Corfini populos, magtiumque Theate trahebat.
Omnibus in pugna ferra» 1 parus , omnibus alto
Adiuetz vofecrem cario demittere fund*.
Peftora pelli» obit cali venatibus urli.
Jam vero quos dives opum, quos dive» avorurn*
Et toto dabat ad bellum Campania traflu ,
Duftoruro adventum vicinis fedibus Ofci
Servabant, SinuefTa tepèns,. (tuituque fonorum
Vulturnurn, quafque evertere fifentia,. Amydse,
Fundique, & regnata Lamo Cajeta, dömnfque
Antiphatæ compreflà. fteto, ffagnifque paluíire
Linrernum * & quondam fktorum conferà Cume ,
mie Nuceria, & Gaurus naval&us apra.
Prole Dicharcfcea, multo1 cum milite Graja
lliic Part be nope, ac Pceno non pervi* Nola*
Alliphe» & Clanio comemtz femper Acerrar
arraffes etiam- populos, totafque videres
arai miti» opes : illic quos; lulfure pingues
Phtegral legere fìnus, Mifenus, & ardens
Ore giganteo fedes Ithacefia Baii r
Non Rochyte, non arrfenrem ftrtitaTyphoea
Inarime, non antiqui laro fa Teloni*
Infula , nec parvis abe rar Calati* mûris,
Surrentum, & pauper fulci cerealis Avelia.
In primis Capua, neu rebus fervart feretri»
Ineenfuira moduuT, & pravo peritura tumore.
Lefios venturo formabar Scipio bello :
life viris pila-, & ferro circumdare pefius
Addiderat, leviora domo de more parentutrr
Geflabanr tela , ambuflas fine Cllfpide cornos *
AcEdis. ufu» erat,. fafiaque- ad l era bipenaes .
Ipfe inter medios ventura ingenti* laudi®
Stgpa dabat,. vibrare fudem , trarrfmitter# faltu
Murales foiTas, undofum frangere nando
lnd’urus thoraca vadum : fpeilacula tanta
Ante a cits virtutis eraat : fépe alite pianta
Ilia perfoffum * & campi per aperta volantem-
Ipfe pedes pravertit equum* fzpe ard'uus- idem
Caffrorum ipatium & fax® tranfmifir & balia :
Marti* frons , facilefque come ,, nec pone fetroqne
Cafarles ferevior* Sagraba« Lumina, miti'
Adfpecìu,. gratufque inerat yifenribus; horror »
Ad fuir & Samnis nondunr vergente favore
Ad Peenos,. fed nec veteri purgaras ab ira .
Qui Batukrm, Mucrafque colum r Bbviania quique
Exercent luftra,- aut Caudini». fàucibus batent,
Et quos aut Rufre, aur quos Efemia, quofve
Obfcura Incultis Herdonia mifit ab' agris.
Bruttius baud’ difpar auimoram, unaque juventue
Lucanis excita fugisHirainaque pubes
Horrebat telis, & tergo nirfuta ferarum.
Hos venaras alit, lufira incofuere, fitimque
Avertunt fluvio, fommque labore paramur .
Addirai his Calaber, Salentinzque cohortes,
Nec non Brundufium, quo definir Itala telius.
Parebat le g io audaci permifia' Cetfiega,'
Cui foci» vires, atque indifereta roaniplis
Arma recenfebant • nunc fefe offendere miles
Leucofiz e feopulis, nunc quem Picentï* Pzfto
Mifit, & exhauffz mox Pceno Marte Carili* ,
Nunc Silarus quos nutrir aquis, quo gurgite traduni
Duritiem lapidum merfis inolefcere ramis.
Ille & pugnacis laudavit tela Salerai,
Falcaros ««fes, & «ause Buxeutia pubes
Aptabat dextris irrafe robora clavæ :
Ipfe humero exfiertiis, gentili snere parentum,
Difficili gaudebat equo, roburque juventz
Flexu cornipedi» duro exercebat in ore.
Vos etiam accifir, defclatzque virorum
Eridani gentes, nullo arrendente deorutn
Votis tunc veftris, cafura ruiflis in arma»
Certavir Mutinz quaffàra Piacenti* bello.
Mantua mirtenda certavit pube Cremonas *
Mantua Mufarum domus, arque ad fiderà canta
Evefla Andino, & Smyrneis zrauta pfeSlris,
Tum Verona Arbefi circumffua, & undique' folers
Arva coronante« nutrire Faventia pirtum »
Vercelfe, fufctque ferax Pollentia villi.
Et quondam Teucri» comes in Laurentia bella
Ocni prifea domus, parvique Booonia Rbeni.
Quique gravi rem® limofis fegniter undis'
Lenta patudofie perfeindunt filagna Ravennrc,
Tum Trojana manus, telinre anriqurtus orti
Euganea , profugfque facris Antenoris^ ofis,^
Nec con cum Veneti» Aquileia perfurit armis,
Tum peraix Ligus, & fparfi per faxa Vageuni
In decus Annibali» duro» mifere; nepotes»
Maxima tot popoli» refior fiducia Brurus
Ibat, & horrando noram accendebat io hoflem.
Lata viro gravitas, & mentís amabile pondus,
Et fine triffitia virtus : aon Ute rigori»
Ingratas laudes, nec nubenr frontis amabat,
Nec fàmam lavo quarebat limite vira»
Addiderat ter mille viros , in Marte fagitra
Expertos , fido» Siculi regnator ab Atna..
Norr totidem Uva. viros, feci’ lefios cingere- ferrarti I
Armarar patrio, quo nutrir bella, metallo.
1 Ignoffét, quamvis avido committere pugnam,
Varroni,. quicumque fimul tor tela videret .■
ì Tantis agminibus Rhceteo litore quondam;
1 Fervere, quurs magia* Trojam invafere Mycen*, |
! Mille rate? vidit Leandrius Kellefponrus.
Ut ventum ad Canaas, urbis vefiigia prifez*
' Defigunr diro figna infelicia vallo »
Nec tanta miferis, jamque impendente ruina*
: Cefiatunt Superi vicina» prodere ciades.
i Per fubitum; attoniti» pila exarfere inanlpUs,,-
Et cella: tot® ceeidérunt aggere pino**
i N utantique ruens proftravar verone filvas;
i Garganus, fiandoque imo mugivft anhelans
Aufidus, & magno late diffami* ponto
I Terruerunt pavido» accenda Ceraunia nautas »
’ Quzfivit Calaber, fubdufla Lurte repente
Invmenffs tenebris, &. terram & litore Sipus. ,
I Obfedirque frequens caitrürum liminabubo,
Ñec eleni* rrepidis apium fe involvere nubes;
1 Ceflarunt aquilis. non' unus crine corufeo'
Kegnorunr everlor rubuit ferale cometes,
Caffra quoque & valium rabida: fub nofle filentt
; Irrupere féra, raptique ante ora paventum
Àdjunélos vigilia fparferunt membra per agros.
' Ludificante etiam terroris imagine fomnos ,
' Gallorum' vifi buflis rupere nirores *
| Terque' quaterque folo penitus tremuere revulfe
¡ Tarpeiz rupes , atque atro' fanguine flumen
Manavit Jovis in templi?, lacrimzque vetuft»
Effigie patris large ffuxere Quirinr.
Major & horrificis fefe extulit Allia ripis,
Non Alpes federe loco, non nofle dieve
Ingentes inter fletit Apenninus hiatus»
Axe fuper medio, Libyes a parte, corufcz
In Latitila «enere faces, ruptufque fragore %
Horrifono polus, & vultus patuere Tonàntis.
Aètnaos quoque cotworquens e cautibos igtws
LÌmnius intonuit, fcopulifciue: ili nubila jafit*
p®e»rzus tetigit trepidantia fiderà vertex.
fice*5 inter medios belii prafagus, & ore
altonito, fenfuque fimul, clamoribus implet
Kties caffra feris, & anhelar clade futura,
plrcire crudeles Superi, jam ftragis acervis
Dlficiunt campi, video per deafa volantem
Almina duaorem Liby®, currofque cuatos
A?ma vi rum fuper arque artus & íigna trabentera.
Tirbinibus furit infanw, & prasiia veatus
ifiue oculos, inque ora rotati cadit imraemor » v i,
Nequidquam , Thrafunene, tuis Servilius oris
Silduaus: quo Varrò fugis? proh Juppitei idu
pjtcumbijr faxi feflis fpes uhima Paulius.
Cliferit huic Trebia exitio: pons ecce cadentum
Corporibus ftruitur, tacicufque cada vera fundit
Apdus, ac viftrix infultat bellua carapis.
Geftat Agenoreus noftro de more fecures
Cbniulis, & fparfos li&or fert fanguine fafces,
III Libyam. Aufonii porcatar pompa triumphi.
Old olor, hoc etiam Superi vidiffe jubetis,
fflngeiio, lasv* quodeumque aveliitur, aura
bfetitur Latias vi&rix Carthago minas.
L I B E R IX. TUrbato monftris Lajio, cladifque futura
Signa per Autoniam prodentibus irrita divis,
H|ud fecus ac fi faufta forent, & profpera pugna
Omina ventura, Confuí traducere noélem
Exfomnis, telumque manu vibrare per umbras,
Ac modo fegnitie Paullum increpitare, modo acres
Sercere tubis, noéfurnaque claiHca velie.
Nec minor in Pceno properi csrrtamiuis ardor •
Erumpunt vallo fortuna urgente iìniftra,
Confertaque manus i jam fparfi ad pabula campis
Vicinis raptanda Maca, fudere volucrem
T^loram nubem: ante omnes invadere bella
bjancinus, gaudens hoftilv tinguere primus
Tfela cruore cadit, cadit & numerofa juventus.
Nec pecudum fibras Varrò, & contraria Paullo
ilufpicia incufante deum, compefceret arma,
Ni fors alterni juris, quo caftra reguntur,
Arbimum pugna properanti in fata negaffet •
Qua tamen haud valuit perituris millibus , una
Mus donafle die. rediere in caftra, gemente
aaud dubie Paullo, qui craftina jura viderét
Amenti ceflura viro, fruftraque fuorum
Servaras a cade animas : nam turbidus ira
Aifenfufque mora, dilata ob pralia du&or,
piccine nunc, inquit, grates pretiumque rependis
Waulle tui eapitis ? meruerunt talia qui te
«.egibus, atque urna dira eripuere minanti?
Xradant immo hofti revocatos ilicet enfes,
Tradant arma jube, aut pugnantum diripe dextras.
Sed vos, quorum oculos atque ora humentia vidi,
^vertere cum confuí terga, & remeare juberet,
Ne morem & pugna fignum exfpeftate petenda :
® U3^ «F v^am rapito, cum fpargere primis
■ncipiet radiis Gargani cacumina Phoibus.
^Pandam egomet primus portas, ruiteodyus, atquehuac
Ereptum revocate diem : Sic turbidus »gra
Peftiièro pugna caftra incendebat amore •
At Paulius jam non idem, nec mente , nec ore,
Sed qualis ftratis dile&o milite campis
Poft pugnam ftetit, ante oculos, atque ora futuro
Obverfante malo, ceu jam fpe lucis ademta,
Cum ftupet exanimata parens, natique tepentes
Nequidquam fovet extremis amplexibus artus.
Per toties, inquit, concuifa mania Roma,
Perque has, nox Stygia quas jam cirounvqiat umbra,
Infontes ani mas, dadi parce obvius ire,
Dum tranfit divum furor, & confumitur ira
Fortuna: novus Annibalis fot nomina ferre
Si difciit miles, nec frigidus adfpicit hoftem .
Nonne vides, cum viciqis auditur in anvjs,
Quam fubitus linquat pallentia corpora fanguis ?
Quamque fluant arma ante tubas ì cundator & agec
( U t rere ) in pugnas Fabius, quofeumque fub iilis»
Culpatis duxit fignis , nunc arnia capeifunt,
Haud quos Flaminius, led dira a venite divi.
Sin noftris animus moniiris, precibufque repugnat,
Aures pande Deo : cecinit Grynaza per orbem
Hxc olim vates, & te prafaga tuofque
Vulgavit terris proavorum »tate furores .
Jamque alter tibi, nec perplexo carmine, corata
Fata cano vates : fiftis ni craftina figna,
Firmabis noftro Phosbese dida Sibilla
Sanguine, nec Grajo pofthac Diomede ferentur,
Sed te, fi perftas, infignes confule campi.
Hcec Paulius-, lacrimasque oculis ardentibus ort»•
Necnon & no èie m feeleratus polluit errori
Xanthippo captus, Libycis tolerarat in oris.
Servitium Satrìcus, mox inter proemia regi
Autololum dono datus ob vjrtutis honorem ;
Huic domus, & gemini fuerant Sulmone relidi
Matris in uberibus nati, Manciùus, & una
Nomine Rhceteo Solymus i nam Dardana origo,
Et Phrygio genus a proavo, qui feeptra fecutus
/Ene*, claram muris fundaverat urbem
Ex fefe didam Solymon .* celebrata colonis
Mox Italis paullatim attrito nomine Sulmo.
Ac tum barbaricis Satricus cum rege catervis
Adveètus, quo non fpretum ( fi poiceret ufus )
Nofcere G*tulis Latias interprete voces.
Poftquam poffe datum Peligna revifere teda,
Et patrium fperare larem, ad conamina nodem
Advocar, ac furrim caftris evadit iniquis.
Sed fuga nuda viri, fumto quia prodere capta
Vitabat clypeo, & dextra remeabat inermi •
Exuvias igitur, proftraraque corpora campo
Luftrat, & exutis Mancini cingitur armis.
Iamque metùs ieviori verum cui demta ferebat
Exfangui fpolia, &i cujus nudaverat artus,
Natus erat, paulo ante Maca proftratus ab hofte.
Ecce fub adventum nodis, primumque foporem,
Alter natorum Solymus, vefiigia vailo
Aufonio vigli extulerat, dum forte viciftim
Alternat portae excubias, fratrifque petebat
Mancini ftratum fparfa inter funera corpus ,
Furtiva cupiens miferum componere terra.
Nec longum celerarat iter, quum tendere in armfc
Aggere Sidonio venientem confpicit hoftem.
Quodque dabat fors in fubitis nec opina, lèpulchra
^toli condit membra occultata Thoantis :
Inde ubi nulla fequi propius pone arma, virumque
I Incomitata videt veftigia ferre per umbras,
I Profiliens tumula contorquet nuda paceatis
O z la