauflà fubegit
Armatura noftris? non dura ad pr«lia tendis,
Magnus ubi Aufoni« reliquos domat Annibai armis ?
Si velox gaudes ire, & compendia grata
Sunt tibi, vicino in medio? te tramite ducam .
Annuit, atque onerat promiflìs peftora largis
Paftoris, patrefque docet Carthaginis alt«
Magna repenfuros, nec fe leviora daturum.
Pr«cipitem, & vafto fuperantem proxima faltu
Circumagit Juno, & fallens regione viarum
Non gratam invito fervat celata falutem.
Interea Cadmea manus deferta, pavenfque,
Non ullum Annibalem, nufquam certamina cernit
S«vi nota ducis, pars ferro occumbere credunt,
Pars daranafle| aciem , & Superis ceffìffe finiftris.
Ingruit Aufonius, verfofque agit «quore toto
Reèlor, jamque ipfa; trepidant Carthaginis arces •
Impletur terrore vago cunda Africa pulfis
Agmiaibus, votacrique fuga fine Marte ruentes
Tendunt attonitos extrema ad litora curfus,,
Ac Tarteffìacas profugi fparguntur in oras;
Pars Batti petiere domos, pars flumina.Lagi .
Sic ubi vi e«ca tandem devièlus aa aftra
Evomuit paftos per fecula Vesbius ignes,
Et pelago & terris fufa eft Vulcania peftis,
Videre Eoi monftrum admirabile Seres
Lanigeros einere Aufonio canefcere lucos.
At feffum tumulo tandem regina propinquo
U 2 Siftit