Arcere amplexus : patet Impenetrabilis ille
Ludi bus, & numquam fubmiflus colla dolori*
H ie alto juvenis gemitu, lacriniifque coortis ;
Magne parens, inquit, quo majus numine nobis
Tarpeja nec in arce fedet, lì jura querelis
Sunt concetta piis, cur hoc matrique mihique
Solamen? vel cur decus hoc, o dure, negarti
Tatigere iacratos vultus, atque ofcula ab ore
Libavitte tuo? dexttam mihi prendere dextra
Hon licitum? leviora forent h.cc vulnera quantum.
Si ferie ad manes infixos mente daretur
Amplexus, venerande, tuos. fed vana recordor
Mi Mare ; nam primo tunc hxrebamus in xvo*
Humana major fpecies erat, horrida cano
Verrice defcendens ingentia colla tegebat
Csfaries, frontique coma fqualente fed'ebat
Terribilis decor, atque animi venerabile pondus.
Nil pofthac pculis limile incidit. Excipit inde
JamMarus, atque inhibens convellere vulnera queftu,
Quid cum prazteritis invifa perratibus, inquit,
Hofoitia, & ledes Pcenorum intravit àcerbas?
Adnxi clypei, currufque, & fpicula nota,
JEdibus in parvis magni monumenta triumphi
Pulfabant oculos, conjuxque in linone primo
Clamabat ; quo fèrs grettus? non Punicus hic eft,
Regule, quem fugias carcer : veftigia noftri
Galla tori, domiìs & patrium line crimine fervat
Inviolata (arem: femel hic irerumque quid, oro,
PoIIutum eft nobis? prolem gratante fenatu
E t patria fum enixa tibi : tua, reipice , fedes
Ha;c ell, unde ingens humeris fuigentibus oltro
Vidiiìi Latios Conlul precedere falces ;
Unde ire in Marterri, quo capta referre folebas,
Et viètor mecurn fulpendere poftibus arma.
Non ego complexus, & lancia; feedera t«eda;
Conjugiumve peto ; patrios damnare penates
Abbile, ac natis fas due concedere noètem*
Hos inter fletus junètus yeftrgià Pcenìs
Limine fe clufit Tyrio, queltufque reliquit*
Vixdum clara dies fumma iuftrabat in Octa
Herculei monumenta rogi, cum Confai adire
Accirique jubet Libycós. turn limina templi
Vidimus intrantem, quae confaltata Senatus,
Quafve viri yoces extremqm curia meerens
Audierir, placido uobis ipfe edidit ore.
Intulit ut greflus, certatim voce manuque
Ad folita'm fedem & veftigia nota vocabat.
Abnuit, antiquumque loci afpernatus honorem eft,
A t ciroumfuiì non fecius undique dextram
Prenfare, ac patriae duètorem nomine tanto
Redderet, orabant; captiva poffe redemtum
Penfari turba, ac Tyrias turn juftius arces
Arfuras dextra, fuerjt quàe yinèta catenis.
Turn palmas fimul attollens ac lumina caeloj
Juftitiae reètique dator, qui cunèta gubernas,
Nec levior mihi diva Fides, Sarranaque Iuno,
Quos reditus teftes jurata mente vocavi, '
Sit mihi fas me digna Ioqui, Latiofque tueri
Voce focos. ibo ad Tyrios non fegnior, inquit.
Stante fide reditus, & falvo foedere pcense.
Sic nobis rerum exitip defiftite honorem
Tendere ; tot bellis totque annis fregimus asvum,
Nunc ’etiam vinclis & lóngo carcere torpent
Captivo in fenio vires: fuit ille, nec umquam,
Dum fuit, a duro ceflavit munere Martis
Reguius; exfangui fpe&atis corpore nomen.
!
At non Carthago fraudum domus, infeia quantmt
E nobis refter, juvenes paret afpera ferro
Peèìora captivos, noftra penfare feneèla.
Ire dolos contra, genfque aftu fallare lata
Difcat me capto, quantum tibi Roma fuperfit,
Nec vero placeat, nifi qua; de more parentum
Pax erit. expofeunt Libyci, nobifque dedere
H*c referenda, pari libeat fi pendere bellum
Fqedere, & ex aquo geminas confcribere leges.
Sed mihi fit Stygios ante intravitte penates,
Talia quam videam ferientes paèla Latinos •
Hsec fatus Tyria; fefe jam reddidit ira;:
Nec monitus fpernente graves fidofque fenatu,
Pcenorum dimitta cohors, qua mcefta repulfa,
Ac minitans capro, patrias properabat ad oras.
Profequitur vulgus parres, ac planètibus ingens
Perfonat & luètu campus : revocare libebat
Interdum, & jufto raptum retinere, dolore.
At trepida, & fubito eeu ftans in funere, conjux |
Ut vidit puppim properantem intrare, tremendum I
Vociferans, celerem greflum referebat ad undas : j
Tollite me Libyci comitem poena;que necifque.
Hoc unum, conjux, uteri per pignora noftri
Unum oro, liceat recum quofeumque ferentem
Terrarum, pelagique pati, c*Uque labores.
Non ego AmycÌaeum duètorem in prslia mifi,
Nec noftris tua funt eircumdata colla catenis.
Cur ufque ad Pcenos miieram fugis ? accipe mecunù
Hanc prolein : forfan duras Carthaginis iras
Fleélemus lacrirnis, aut fi praxluferit aures
Urbs inimica fuas, eadem tunc hora man^Lt
Teque, tuofque fimul: vel fi ftat rumpere vitam3 |
In patria moriamur, adeft -comes ultima fati*
Has inter voces, vinclis refolura moveri
Paulatim, & ripa ccepir decedere puppis*
Tum vero infelix mentem furiara dolore
Exclamat, feflas tendens ad fiderà palmas r
En qui fe ja^lat Libya;, populifque nefandis
Atque hofti fervare fidem , data feedera nobis
Ac promiiTa fides thalamis ubi, perfide, nunc eft? I
Ultima vox duras ha;c tunc penetravit ad aures :
Cetera percuftì yetuerunt nolcere, remi.
Turn fluvio raptim ad pelagi. devolvimur oras,
Ac legimus pontum, pinuque juvante cavata,
)Equor, & immenfas curva trabe findimus undas* |
Ludibrium necis horrefeens, vis afpera ponti
Obrueret, fcopulifque ratém furor improbus Euri
Frangeret, optabam : letum id commune fuiifet.
Sed nos ad poenam moderato flamine lenes
Vexerunt Zephyri, Tyrioque dedere furori.
Infelix vidi, patriamque remiffus in urbem
Narrator pcenx dura mercede reverti*
Nec tibi nunc rjtus imitantern irafque fèrarum
Pygmalepneam tentarem expromere gentem,
Si majus quidquam toto vidiflet in orbe
Gens hominum, quam quod veltri veneranda parentisI
Edidit exemplum virtus : pudet addere queftus
Supplieiis, quae fpeil^vi placido ore ferentem.
Tu quoque care puer dignqm te fanguine tanto
Fingere ne cefla , atque humentes comprime .fletus. I
Prsfixo paribus ligno mucronibus omnes
Armantur laterum crates , denfufque per artem
Texitur ereéli ftantifque ex ordine ferri
Infelix ftimulus, fomnifque hac fraude negatis
Quofeumque in flexus produéìo tempore torpor
lnclinavit iners, fodiunt ad vifeera corpus.
r AbfiHe
Jgeiw o juvenis, lacrimis. patientia cunélos
Hhs fuperat cafus: longo revirefeet in xvo
S t o r i a , dum cz\i fedem, terrafaue tenebit
c ita fides, dum virtutis venerabile nomen
VJyet : eritque dies, tua quo, dux inelyte, fata
Aidiré horrebunt a te calcata minores.
Hac Marus-, & mcefta refovebat vulnera cura •
Merea rapidas perfufa cruoribus alas
Sifut fanguinea Thrafimeni tinxerat unda,
Véra ac fiila fimul fpargebat fama per urbem •
j l i a , & infandi Senones, capt*que recurfat
Attonitis arcis facies , excuflìt habenas
Luftificus pavor, & tempeftas auéta timendo.
Hic raptim ruit in muros, vox horrida fertur,
Hqftis adeft, jaciuntque fudes, & inania tela.
Alt alia; laceris canentes crinibus, alta
virrunt teéta deum, & feris poft fata fuorum
Sollicitant precibus: requiem tenebraeque, diefque
Amifere: jacet portis, ululante dolore,
Difperfum yulgus,, remeantumque ordine longo
Setvar turba gradus.,. pendent ex ore loquentum:
Nec lastis fat certa fides, iterumque morantur
cBtndo,; & vultu interdum fine voce precati
Quod rogitant, audire pavent : hic fletus, ubi aures
Percufla; graviore malo : metus inde,, negatum
Si feire, & dubius refponfi nuntius haefit.
Jaique ubi confpeitu redeuntis vifa propinquo
Cffi'pora, follicite lasti funduntur , & ipfis
Ofcula vulneribns fìgunt, Superofque farigant •
Hic inter trepidos cura; venerandus agebat
Serranum Marus, arq«ie olim poft fata mariti
Nòn egrefla domum vitato Martia ccetu,
Et lucem caufla natorum pafla, ruebat
In ludutn fimilem antiquo: turbata repente,
Agnofcenfque Marum, Fidei comes inelyte magna;,.
Hunc certe mihi reddis,.ait, leve vulnus? an alte
llfque ad nolira ferus penetravit vifeera mucro ?
Quidquid adeft,. dum non vinitum Carthago catenis
Abripiat, pcenseque inftauret monftra paterna;,
G|atum eft, o Superi, quories heu,. nate, petebam,
Nè patrias iras animofque in prclia ferres,
Nèc te belligeri ftimularet in arma parentis
T|rifte decus : nimium vivacis dura feneólae
Sppplicia expendi : quafo jam parcite, fiqua
Numina pugnaliis nobis .. Hac cladis acerba;
Djfcufla ceu nube, patres conquirere feifis
Jam rebus meditantur opem, atque ad munera belli
C^rratur, puliufque dolor graviore periclo .
Jy[axima curarum , reftorem ponere caftris,
Cui Latium , & moles rerum quaflata recumbat,
Spevftmre occafum patria . Jovis illa ruenti
Aufoniie, atque Italis tempus protendere regnis
Cura fuit. nam Tyrrhenos, Poenumque fecundis
Albana furgens refpexerat arce tumentem,
Qui ferre in muros viétricia figna parabat.
;^Rinc qualfans caput, Haud umquam tibi J upiter, inquit,
^■'juvenis, dederit porras tranfeendere Roma; ,.
Atque inferre pedem. Tyrrhenas fternere valles
®$dibus:, & ripas fluviorum exire Latino
Sanguine fas fùerit : Tarpeium adfeendere collem ,
Murifque adfpirare veto, quater inde corufcum
.^Bontorfit dextra falmen, quo tota reluxit
®I*onidum tellus, atramque per athera volvens
Aorupto fregit c*lo fuper agmina nubem.
Panum avertifle fatis: dat numiner magno
Mbtieadis mentetm, §fremio deponere tuto
Romuleam gentem, Fabioque falutis habenas
Credere duétori. cui poftquam tradita belli
Iura videt, Non hunc, inquit, fuperaverit umquam
Invidia, aut Libyco popularis gloria fuco.
Non aftus failax , non prsda, aliufve cupido
Bellandi vetus : ac laudum cladumque quieta
Mente capax, par ingenium, caltrifque togxque.
Sic genitor divum, recipitque ad fiderà grefihm.
Hic circumfpeèìis nulli deprenfus in armis,
Laudatufque Jovi Fabius, ( mirabile ) rantam
Gaudebat reducem patria adnumerare reverfus,
Duxerat egrediens quam fecum in pnelia pubern •
Nec membris quifquam, nato ve pepercit amato
Acrius, aut vidit locium per bella cruorem
Triftior, atque idem perfulus fanguine vidtor
Hoftili, plenis repetebat moenia caftris •
Stirpe genus clarum, caeioque adfinis origo.
Nam remeans longis olim Tirynthius oris,
Et triplicis monftri famam, & fpe&acula captas
Miraboves, hac qua fulgent nunc moenia Roma;,
Egit ovans : tunc Arcadius ( fic fama ) locabat
lnter defertos fundata palatia dumos
Paupere fub populo duélor, cum regia virgo
Hofpite vièta facro, Fabium de crimine laeta.
Procreai, & magni commifeet feminis ortus
Arcas in Herculeos mater ventura nepotes •
Ter centum domus haec Fabios armavit in hoftem
Limine progreifos uno, pulcherrima quorum
; Cunétando Fabius fuperavit facta, ducemquè
Annibalem squando, tantus tunc, Poene, fuifti.
Dum fe perculfi renovant in bella Latini,
Turbatus Jove, & exura fpe meenia Roms
Pulfandi, colles Umbros, atque arva petebat
Annibai, excelfo fummum qua vertice montis
Devexum lateri pendetTuder, atque ubi latis
Projeèta in campis nebulas exhalat inertes,
Et fedet ingentem pafeens Mevania taurum ,
Dona Jovi : tum Palladios fe fundit in agros
Picenum cupidus pradae, atque errantibus armis,
Quo fpolia invitanr, . transfert populanria figna,
Donec peftiferos rnitis Campania curfus
Tardavit, bellumque finu. indefenfa recepir*
Hic dum ftagnofi fpeètat templumque domofque
Linterni duètor, varia fplendentia cernit
Piètura, belli patribus rnonimenta prioris
Exhaufti. nam porticibus fignata manebant,
Queis inerar longus rerum & fpeétabilis ordo.
Primus bella truci fuadebat Reguius ore,
Bella neganda viro, fi nofeere fata daretur.
At princeps Pcenis indièta; more parentum
Appius adftabat pugnie, lauroque revinètus,
Juftum Sarrana aucebat ca;de triumphum.
fl:quoreum juxta decus, & navale tropceum
Roftra gerens, nivea furgebat mole columna.
Exuvias Marti, donumque Daillius alto
Ante omnes merfa Pcenorum clafie dicabat:
Cui noèturnus honos, funalia clara, facerque-
Poft epulas tibicen adeft, caftofque penates
Infignis ldeti repetebat murmure cantus.
Cernit & extremos defunèti civis honores,
Scipio duètoris cetebrabat funera Pceni,
Sardoa viètor terra : videt inde ruentem
Litoribus Libycis difperfa per agmina pubem :
Inftabat crifta fulgens, & terga premebat
Reguius : Autololes, Nomadefque, & Maurus,& Ammon,
Et Garamas pofitis dedebant oppida telis.
Lenius