IO M. À N N JE I L U C A N I PH A R S A L I ,« LIB. II,
Ceffur® belli, denfo tamen aggere firmant
Mcenia, & abrupto circumdant undique vallo:
Saxorumque orbes, & quae fuper ermnus hoftem
Tela perant, altis murorum turribus aptant.
Pronior in Magnum populus, pugnatque minaci
Cum terrore fiaes: ut cum mare poffidet Aufter
Flatibus horrifonis, hutic ®quora tota fequuntur :
Si rurfus tellus pulfu laxata tridentis
«olii, tumidis immittat fludibus Eurum,
Quamvis ida novo, ventum tenuere priorem
Jfiquora, nubiferoque polus cum cefferit Euro,
Vindicat unda Notum. facilis fed vertere mentes
Terror erat, dubiamque fidem fortuna ferebat*
Gens Hetriifqa fuga trepidi nudata Libonis,
Jufque fui pulfo jam perdidit Umbria Thermo*
Nec gerit aufpiciis civilia bella paternis
Csfaris audito converfus nomine Sylla .
Varus, ut admotas pulfarunt Auximon abe,
Per diveifa ruens negledo in cenia tergo,
Qua filv®, qua faxa, fugit. depellitur arce
Lentulus Afculea, vidor cedentibus inftat,
Devertitque aciesj folufque ex agmine tanto
Dux fugit, & nullas ducentia figna cohortes*
Tu quoque nudatum commiff® deferís arcem
Scipio Luceri® : quamquam fortiífima pubes
His fedeat caílris, jampridem C®faris armis
Parthorum fubduda metu : qua Gallica damna
Supplevit Magnus, dunique ipfe ad bella vocaret,
Donavit focero Romani fanguinis ufiun.
At te Corfini validis circumdata muris
Teéla tenenr, pugnax Domiti : tua claífica fervat
Oppofitus quondam pollute tiro Miloni.
Ut procul immenfam campo confurgere nubem,
Ardentefque acies percudís fole corufco
Confpexit teÜs, Socii decurrite, dixit,
Fluminis ad ripas, undsque immergite pontem.
E t tu montanis torus nunc fontibus exi,
Atque omnes trabe gurges aquas, ut fpumeus alaos
Diícuffa compage feras. hoc limite bellum
Haereat, hac hoftis lentus te rat otia ripa*
Praseipitem cohíbete ducem: visoria nobis
Hic primum Hans Caefar erit. nec plura locutus,
Devolvit rapidum nequidquam meenibus aginen.
Nam prior e campis, ut confpicit amne foiuto
Rumpi Csfar ite r, calida prolatus ab ira,
Non fatis eft muris latebras qu®fiffe pavori?
Obflruitis campos, fiuviis arcere paratis,
Ignavi ; non fi tumido me gurgite Ganges
Summoveat, flabit jam Rumine Csfar in ullo,
Poll Rubiconis aquas. equitum properate caterv* :
Ite íimul pedites : ruiturum afeendite pontem •
Haec ubi dida, le vis totas accepit habeñas
In campum fonipes : crebroque fini illima nimbo
Trans ripam validi torferunt tela lacerti.
Ingreditur. pulfa fluvium ílatione vacantem
Ciefar, & ad tutas hoftis compellitur arces*
Et jam moturas ingentia pondera turres
Erigit, & mediis íubrepfit vinea muris •
Ecce, nefas belli, reíeratis- agmine portis
Captivum traxere ducem, civifque fuperbi
Conílitit ante pedes, vultus tamen afta minaci
Nobilitas reda ferrum cervice popoícit.
Scit Cxfar peenamque peti, veniamque timer i .
V iv e , licet nolis, & noílro muñere, dixit.
Cerne diem. vidis jam fpes bona partibus ello,
Exemplumque mei : ve) 3 fi libet, arma retenta
Et nihil hac venia, A viceris ipfe, pacifcor*
Fatur : & allridis laxari vincula paimis
Imperat. heu quanto melius vel carde perada
Parcere Romano potuit fortuna pudori !
Poenarum extremum civi, quod caftra fecutus
Sit patriae, Magnumque ducem, totumque Senatum,
Ignofci. premit ille graves interritus iras:
Et fecum: Romamne petes, pacifque receffus
Degener? in medios belli non ire furores
Jamdudum moriture paras ? rue certus, & omnes
Lucis rumpe moras, & Caefaris effuge munus •
Nefcius interea capti ducis arma parabat
Magnus, ut admixto firmaret robore partes •
Jamque fecuturo juffurus claifica Phoebo,
Tentandafque ratus moturi militis iras,
Alloquitur tacitas veneranda voce cohortes :
O feelerum ultores, raelioraque figna fecuti .*
; O vere Romana manus : quibus arma Senatus
Non privata dedit, votis depofeire pugnam.
Ardent Hefperìi faevis populatibus agri :
Gallica per gelidas rabies effunditur Alpes •
Jam tetigit languis pollutos Carfaris enles.
: Dii melius, belli rulimus quod damna priores*
Coeperit inde nefas, jam jam me pr®fide Roma
Supplicium, peenamque petat. neque enim ifta vocari
P radia jufta decet, patria: fed vindicis ira-m*
Nec magis hoc bellum eft,quam cum Catilina paravit
Arfuras in teda faces, fociufque furoris
Lentulus ; exertique manus vefana Cethegi.
O rabies miferanda ducis ! cum fata Camillis
Te, Ccefar, magnifque velini mifeere Metellis,
Ad Ginnas, Mar inique venis. Aernere proietto p
Ut Catulo jacuit Lepidus, noArafque fecures
Paflus, Sicanio tegitur qui Carbo fepulcro-,
Quique feros movit Sertorius exul Iberos*
Quamquam, fi qua fides, his te quoque jungere, Ccefar,
In video, noltrafque manus quod Roma furenti
Oppofuit. Parthorum utinam poli prailia fofpes,
Et Scythicis Craffus vitlor remealfet ab oris,
Ut fimili caufia caderes, qua Spartacus hoftis*
Te quoque fi Sujperi titulis accedere noftris
JulTerunt, valet la torquendo dextera pilo:
Fervidus hzc iterum circa prscordia fanguis
Incaluit: difees non effe ad bella fugaces,
Qui pacem potuere pati. licet ille folutum,
Defèclumque ^ vocet, ne vos mea terreat astas •
Dux fit in his caftris fenior, dum miles in illis.
Quo potuit civem populus perducere liber,
Afcendi, fupraque ninil nifi regna reliqui •
Non privata capir, Romana quifquis in urbe
Pompejum tranure parat. hinc Conful uterque,
Hinc acies ftatura aucum . Csfarne Senatus
Vitlor erit ? non tam casco trahis omnia curfu,
Teaue nihil, Fortuna, puder. rtultifne reballis
Gallia jam luftris, astaique impenfa labori
Dant animos ? Rheni geiidis quod fugit ab undis ,
Oceanumque vòcans incerti ftagnÌ profundi,
Territa quajfitis ofteudit terga Britannis?
An vanas tumuere mina:, quod fama furoris
Expulit armatam patriis e fedibus urbem?
Heu demens, non te fugiunt, me cun&a fequuntur :
Qui cum figna tuli toro fulgentia ponto,
Ante bis exatlum quam Cynthia conderet orbem ,
Omne freturn metuens pelagi pirata reliquit,
Anguftaque domum terrarum in fede popofeit*
Idem per Scythici profugum divqrtia Ponti
Indoifidomitani
regem, Romanaque feta mofantem,
Ad mortem, Sylla felicior, irecoegi.
Pars mundi mihi nulla yacat : fed tota tenetur
Terra meis, quocumque jacet fub fole, tropzis.,
Hinc me viftorem gelidas ad Phafidos undas >
Aràos habet ; calida medi us mihi cognitus axis
JEgypto j atV e urohnis nufquam fleilente Syene.
Öccafus mea jura timet, Tethynque fugacem^
Qui ferit, Heíperins poft omnia ilumina Bztis*
Me domitus cognovit Arabs, me Marte feroces
Heniochi, notique erepto veliere Colchi.
Cappadoces mea figna timent , & dedita facris
Incerti Judza Dei , mollifique Sophene.
Armenios, Cilicafque feros, Taurofque fubegi.
Quod focero bellum, praeter civile, reliqui?
;Iff'Verba ducis nullo partes clamore fequuntur,
Nec matura petunt promiffae claflìca pugna:.
Sènfit & ipfe metum Magnus j placuitque referri
Signa, nec in tanta diferimina mittere pugna
Jam vi&um fama non vifi Cafaris agmen.
Pulfus ut armentis primo certamine taurus
Silvarum fecreta petit, vacuofque per agros
Exul in adverfis explorat cornua truncis;
Nec redit. in paftus , nifi cum cervice recepta
Excuffi placuere tori : mox reddita viflor
Quos libet in faltus comitantibus agmina tauris
Invito pallore trahit : fie viribus impar
Tradidit Hefperiam , profugufque per Appula rura
Brundufii tutas concedit Magnus in arces*
Urbs eft Diélzis. olim poffeffa colonis,
Quos prqfugos Creta vexere per zquora puppes
Cecropia:, viélum mentitisTnefea velis .
Hanc latus anguftum jam fe cogentis in ar&utn
Hefperiz, tenuem producit in aequora linguam,
Adriacas flexis claudit quz cornibus undas.
Nec tamen hoc arélis ixnmiffum faucibus xquor
Portus erar, fi non violentos Ínfula Coros
Exciperet faxis, laffafque refunderet undas :
Hinc illinc montes, fcopulofa: rupis apèrto
Oppofuit natura mari, fiatufque removit,
Ut tremulo ftarent contenta fune carinx.
Hinc late pater omne fretum, feu vela ferantur
In portus, Corcyra, tuos, feu lasva petatur
Illyris Ionias vergens Epidaurus in undas.
Hue fuga nautarum, cum totas Adria vires
Movit, & in nubes abiere Ceraunia, cumque
Spumofo Calaber petfunditur xquore Safon .
rat Ergo ubi nulla fides rebus poft terga reliélis,
Nec licet ad duros Martern convertere Iberos,
Cum media: jaceant immenfis traftibus Alpes :
Tunc fobole. e tanta natum, cui firmior astas,
Aflfatur. Mundi jubeo tentare receffus.
Euphratem, Nilumque move, quo norainis ufque
Noftri fama venit, quas eft vulgata per urbes
Poli me Roma ducem ; fparfos per rura colonos
Redde mari Cilicas : Pharios hinc concute reges,
OTigranemque meum, nec Pharnacis arma relinquas,
Admoneo, nec ,tu pojDulos utraque vagantes-
Armenia, Pontique feras pier litora gentes,
Rhiphaeafque manus, & quas tenet «quoredenfo
Pigra jialus Scythici patiens Mzotica plauftri.
Sed qqid plura moror l totos mea, nate, per ortus
¿5Bella feres, totoque urbes agitabis in orbe
^erdomiras : omnes redeant in caftra Triumphi.
At vos, qui Latios fignatis nomine fallos,
l g rinius in Epirum Boreas agat : inde per arva
Grajorum Macedumque novas acquirite vires :
Dum paci tempus hiems. Sic fatur : & omnes
Juffa gerunt, folvuntque cavas a litore puppes.
At numquam patiens pacis , longzque quietis
Armorum, ne quid fatis mutare liceret,
Affequitur, generitjue premit veftigia Csfar.
Sufficerent aliis primo tot moenia curfu
Rapta, tot opprelfe dejeélis hollibus arces:
Ipia caput mundi, bellorum maxima merces,
Roma capi facilis: fed Czfar in omnia przceps,
Nil adlum credens, dum quid fupereffet agendum,
Inllat atrox: & adhuc, quamvis poffederit omnem
ltaliam, extremo fedeat quod litore Magnus,
Communem tamen effe dolet: nec rurfus aperto
Vult holies errare freto, fed molibus undas
Obllruit , & latum dejeclis rupibus a:quor.
Cedit in immenfum caffas labor: omnia pontus
Haurit faxa vorax, montefque immifcet arenis :
Ut maris JEgzi medias.fi celius in undas
Depellatur Eryx , null® tamen squore rupes
Emineant, vel fi convulfo vertice Gaurus
Decidat in fundum penitus llagnantis Averni.
Ergo ubi nulla vado tenuit fua pondera moles,
Tunc placuit-csfis innedlere vincula filvis,
Roboraque immenfis late religare catenis.
Tales fama- canit tumidum fuper a:quora Xerxem
Conilruxiffe vias, multum cum pontibus aufus,
Europamque Afi® , Seilonque admpvit Abydo,
Incelfitque fretum rapidi fupef Hellefponti,
Non Eurum, Zephyrumque timens, cum vela, ratefque
In medium deferret Arhon : lie ora profundi
Arftantur cafu nemorum. tunc ugge re multo
Surgit opus, long®que tremunt fuper ®quora turres.
Pompeius tellure nova compreffa profundi-
Ora videns, curis animum mordacibus angit ,
Ut referet pelagus, fpargatque per ®quora bellum.
Sxpe Noto plen®, tenfifque rudentibus aél®
Ipia maris per claullra rates falligia mo I is
Difcuffere falo, fpatiumque dedere.carinis :
Tortaque per- tenebras validis balliila lacertis,
Multindas jaculata faces, ut tempora tandem
Furtiv® placuere fug®: ne littora clamor
Nauticus exagitet, neu buccina dividat horas ,
Neu tuba prsmonitos perducat ad aequora nautas,
Pr®cepit fociis. jam coeperat ultima V irgo
Phcebum laturas ortu precedere Chelas,-
Cum taciti folvere rates, non anchora voces
Movit, dum fpiffis avellitur uncus arenis :
Dum juga curvantur mali, dumque ardua pinus
Erigitur, pavidi clafiis filuere magiflri:
Stridaque pandentes deducunt carbafa naut® ,
Nec quatiunt validos, ne fibilet aura, rudentes*
Dux etiam votis hoc re, Fortuna, precarur,
Quam reiinere vetas, liceat libi perdere faltem
ltaliam. vix fata finunt, nam murmure vallo
Impulfum rollris fonuit mare, fluduat unda,
Totque carinarum permiilis sequora fulcis.
Ergo holies portis v quas omnes folverat urbis
Cum^ fato converfa fides, murifque recepti,
Pr®cipiri curfu flexi per cornua portus
Ora petunt, pelagufque dolent contingere claffes.
Heu pudorr exigua eft fugiens ; vidoria Magnus.
Anguftus puppes mittebat in ®quora limes
Ardior Euboica, qua Chaicida verberat, unda.
Hic h®fere rates gemin® , clalfique paratas
Excepere manus: tradoque in litora bello,
B 2 Hic