Sidera, vicino cum lux altiifima Cancro eft:
Nox tum Theffalicas urgebat parva fagittas.
Detegit orta dies ftantes in rupibus iftros,
Pugnacefque mari Graja cum claffe Liburnos.
Tentavere prius fufpenfo vincere bello,
Fcederibus fieret captis lì dulcior ipfa
Morris vita mora, ftabat devota juventus,
Damnata jam luce ferox, fecuraque pugna;
Promiffo libi fine manu: nullique tumultua
Excuffere viris mentes ad fumma paratas :
Innumèrafque fimul pauci terraque marique
Suftinuere manus: tanta eft fiducia mortis.
Utque fatis bello vifum eft fluxiffe cruoris,
Verfus ab hofte furor: primus dux ipfe carina:
Vultejus jugulo pofcens jam fata retedo,
Ecquis, ait, juvenum eft, cujus fit dextra cruore
Digna meo, certaque fide per vulnera noftra
Teftetur fe velie mori? nec plura loeuto
Vifcera non unus jam dudum tranfigit enfis •
Collaudat cundos ; fed eum, cui vulnera prima
Debebat, grato moriens inrerficit idu.
Concurrunt alii, totumque in partibus unis
Bellorum fecere nefas. iic femine Cadmi
Emicuit Direna cohors, ceciditque fuorum
Vulneribus, dirum Thebanis fratribus omén.
Phafidos & campis infomni dente creati
Terrigena;, miffa magicis e cantibus ira,
Cognato tantos implerunt fanguine fulcos :
Ipfaque, inexpertis quod primum fecerat herbis,
Expavit Medea nefas . fic mutua padi
Fata cadunt juvenes : mininxumque in morte virorum
Mors virtutis^ habet : pariter ftèrnuntque, caduntque
Vulnere letali: nec quemquam dextra fefellit,
Cum feriat moriente manu. nec vulnus adadis
Debetur gladiis : percufium eft pedore ferrum,
E t jugulis preftere manum. cum forte cruenta
Fratribus incurrant fratres, natufque parenti :
Haud trepidante tamen toto cum pondere dextra
Exegere enfes. pietas ferientibus una,
Non repetiffe , fuit. jam latis vifcera lapfa
Semianimes traxere foris, multumque cruoris
Infudere mari. defpedam cernere lucem,
Vidorefque fuos vultu fpedare fuperbo,
Et mortem fentire juvat. jam ftrage cruenta
Confpicitur cumulata ratis .* buftifque remittunt
Corpora vidores, ducibus mirantibus, ulli
Effe ducem tanti. nullam majore locuta eft
Ore ratem, totum difcurrens fama per orbem.
Non tamen ignavae poft base exempla virorum
Percipient gentes, quam fit non ardua virtus
Servitium fugiffe manu . fed regna timentur
Ob ferrum, & faevis libertas uritur armis:
Ignoratque datos, ne quifquam ferviat, enfes.
Mors, utinàm pavidos vita; fubducere nolles,
Sed virtus te fola daret. non fegnior ilio
Marte fuit, qui tunc Libycis exarfit in arvis.
Namque rates audax Lilybxo litore folvit
Cùrio : nec forti velis Aquilone recepto
Inter femirutas magna Carthaginis arces,
Et Clupeam, tenuit ftationis litora nota :
Prìmaque caftra locat cano procul aquore, qua fe
Bagrada lentus agit ficca fulcator arena.
Inde petit tumulos, exefafque undique rupes,
Antai qua regna vocat non vana vetuftas.
Nominis antiqui cupientem nofcere cauias,
Cognita per multos docuit rudis incoia patres.
Nondum poft genitos tellus effaeta gigantes,
Terribilem Libycis partuna concepii in antris.
Nec tam jufta fuit terrarum gloria Typhon,
Aut Tityos, Briareufque ferox : càloque pepercit,
Quod non Phlegrais Antaum fuftulit arvis .
Hoc quoque tam vaftas cumulavi! munere vires
Terra lui fcetus, quod, cum tetigere parentem,
Jam defeda vigent renovato robore membra.
Hac illi fpelunca domus: latuiffe fub alta
Rupe ferunt, epulas raptos habuiffe leones •
Ad fomnos non terga tera prabere cubile
Affuerunt, non filva terum: virefque refumit
In nuda tellure jacens. periere coloni
Arvorum Libyes: pereunt, quos appulit aquor .
Auxihoque diu virtus non ufa cadendi
Terra fpernit opes: invidus robore cundis,’
Quam vis ftaret, erat. tandem vulgata cruenti
Fama mali, terras monftris aquorque levantem,
Magnanimum Alciden Libycas excivit in oras •
Iile Cleome] projecit terga leonis,
Antaus Libyci. perfudit membra liquore
Hoipes, Olympiaca fervato more palaftra *
Ille parum fidens pedibus contingere matrem,
Auxilium membris calidas infudit arenas .
Conferuere manus, & multo brachia nexu,
Colla diu gravibus fruftra tentata lacertis:
Immotumque caput fixa cum fronte tenetur.
Miranturque habuiffe parein • nec viribus uri
Alcides primo voluit certamine totis,
Exhaufitque vi rum : quod creber anhelitus illi
Prodidit, & gelidus feffo de corpore fudor.
Tunc cervix laffata quati : tunc pedore pedus
Urgeri: tunc obliqua percuffa labare
Crura manu • jam terga viri cedentia vidor
Alligai, & medium compreffìs ilibus ardat *
Inguinaque infertis pedibus diftendit, & omnem
Exjjlicuit per membra virum . rapit arida tellus
Sudorem : calido complentur fanguine venée •
Intumuere tori, totofque induruit artus,
Herculeofque novo laxavit corpore nodos.
Conftitit Àlcides ftupefadus robore tanto :
Nec fic Inachiis, quamvis rudis effet, in undis
Defedam. timuit reparatis anguibus hydram»
Conflixere pares, telluris viribus ille,
Ille fuis . numquam fzyz fperare novercae
Plus licuit. videt exhauftos fudoribus artus,
Cervicemque viri ficcam, cum ferret Olympum,
Utque iterum feifis injecit brachia membris.
Non expedatis Antsus viribus hoftis,
Sponte càdit, majorque accepto robore fur°it.
Quifquis ineft terris, in feffos fpiritus artus°
Egeritur ; telluique viro ludante laborat.
Ut tandem auxilium tadx prodeffe parentis
Alcides fenfit : Standum efttibi, dixit, & ultra
Non credere folo, fternique vetabere terra:
Hsrebis preifis intra mea pedora membris:
Huc, Antze, cades. Sic fatus, fuftulit alte
Nitentem in terras juvenem. morientis in artus
Non potuit nati Tellus fubmittere vires.
Alcides medium tenuit: jam pedora pigro
Strida gelu, terrifque diu non credidit hoftem.
Hmc zyi veteris cuftos famofa vetuftas,
Miratrixque fui fignavit nomine terras.
Sed majora dedit cognomina coilibus iftis,
Pcenum qui Latiis reyocavir ab arcibus hoftem
Sapto : nam fedes Libyca tellure potito
H*c
H«c fuit » en veteris cernis veftigia valli.
Romana hos primum tenuit vidoria campos.
Curio Isetatus, tamquam fortuna locorum
iella gerar, fervetque ducum fibi fata priorum,
; Felici non faufta loco tentoria ponens,
ilndulfit caftris, & coilibus abftulit omen,
Sollicitatque feros non aquis viribus hoftes .
Omnis Romanis qua cefferat Africa fignis ,
¡Tunc Vari fub jure fuit : qui robore quamquam
Confifus Latio, regis tamen undique vires
Excivit Libyca gentis, extremaque mundi
¡Signa fuum comitata Jubam. non fufior ulli
fTerra fuit domino : qua funt longiffìma regna,
Cardine ab occiduo vicinus Gadibus Atlas
^Terminat: a medio, confinis Syrtibus Ammon.
At qua lata jacet, vafti plaga • fervida regni
Diftinet CJceanum, zonaque exufta calentis
Sufficiunr fpatio. populi tot caftra fequuntur,
Autololes, Numiaaque vagì, femperque paratus
li acuito Gztulus equo: tum concolor Indo
Maurus, inops Nafamon, mifti Garamante perufto
Marmarida; volucres, zquaturufque fagittas
Medorum tremulum cum torfit miftìle, Mazax .•
iEt gens, qua: nudo refidens Maffyliva dorfo
Ora levi fledir franorum nefcia virga:
Et folitus vacuis errare mapalibus Afer
Venator, ferrique fimul fiducia non eft,
Veftibus iratos laxis operire leones.
Nec folum ftudiis civilibus arma parabat,
Privata; fed bella dabat Juba concitus ira:.
Hunc quoque, quo fuperos humanaque polluit anno,
Lege Tribuniria folio depellere àvorum
Curio tentarat, Libyamque auferre tyranno,
Dum regnum te Roma facit. memor ille doloris
Hoc bellum fceptri frudum putat effe retenti. .
Hac igitur regis trepidar jam Curio fama,
Et quod Ca:fareis numquam devota juventus
llla nirriis caljris, nec Rheni miles in undis
Exploratus erat, Corfini captus in arce,
Inndufque novis ducibus, dubiufque priori,
Fas utrumque putat. fed poftquam languida fegni
Cernit cunda metu, nodurnaque munia valli
Defolata fuga, trepida fic mente profatur:
Audendo magnus tegitur timor : arma capeffam
Ipfe prior: campum miles defcendat in iequum,
Dum meus eft : variam femper dant otia mentem •
Eripe confilium pugna : cum dira voluntas
Ente fubit prenfo, galea: texere pudorem .
Quis conferre duces meminit? quis pendere caufas?
Qua jftetit, inde favet : veluti fatalis arena;
Muneribus non ira vetus concurrere cogit
Produdos ; odere pares. Sic fatus , apertis
Inftruxit campis acies : quem blanda futuris
Deceptura malis belli fortuna recepir.
Nam pepulit Varum campo, nudataque fceda
Terga fuga, donec vetuerunt caftra, cecidit.
Triftia fed poftquam fuperati prariia Vari
Sunt audira Juba: : la:tus quod gloria belli
Sit rebus fervata fuis, rapit agmina furtim,
Obfcuratque fuam per jufta filentia famami
Hoc folum metuens incautus ab hofte timeri.
Mittitur, exigua qui prariia prima laceffat,
Eliciatque manu, Numidis a rege fecundus,
Ut fibi commiffì fimulator Sabbura belli :
Ipfe cava regni vires in valle retentat :
Afpidas ut Pharias pauda folertior hoftis
Ludit, & iratas incerta provocat umbra:
Obliauanfque caput vanas ferpentis in auras
Eftufie toto comprendit guttura morfu
Letiferam citra Ìaniem : tunc irrita peftis
Exprimitur, faucefque fluunt pereunte veneno.
Fraudibus eventum dederat fortuna: feroxque
Non exploraris occulti viribus hoftis,
Curio nodurnum caftris erumpere cogit,
Ignotifque equitem late decurrere campis .
Ipfe fub Aurora; primos excedere motus
Signa jubet caftris, multum fruftraque rogatus
Ut Libycas nietuat fraudes, infedaque femper
Punica bella dolis : leti fortuna propinqui
Tradiderat fatis juvenem, bellumque trahebat
Audoretn civile fuum. fuper ardua ducit
Saxa, fuper cautes abrupto limite figna.
Cum procul e fummis confpedi coilibus hoftes
Fraude fua ceffere parum, dum colle relido
Effufam patulis aciem committeret arvis.
lile fugam credens, fimulatie nefcius artis,
Ut vidor, medios aciem projecit in agros.
Tunc. primum patuere doli, N umida:que fugaces
Undique completis clauierunt montibus agmen.
Obftupuit dux ipfe fimul, perituraque turba •
Non timidi petiere fugam, non prariia fortes:
Quippe ubi non fonipes motus clangore tubarum
Saxa quatit pulfu, rígidos vexantia fhenos
Ora tenens, fpargitque jubas, & furrigit aures,
Incertoque peautn pugnat ñon ftare tumultu •
Feffa iacet cervix, fumant fudoribus armi:
Oraque projeda fqualent arentia lingua:
Pedora rauca gemunt, qua: creber anhelitus urget:
Et defeda gravis longe trahit ilia pulfus :
Siccàque fangiiineis durefcit fpuma lupatis.
Jamque gradum neque verberibus, ftimulifque coadi,
Nec, quamvis crebris juffi calcaribus, addunt.
Vulneribus coguntur equi, nec profuit ulli
Cornipedis rupiftè moras.: neque e.nim ímpetus illis
Incurfufque fuit : tantum profertur ad hoftes,
Et fpatium jaculis oblato vulnere donar.
At vagus Apher equos ut primum emifit in agmen:
Tunc campi tremuere fono: terraque foluta,
Quantus Biftonio torquetur turbine pulvis ,
Aera nube fua texit, traxitque tenebras.
Ut vero in pedites fatum miferabile belli
Incubuit : nullo dubii difcrimine Martis
Ancipites fteterunr cafus, fed tempora pugna;
Mors tenuit. neque enim licuit procurrere contra,
Et mifcere manus. fic undique iepra juventus
Cominus obliquis, & redis eminus haftis
Obruitur: non vulneribus, nec fanguine, folum
Telorum nimbo peritura, & pondere ferri.
Ergo acies tanta: parvum fpiflantur in orbem :
Ac fiquis metuens medium correpfit in agmen,
Vix impune*fuos inter convertirur enfes,
Denfaruraue globus, quantum pede prima relato
Conftrinxit gyros acies. non arma movendi
Jam locus eft preftìs : ftiparaque membra teruntur.
Frangitur armatum collifo pedore pedus.
Non tam beta tulit vidor ipedacula Maurus
Quam fortuna dabat : fluvios non ille cruoris,
Membrorumque videt lapfum , & ferientia terram
Corpora: compreffum turba ftetit omne cadaver.
Excitet invifas dira; Carthaginis umbras I Inferiis fortuna novis: ferat ifta cruentus
Annibai, & Posni tam dira piacula manes.
Roma