Ingreffìque habitus atque ora explorat Amilcar#
Non ille evantis Maffyla: palluit iras,
Non diros templi ritus; adljferfaque tabo
Limina, & audiio furgentes carmine flammas.
OU1 permulcens genitor caput, ófcula libat,
Attcllitque animos hortando, & talibus implet:
Gens recidiva Phrygijm Cadmeas ftirpis aluqinos
Fcederibus non aequa premit : fi fata negarint
Dedècus id patria: noftra depellere dextra,
Harc tua fit laus, nate, velis: age concipe bella
Latura cxitium Laurentibus : horreat ortus
Jam pubes Tyrrhena tuos, partufque recufent
Te furgente, puer, Latix producere matres.
His acuir ftimulis, Tubici tque haud mollia di ¿la.*
Romanos terra, atque undis, ubi competet astas,
Ferro, igqique fequar, Rhceteaque fata revolvam • -
Non fuperi mihi, non Martem cohibentia patta,
Non celfie abftulerint Alpes, Tarpejaque faxa,
Hanc inentem . juro noffri per numina Martis,
Per manes, regina, tuos. Tum nigra triformi
Hoflià mattatur diva:, raptimque recludit
Spirantes artus pofcens refponfa facerdos,
Ac fugieatem animam properqtis confulit extis»
A il ubi quaefitas artis de mpre vernilo
Intravit mentes fuperum, fic deinde profatur,*
JEtolos late conflerni milite campos,
Idsoque lacus flagrante? fanguine cerno :
Quanta procul moles fcopulis ad fiderà tendit,
Cujus in aerio pendent tua vertice eaftra!
Jamque jugis agnaen rapitur, trepidantia fumant
Mcenia, & Hefperio telius porretta fub axe
Sidoniis lucet flammis. fluir ecce cruentus
Eridanus. jàcet ore truci fuper arma, virofque,
Tertia qui tulerit fublimis opima Tonanti.
Heu quaenam fubitis horrefcit turbida nimbis
Tempeftas, ruptoque polo micat igneus iether!
Magna parant fuperi, tonat alti regia casli,
Bellantemque Jovem cerno, venientia fata
Scire ultra vetuit Juno. fìbraque repente
Conticuere: latent cafus, longique labores.
Sic claufum linquens arcano pecore bellum ,
Atque hominum finem Gades , Calpemque fequutus,
Dum fert Heiculeis Garàfhantica figna columnis,
Occumbit fievo Tyrius certamine duttor.
Interea rerum Afdrubali traduntur habena::
Occidui qui folis opes, & vulgus Iberum ,
Basticolafque viros fpatijs agitabat iniquis •
Trifiia corda ducis, fimul immedicabilis ira,
Et fruttus regni feritas; erat afper amore
Sanguinis, & metui demens credebat honorem:
Nec nota docilis pcena fatiare furores.
Ore excellentem, & fpettatum fortjbus aufis
Antiqua de ftirpe Tagum, fuperumque hominumqué
Immemor, eretto fuffixum robore mceftis
Ofientabat ovans populis fine funere regem,
Auriferi Tagus adibito cognomine fontis,
Perque antra & ripas nymphis ululatus Iberis.
Maeonium non ille vadum, non Lydia mallet
Stagna fibi, nec, qui riguo perfunditur auro,
Campum, atque ijlatis Hermi flavefcit arenis.
Primus inire manu, poflremus ponere Martem.
Quùm rapidum effufis ageret fublimis habenis
Quadrupedem, non enfe virum, non eminus hafla
Sifiere erat : volitabat ovans, aciefque per ambas
Jam Tagus auratis agnofcebatur in arrais.
Quem poftquam diro fufpenfum robore vidit
Deformetn leti, faroulus clam corripit enfem
Dilettum domino, pernixque irrumpit in aulam,
Atque-immite ferir geminato vulnere pèttus.
At Poeni fuccenfì ira, turbataque lùttu,
Et fsvis gens la ta , ruunt, tormentaque portant.
Non ignes, candenfque chalybs, non verbera paifitn
Ittibus innumeris lacerum fcindentia corpus,
Carnificefve manus, penitufve infufa medullis
Peftis, & in medio lucentes vulnere flammae
Ceflavere : ferum vifu, dittuque : per artem
ScCviticB, extenti, quautum tormenta jubebant,
Creverunt artus : atque omni fanguine rupto
Offa liquefattis fumarunt fervida membris.
Mens intatta manet, fuperat, ridetque dòlores .•
.Spettanti fimilis, feffbfque labore minifiros
Increpitat, dominique crucem clamore repofcit.
Ha»c inter fpret» miferanda piacula pcena: f
Erepto trepidus duttore exercitus, una
Annibalem voce, atque alacri certamine pofcit •
Hinc fiudia accendit patria: virtutis imago,
Hinc fama in populos iurati didita belli 9
Hinc virides aufis anni, fervorque decorus,
Atque armata dolis mens, & vis infita fóndi.
Primi duttorem Libyci clamore falutant,
Mox & Pyrenes populi, & bellator Iberus •
Continuoque ferox oritur fiducia menti ,
Celfifie imperio tantum terraeque, marifque.
TEoliis candens auftris & lampade Phcebi
/Eftifero Libye torquetur fubdita Cancro, •
Aut ingens ACix latus, aut pars tertia terris..
Terminus huic rofeos*amnis Lageus ad ortus
Septeno impellens tumefattum gurgite pontum,
At qua diverfós clementior adfpicit Arttos
Herculeo diriraenté freto, didutta propinquis
Europes Videt arva jugis: ultra obfidet tequor,
Nec patitur nomen proferri longius Atlas,
Atlas fubdutto tratturus vertice caelum.
Sidera nubifèrum fulcit caput, aetheriafque
Erigit sternum compages ardua cervix ;
Canet barba gelu, frontemque immanibus umbris
Pinea fiiva premit, vafiapt cava tempora venti,
Nimbofoque ruunt fpumantia flumina rittu .
Tum gemina: laterum fauces maria alta fatigarit:
Atque ubi feiTus equos Titan immerfit anhelos,
Flammifèrum condunt fumanti gurgite currum •
Sed qua fe campis fqualentibus Africa tendit,
Serpentum largo coquitur fcecunda veneno «
Felix qua pingues mitis plaga temperar agros,
Nec Cerere Ennsa, Phario nec vitta c°i°no .
Hic pafftm exfultant Numidi, gens infcia frani:
Queis ihter geminas per ludum mobiìis aures
Quadrupedem flettit non cedete virga lupatis i
Altrix bellorum, bellatorumque virorum
Telius, nec fìdens nudo fine fraudibus enfi.
Altera complebant Hifpana: eaftra cohortes,
Auxilia Europa , genitoris parta tropasìs.
Martius hinc fonipes campos hinnitibus implet,
Hinc juga cornipedes eretti bellica raptant :
Non^Eleus eat campo ferventior axis.
Pròdiga gens anima, & properare facillima mortem *
Namque ubi tranfeendit florentes viribus annas,
Impatiens avi fpernit novifle ienettam*,
Et fati módus in dextra eft . hic omne metallum :
Elettri gemino pallent de Temine vena,
Atque atros chalybis foetus humus horrida nutrit.
Sed feelerum caufas operit deus. Afiur avarus
Vifce»
V i f c e ri bus lacera, telluris mergitur im is ,
Et redir infelix efFoflo concolor auro.
Hinc certant, Pattole, ubi Dunufque, Tagufque,
(Inique fuper Gravios lucentes volvit arenas
toferna populis referens oblivia Lethes.
«Ìec Cereri terra indocilis, nec mhofpita Baccho,
iullaque Paliadia fefe magis arbore tollit.
Ha poftquam Tyrio gentes ceflere tyranno,
¿ftque dati rerum f r a n i; nunc a rte paterna
Conciliare viros a rm is , confulta Senatus
y ertere nunc donis: primus fumpiiffe laborem,
ftimus iter carpfiffe pedes, partemque fubire
Si valli feftinet op u s, nec cetera fegms
Quscunque ad laudem ftimulant, fomnum<}ue negabat
N a tu r* , noflemque vigil ducebat in a rm is:
Ipterdutn projeilus h um i, tu rb sq u e LibylTas
Infionis fagulo duris cenare manipiis:
Celfus & in magno pracedens agmine duilor
ifeiperium perferre fuuin : tum vertice nudo
Excipere infanos imbres , eslique ruinas.
Speilarunt Pceni, tremuitque exercitus Aftur,_
ifotquentem cum tela Jovem, permixtaque nimbis
Fulmina, & excuflos ventorum ex flatibus ignes
turbato tranfiret equo: nec pulvere feflum
Ägminis ardenti labefecit Sirius altro.
Flatnmiferis telius radiis cum exufta dehifeit,
Smdentique globo medius coquit s th e r a fe rv o r,
Ecmineum putat inventa jacuifle fub umbra :
Excrcetque fitim , & fpedato fonte recedit.
l e m correptis fternacem ad praelia frsnls
Hrangere equum, & famam letalis amare lacerti ••
ifcnotique amnis franare fonantia faxa,
Atque e diverfa focios arceflere ripa,
ffiem expugnati primus ftetit aggere muri :
Et quoties campo rapidus fera p rs lia mifeet,
0ua fparfit ferrum, latus rubet sequore limes.
Ergo inftat fatis, & rumpere federa certus,
®ua datur, interea Romam comprendere bello
Èaudet, & extremis pulfat Gapitolia terris.
Prima Saguntinas turbarunt clalfica portas,
Sellaque fumpta viro belli majoris amore. _
Haud procul Herculei tollunt fe litore muri
Ipiementer crefcente jugo , queis nobile nomen
Ìonditus excelfo facravit colle Zacynthus.
Hic comes Alcid* remeabat in agmine Thèbas
tcryone extinélo, esloque ea fata ferebat.
Tres animas namque id monftrum, tres corpore dextras
Armarat, temaque caput cervice gerebat.
Haud alium vidit telius, cui ponere finem
Non poflet mors una viro, durseque forores
Tertia bis rupto torquetent ftamina filo.
Hic fpolia oftentabat ovans, captivaque viitor
Armenta ad fontes medio fervore vöcabat,
tum tumidas fauces accenfis fole venenis
Calcatus rupit letali vulnere ferpens ,
Jnachiumque virum terris proftravit Iberis.
'N'icix profugi ducente Notho advertere coloni,
Iniula tquos genuit Grajò circumflua ponto,
Atque auxit quondam Laertia regna Zacynthus.
■firmavit tenues ortus mox Daunia pubès
^Kedis inops, mifit largo quam dives alumno,
^J/lagaanimis regnata viris, nunc Ardea nomen.
^Rabertas populis patto fervata, decufque
B^ajorum, & Pcenis poftquam imperitare negatum,
« Admovet; abrupto flagrantia feedere duttor
Bidonius eaftra, & latos quatit agmine campos.
Tpfe caput quaffans circumluftravit anhelo
Muros fievus equo., tnenfufque paventia tetta
Pandere jamduaum portas, & cedere vallo
Imperai, & longe claufis fua feedera, longe
Aufoniam fore, nec venia: fpem Marte fubattis:
Scita patrum, & leges, & jura, fidemque , deofquc
In dextra nunc effe tua: verba ocyus acer
Intorto fancit jaculo, figitque per arma
Stantem prò muro, & nutantem membra Caicum •
Concidit exatto medius per vifeera telo :
Effufifque fimul praerupto ex aggere membris
Vittori moriens tepefattam rettulit haftam •
At multo ducis exemplum clamore fequuti
Involvunt atra telorum mcenia nube.
Clara nec in numero virtus latet .* obvia quifque
Ora duci portant, ceu folus bella capeffat.
Hic crebram fundit Baleari verbere glandem,
Terque levi dutta circum caput altus habena J
Permiffum ventis abfcondit in aere telura. .
Hic valido librat ftridentia faxa lacerto ,
Huic impulfa levi torquetur lancea nodo.
Ante omnes duttor patriis infignis in armis
Nunc picea jattat fumantem lampada fiamma,
Nunc iude, nunc jaculo, nunc faxis impiger inftat.
Aut hydro imbutas bis noxia tela fagittas
Contendit nervo, atque infultat fraude pharetrz : ;
Dacus ut armiferis Getica: telluris in oris
Spicula qua: patrio gaudens aeuifle veneno
Fundit apud ripas inopina binominis Iflri.
Cura fubit collem turrita cingere fronte,^
Caftelloaue urbem circumvallare frequenti.
Heu prifeis numen populis, ac nomine foio
In terris jam nota fides ! fiat dura juVentus,
Ereptamque fugam, & claudi videt aggere muros.
Sed dignam Aufonia mortem putat effe Sagunto ,
Servata cecidiffe fide. jamque acrius omnes
Intendunt vires: adduttis ftridula nervis
Phocais effundit vaftos ballifta molares :
Atque eadem ingentis mutato pondere teli
Ferratàm exciltiens ornum media agmina rampit»
Alternus refonat clanger, certamine tanto
Conferuere acies, veluti circumdata vallo
Roma foret: clamatque fuper tot millia: Gentes
Inter tela fata:, jam capto ftamus in hofte.
Anne pùdet ccepti ? pudet ominis? en bona virtus,
Priinitiieque ducis. taline implere paramus
Italiam” fama? tales prsmittere pugnasi
Accenfie exfultant mentes, hauftufque medullis
Annibai exagitat, ftimulatque fesuentia bella .
Invadunt manibus valium, czfalque relinquunt
Dejetti muris dextras. fubit arduus agger,
Imponitque globos pugnanram defuper urbi.
Armavit claufos, ac portis arcuit hoftem
Librari multa confueta phalarica dextra.
Horrendum vifu, robur, celfifque nivofs
Pyrenes trabs Ietta jugis , cui plurima cufpis
Vix muris toleranda lues, fed cetera pingui
Untta pice, atque atro circumlita fulfure fumant.
Fulminis hxc ritu lummis e meenibus arcis -
Incita, fulcatum tremula fecat aera fiamma.
Qualis fanguineo prarilringit lumina crine
Ad terram cario decurrens ignea lampas .
Hasc ittu rapido pugnantum fiepe per auras,
Attonito duttore, tulit fumantia- membra .
Use vaila: lateri turris cum turbine fixa,
Dum penitus pluteis Vulcanum exercet adefis,
I Arma