Arma virofque fimul preflit flagrante ruina •
Tandem condenfis aélæ tefludinis armis.
Sabduilo Poeni vallo, escaque latebra,
Pandunt .prolapfam fuffoffis moenibus urbem.
Terribilem in fonitum procumbens aggere viílo
Herculeus labor, atque immania (axa revolveos,
Mugitiim ingentem cælo dedit : Alpibus altis
Aeris rupes fcopulorum mole revulfa
Haud aliter feindunt refonanti fragmine montem .
Surgebat cumulo cerrantum prorutus agger,
Obftabatqúe jacens vallum, ne protinus indent
Hinc atque hinc acies media pugnare ruina.
Emicat ante omnes primævo flore juventae
lnfignis Rutulo Murrus de fanguine:. at idem .
Matre Saguntina Grajus, geminoque parente
Dulichios Italis mifcebat prole nepotes.
Hic magno focios .Vaidum clamore vocantem ,
Qua corpus Toricam inter galeamque patefcit,
Conantis motus fpeculatus cufpide fiflit,
Proflratumque premens telo, voce infuper urget :
Eatlax Pcene (aces : certe Capitolia primus
Scandebas 'viflor : qua: tanta licentia voti i
Nunc St y gie fer bella Jovi. Turn fervidus haflam
Adverli torquens defigit in -inguine Iberi,
Oraque dum calcat jam fmgultantia leto ,
Hat iter eft, inquit, vobis ad mcenia Roms.
O metuenda manus, (ic quo properatis eundum.
Mox inflaurantis pugnam circumfilit arma,
E t rapto nudum clypeo latus haurit Iberi.
Dives agri, dives pecoris, famæque negaras,
Bella fefis arcu jaculoque agitabat Iberus .
Felix heu nemorum, & vita: laudandus opaca:,
Si fua per patrios tenuiffet fpicula faltus .
Hunc miferatus adeft infefto vulnere Ladmus ■
Cui fævum arridens, Narrabis Amilcaris umbris
Hanc, inquit , dextram, quæ jam pod vulnera vulgt
Annibalem vobis comitem dibit : & ferir alte
Infurgens gladio cridats caflìdis aera,
Perque ipfum tegmen crepitantia diflìpat offa.
Turn ftontem Cbremes intonfam vibrante capillo
Septus, & horrentes effingens crine galeres :
Turn Mafulus, crudaque virens ad bella fenecía
Cartaio , non pavidus foetas mulcere lesnas,
Fluraineaque urna cslatus Bragada parmam,
E t vaftæ Nafamon Syrtis populator Hiempfal,
Audax in fluflu laceras raptare carinas,
Una omnes dextraque cadunt, iraque perempti.
Nec nòn ferpentes diro exarmare veneno
Doflus Atyr , taíluque graves fopire chelydros,
Ac dubiam adraoto fobolem explorare cerafla.
Tu quoque fatidicis Garamanticus accola lucia
Iniignis flexo galeam per tempora cornu,
Heu frudra reditum fortes tibt fape loquutas,
Mentitumque Jovem increpitans occumbis Hiarba .
E t jam corporibus cumulatus creverat agger,
Perfufsque atra fumabat esde ruins. ■
Tum duilorem avido clamore iu prslia pofeit.
Eulmineus ceu Spartanis latrantibus ailus,_
Cum (ilvatn occurfu venantnm perdidir, hirto
Horrefcit isvus dorfo, & podrema eapeflit
Prslia, candentem mandens aper ore cruorem :
Jamque gemens geminum contra venabula torquet.
A t parte ex alia, qua fe infperata juventus.
Extulerat portis, ceu fpicula nulla, manufque
Vim ferre, exitiumve queant, permixtus utrifque
Annibai agminibus paffim furit, & quatit enfen»,
Cantato nuper. feniòr quem fecerat igni _
Litore ab Hefperidum mifliis : qui caroline pollens
Fidebat magica fcrrum crudefcere lingua :
Quantus Bidoniis late Gradivus in oris
Belligero rapitur curru, telumque corufcans
Titanum quo pulfa cohors , flagrantia bella
Cornipedum adflatu tonat & dridoribus axis.
Jamque Hofcum, rutilumque Pbolum, ingentemque M».
tifeum ,
Jam Lygdum, Diriumque fimul, flavumque GalefumJ
Et geminos Chronum atque Gyam demiferat umbris, I
Daunum etiam, grata quo non fpeilatior alter
Voce movere fora, atque orando fingere mentes ,
Nec legum cudos folertior, afpera telis
Difta admifeentem: Quonam te, Poene, paterns
Huc adigunt furis? non hsc Sidonia tedia
Feminea fabricata manu; pretiove parata,
Exfulibufve datum dimenfis iittus arenis. _
Fundamenta deum, Romanaque feedera cernis •
Ad illum toro jaélantem talia campo
Ingenti raptum nifu, medioque virorum
Avulfum inter tela globo, & pod terga revinilum
Annibai ad pcenam-lenta mandaverat ine, .
Increpitanfque fuos inferri figna jubebat :
Perque ipfos esdis cumulos, dragemque jacentum
Mondrabat furibundus iter, .cunitofque ciebat
Nomine, & in prsdas dantem dabat- improbus urberaj
Sed poftquam a trepidis allatum, fervere partem
Diverfam Marte infaudo, Murroque. fecundos
Hunc (uperos tribuiiTe diem , ruit ocyus amens
Lymphato curfu, atque ingentes de ferit aclus ;
Letiferumque micant fulgentes; vertice crids.
Crine ut fiammifero terret fera regna comete«
Sanguineum fpargens ignem, vomit atra rubentes
Fax cslo radios, & fsva luce corufcum
Scintfllat fidus, terrifque extrema minatur .
Principiti dant tela: viam, dant figna, virique,
Atque ambs trepidant acies : jacit igneus hafis
Dirum lumen apex, ac late fulgurat umbo.
Qualis ubi iEgsa fargente ad fiderà ponto
Per longum vado Cori cum murmurc tìuclus
Sufpenfum in terras portat mare, frigida nautis
Corda tremunt : fonar itle procul, flatuque tumefeens
Curvatis pavidas tranfinittit Cycladas undis.
Non cimila e muris unum inceflèntia tela,
Fumantefque ante ora faces, non faxa per artem.
Tormentis excuflà tenenti ut tegmina primum
Fulgentis gales confpexit, & arma cruento
Inter folem auro tutilantia, turbidus infit :
E n, qui res Libycas, inceptaque tanta retardet
Romani Murrus beili mora, feedera faxa
Jam nofeas quid vana queant, & veder Iberus.
Fer tecum cadamque fidem fervataque jura.
Deceptos mihi linque deos. Cui talia Murrus:
Exoptatus ades. mens olim prslia pofeit,
Speque tui flagrat capitis : fer debita frauduna
Prsmia, & Italiani reìiure inquire fub ima :
Longum in Dardanios fines iter, atque nivalem
Pyrenen, Alpefque, tibi mea dextera donat .
Hsc inter cernens fubeuntem cominus bodem,
Prsruptumque loci, fidum (ibi corripit ingens
Aggere convulfo faxum, & nitentis in ora
Devolvit, pronoque filex rnit incitus idlu.
Subfedit duro concuflus fragmine m u r i .
j T um pudor accendit mentetn,- nec confcia fallii
| Virtus preffa lo c o ; frendens lu f la tu r , & sg ro I Scan-
»candir in achrerfum per faxa minantia nixu.
®ed podquam propius vicino lumme fulfit,
tota fe mole tulit, velut incita claufum
Ramina Pcenorum cingant, & cunfla paventem
ÈÌrtra premant, Iato Murrus caligar m hode.
Mille fimul dextrs, denfufque micare videtur
Snfis & innumere nutare in callide criltó .
Conclamant utrimque acies, ceu tota Saguntos
Jane micet : trahit inftanti languentia leto
ffiembra pavens Murrus, fupremaque vota capeffit.
jíonditor Alcide, cujus veftigia facra
ìncolimus, terre minitantem averte procellam,
Si tua non fegni defenfo mcenia dextra.
Bumque orai, cxloque attollit lumina fupplex,
Cerne, ait, an noftris longe Tirynthius aufis
juftiu s adfuerit: ni difplicet smula virtus.,
Jaud me dilTimilem, Alcide, primoribus annis
Jonofces invile tuis : fer numen amicum .
Et Troja; quondam primis memorate ruinis,
Ó e x te r ades Phrygiae delenti ftirpis alumnos.
Sic Pcenus, preifumque ira fimul exigit enfem
Qua capuli ftatuere more : teloque relato
Hórrida labenti perfunditur arma cuore.
■icet ingenti calu turbata juventus
Frocurrit. nota arma viri, corpufque fuperbo
fiao ri fpoliare negant : coit aufta viciflìm
Éortando manus, & glomerata mole feruntur •.
Éinc faxis galea, hinc clypeus fonat *reus Jiaftis,
JiceiTunt fudibus, librataque pondera plumbi
Gertatim jaciunt: decifa: in vertice crifta;,
Bireptumque decus nutantum in csede jubaruin.
Jamque agitur largus per membra fluentia fudor,
Et ílant lorie® fquamis horrentia tela:
Ñec requies , tegmenve datur mutare fub iftu :
jf enua labant, feifique humeri geftamina laxant.
Tum creber, penitufque trahens fufpiria, ficco
?umat ab ore vapor, nifuque elifus anhelo
Auditur gemitus, fraftumque in caffi.de murmur.
^Mente adverfa domai, gaudetque nitefeere duris
yirtutem, & decoris pretio diferimina penfat.
pie fubitus ¿iíTo denía inter nubila cslo
Erupit quatiens terram fragor : & fuper ipfas
Bis pater intonuit geminato fulmine pugnas.
Inde inter nubes ventorum turbine caco
1JInix injufii vibravit lancea belli,
'^ c femore adverfo librata cufpide fedit.
Tarpeja rupes, fuperifque habitabile faxum,
Et vos virgínea lucentes femper in ara
^.aomedontea Trojana altaría fiamma,
Heu quantum vobis fallacis imagine teli
Bromifere Dei : propius fi prefla furenti
Harta foret j claufa fiarent morralibus Alpes.
fJec, Trafimene, tuis nane Allia cederet undis.
Sed Juno adfpe£lans Pyrenes vertice celia
pava rudi menta, & primos in Marte .calores,
Ut videt impreffum conjeila cufpide vulnus,,
Advolat obfcura circumdata nube per auras :
Et validam duri.s evellit ab ofiibus haftam.
Ule tegit .clypeo fufum per membra cruorem,
Bardaque paulatim, & dubio veftigia nifu
Alternata trahens , averfus ab aggere cedit.
JJox tandem optatis terras pontumque tenebris
|^pondidit, & pugnas erepta luce diremit. .
At dura invigilant mentes, molemque reponunt
^oftis opus, claufos acunat extrema perieli,
fraftis rebus violentior ultima virtus •
lnc pu&ri, invaUdique fenes: hinc ¿mina ferre
Certat opem in dubiis miferando vana labori,
Saxaque mananti fubve&at vulnere miles.
Jam patribus, clarifque fenum fua munia cure:
Concurrunt, leftofque viros hortantur, & orant,
Defeffis fubeant rebus, revocentque falutem,
Et Latia extremis implorent cafious arma.
Ite citi, remis velifque impellire puppira,
Saucia dum caftris claufa eft fera: tempore Martts
Utendum eft rapto, & graflandum ad clara periclis*
Ite c iti, deflete fidem, murofqne ruentes,
Antiquaque domo meliora accerfite fata.
Mandati fumma eft: dum ftat, remeate, Saguntos..
Aft illi celerant qua proxima litora grefium ,
Et fugiunt tumido per fpumea carula velo*
Pellebat fomnos Tithoni rofeida conjux,
Ac rutilus primis fonipes hinnitibus altos
Afflarat montes, rofeafque movebat habenas •
Jam celfa e muris extruéla mole juventus
Claufam iioilurnis oftentat turribus urbem .
Rerum omnes pendent ailus , & milite mcefto
Laxata obfrdio, ac pugnandi fubftitit ardor,
Inque ducem verfa.tanto in diferimine cura.
Interea Rutulis longinqua per aquora ve&is
Herculei ponto cepere exiftere colles,
Et nebulofa jugis attollere faxa Montaci.
Thracius hos Boreas feopulos immitia regna
Solus habet, femperque rigens nunc litora pulfat,
Nunc ipfas alis frangit ftridentibus Alpes:
Atque ubi fe terris glaciali fundit ab A r ilo ,
Haud ulli contra fiducia furgere vento.
Vorticibus tarquet rapidis mare, fraflaque anhelant.
Æquora, & injeilo conduntur gurgite montes:
Jamque volans Rhenum Rhodanumque in nubila tollit.
Hunc poftquam Borea dirum evafere furorem,
Alternos meefti cafus bellique marifque ,
Et dubium rerum eventum fermone volutant.
O patria ,r.o fidei domus inclyta: quo tua nunc funt
Fata loco? facrane manent in co.llibus arces?
An cinis, heu Superi, tanto de nomine reftat ?
Ferte leVes auras, flatuique. ciete fecundos,
Si nondum infultat templorum Poenicus ignis
Culminibus, Latiæque valent'fuccurrere cia fies.
Talibus illacrimant noilemque diemque querefis,
Donec Laurentes. puppis defertur ad oras:
Qua pater acceptis Anienis ditior undis
In pontum flavo defeendit gurgite Tibris #.
Hinc confanguinea fubeunt jam mcenia Roma.
Concilium vocat auguftum, caftaque beatos
Paupertate patres, ac nomina parta triumphis
Conful : & aquantem fuperos virtute fenatum.
Faila animofa viros, & reili facra cupido
Attollunt., hirtæ.que coma, negleilaque menfa,
Dexteraque a curvis caputo non fegnis ararris :
Exiguo faciles, &, opum non indiga corda,
Ad parvos curru remeabant fape penates.
In foribus facris, primoque in limine templi
Captivi currus, belli decus, armaque rapra
Pugnanrum ducìbus, fa vaq ue in Marte fecures ,
Perfoifi clypei fervantia tela cruorem,
Clauftraque pórtarum pendent ; hic Punica bella,
Ægates cernas, fufaque per aquora claife
Exailam ponto Libyen, teftantia roflra:
Hic galea Senonum , penfatique improbus auri
Arbiter enfis ineft : Gallifque ex arce fugatis
Arma revertentis pompa geftata Camilli :
Hic fpolia Æacidæ, hic Epirotica figna,
l ì . . . Et