I H i I L I I I T A L I C I
Nec prius ant epulas, aiit muñera grata LySi
Fas cuiquatn.fetigiffe fa it, quam multa precitas
In meniam Fabio facrum libavit honorem.
L i b é r v i i i .
PRimus Agetioridum cadeatia terga vieteire.
A.neafdis dederat FàBi.us; Romana páréfit'érn
Solum caftra vocarit,, forum vocat Anriibai hoftera.
Impatieni'que trior« fremir r lit fit copia Martis,
Exfpeclanda viri fata, optaridumque fúb arm is
Pa rea rum auxilium. namqüé hac 1'pirante íeneéU
Nequidquam fefe Latium i'perare cruorem.
Jam vero concors riiiíes, figriifque re latís
Indivifus hoaos, iterumque & rurl'us eidem
Soli obluftandum Fabio", majpribu« .«gruin.
Angebat curis. lentando fervida bella
D ila to r , cum multa adeò, turn miles egenus
Cunéiarum ut rerum Tynus foret, arte fedeñdi
Egerat, & quamquam finis pugnaque manuque
Haud dum' partus ¿rat, jam bèllo vicerat hofterri.
Quin etiam ingenio f lu x ife d primarfèròce? , ,
Vaniloquilm, Celt«, genus, ac mutàbile mentis,
Refpe&are domos : moerebant, ,c«de' finé òlla
( Infolitufn fib! ) bella gerì , iiccàfqùè, cruòris
Inter tela fui Màvòrtis hebèfeere dextras •
His fuper, intern« tabes, & civica vulrius
Invidia augebarit: f«vus conajtibus Anrio
Du&oris, noh ulía domò íubmittere parres
Auxilia ,’ aut ullis opibus juviffe finebat.
Queis Iacerum curis & re rum extrema pa vehterii
Ad fpes armorum, & furiàlia vota reducit
Pnefcia Cannarum Juno, atque el ata futuris-.
Namque hac accitàm ftagriis Laurentibus Anrianv
Adfatur vóce, & blaridis hortatibus implet:
Sanguine cognato juvenis tibi, diva, laborat
Annibal, a noftro noiriep memorabile Belò. -, - »
Perge agé, & infari,os cúrarum comprime fiuftuS •
Excute fomcitQ Fabium. fola, illa Latinos .
Sub juga mittendi. mora jam difcingitur armis :
Cum Varronè manus, & cujn Varrone fererida
Pradia : ne defit fatis ad figna movenda .
Jpfa aderó, tendat jamdudum in Japyga.campòm.
Hue Trebi« ru^fum, & Thrafimeni fata fequentiir.
Turn diva Indigetis caftis contermina lucis,
Haud, inquit, tua jus nobis pr«cepta moràri
Sit fes; fit tantum, qusfo, retinere fevorem
Antiqu« patri«, mandataque magna fororis,
Quamquam inter Latios Anns ftet numen honores •
Multa retro rerum jacet, atque ambagihus «vi
Obtegitur denía caligine merla vetuftas,
Cur Sarrana dicent (l¬ri numina templo,
Regnifque ^neadum germanf colatur Élifas.
Sed preffis ñringam revocatati) ab origine famam
PJarrandi metis, breviterque antiqua re yol vam •
Iliaco p'oftquam deferta eft Hofpire Dido,
fpes abrupta e medio, in penetraiibus atram
Feftmat furibunda jpyram, turn corripit enfem
Cerra necis, profugi donum exitiaìe mariti, ’
Defpedus tsed« regnis fp imponit Hiarbas,
E t tepido fugit Anna rogo: quis rebus egenis
Ferret opéih Nomadum late terrente tyranno?
Battus Cyrenen molli turn forte fovebat
Imperio, mitis Éaitus, lUcrlmafque dediffe
U S E R V I I L
Cafibas hutaànis fecilis, qui fupplice vifa
Intremuit regùm evéntqs, dextramque tetendlf '
Atque ea, dum flavas bis tondet mefibr ariftas*
Servata interea Tedes: nec longius uti 0
|His opibus Battoque fuit: nam ferro per aqusr
! txmum intiera; jam Pygmalìona docebat.
ErgoI agitur pelago divis inimica, fibique,
Quod fe hon dederir cpmitem in Tuprema forori*
I Donec jailaum laceas ( mlferabile f vèlis
i Fatalis turbo in Laurentes expulit oras .
! i ?n C£li > ,non. ‘^a H i non gnara eoìentum
i Sidouts in Lana tregidabat naufraga terra.
| Ecce aureni ^neas lacro comitatus iulo
| Jam regni cònipos, noto fefe ore ferebat
¡Qui terre defixam oculis, & milita timentem,
Ac demde adiapfam gembus: lacrimantis Iuli
: Atrolht, mitique manii intra lini ina ducit.*
! „ t(iu.e ..u , adverforumqup pavorem
iHolpiru leniva hoaos rum difeere malia
, Expoicit cura letum infelicis Elif* .
' Cui. & verba trabens, largis cum fletibus Ansa
Incipit, & blandas adau prò teiripore voces:
■Nate dea, folus regni,, lucifque fuifti'
Germana tu caufla rnep : mors teftis, & ille
;Heu,cur non idem miHi tane rogasi ora Videro
Poftquam eft ereptum mifera tua, litore fedir
interdum, ftetit interdum, ventofque fequuta
intelix oculis, magno clamore vocabat
:Aeneàm, comitemque tua; fe impónete folatn
Orabat «paarere rati, mox turbida anhelum
Retrulit in thalamos curfum, fubltoque tremore
iubltirit, or facrum -timuit tetigifle cubile.
Inde amem, nane fideroam fulgehtis Iuli
Lftigietn foyet amplexu , nunc tota repente
Ad vultus converfà tuos ab imagine pender,
Conquenturque tlb i, & fperat reTpqni^ remitti.
offerir Pomt/ m?c Deleut, & rurfus porfus funbun: dÌaa™ r etyefilfai^t,domumq!
'hi qui re referqnt cqnrorfo flamine .venti.
Ad magicas etiam fallax atque improba gentìs
Maffyla levitas defeenderé ; compuiit artes
Heu lacn yatum errores, dum numina noftis
tlicmnt, ipondenrque novis inedjcamina curls.
Quod vid!; decepta nefas? congeflìr in atram
Tuumm Lfic E¿nnmei0!" Tdu,lec“i Mre pPevtrit?ums > a&mo nreo n.• P ^ r a doni
iellurem hane juro, ..TOta inter noilra freq.uenter
Auditam .vobis.- JUro caput, Anna, tibique
Germasaeque tua dile£ti mitis Iuli,
Relplciens, iegerque animi rum regna reliqui
Veltra, nec abfedffem thalamo, ni.magna minatUS
Meque fua ratibus .dextra impofuifiet , & alto
Egiflet rapidis claifem Cyllenius Èuris.
Sed cur (heu feri monitus) cur tempore tali
Incuftodìto f«vire dediftis amori?
Contra fic infir, volveiis vix murmur anhelum
Inter nngultus, labiifque trementibus Anna:
Nigro forte Jovi, cui tenia regna laborant,
Atque atri foci« thalami nova facra parabam ,
Queis «gram mentem,, & trepidantia corda levaret
Intelix germana tori, furva/que trahebam
Ipia manu properans ad vifa pianda bidentes.
Namque afper fòmno dirus me impleverat horror,
Terque fuam Didp , ter cum clamore vocarat,
Et l«ta èxultans oftend.erat ora §ich«us.
Qus dumabigomente, & fub lucem,m vifafecundeni
Oso
S I L I ! I T A L I C I
flre celícolas, ac vivo purgor in amni,
t i l l cito palfii psrveaa ad litora , mut«
Oflife (teteras bis terque intìxit aren».
n#de amplexa finu late Veftigia f>yit,
Cett cinerem orbat* preffanr ad peétora iriatres.
Tud* rapido praeceps curfq, refolutaque crinem
Etlfri Pr0P®re ce^am» quam ftruxerat ante,
a mole pyram , cujas de fede dabatur
Ceroere cun6ta freta, & totam Carthaginis urbem .
flic Phrygiam veftem, & baccatum induta monile,
P<Jfeuam infelix haufit, quo muñera primuni
SuníTconfpeéta, diem, & convivía mente reauxit,
Feftafqué adventu menfas , teque ordine Trojae
Kartantem longos fe pervigilapte labores,
In gortus amens rorantia lumina flexit:
pi Fongie noctis, quorum jam numina nobis
Mojs inftans rpajora facit, precòr, inquit, adefte ,
^^>lacidi viétos ardore adiriittìte manes,
j&nef conjux, Veqeris nurus, ulta maritum,
Vidifconftruétas nòftr« Carthaginis arces :
Nunc ad. vos magni defcencjet corporis umbra •
Me quoque fors dólci quondam vir notus amore
ExIgeéUt, cufas cqpiens «quare priores.
Hac Idicens, dia. in prscordia adegit,
Enfém Dardaqii qu«(iru^i in pignus amoris.
Viderunt .cotp&fs * ¿r.ifliqqé per ama planigli
Coi^urrurit, tpagnis r^fqnant ulujátibus «des.
Accèpi infelix, dirifque exterrjita fatis
Ora manu lacerans lymphato regia curfu
Tefta peto, celfofque' gradus, evadere nitor .
Ter dira fueran» conara incumbere ferra,
T^eecidi. exanim« membris revoluta iòroris*
Jamque ferebatur vicina per oppida rumor.
Tumf Cyremeam fatis agitarjtibus urbem
Dewnio , bine yeftris pejagi vis appulit ori?.
Motus erat, pkcidumque ^niinum, irientenjque quietam
Trotus in nùferam reCtftr fufeeperat Annam ,
Jamque orqnes lu<ftusr Qrqnefque c peéiore curas
Bìfpulerat, Phrygiis riec jam amplius adven« te^lìs
Illa videbatur. tacito nox atra fopore
Cunfta per & terras r & lati ftagna profundi
Coódiderat r trifti quum I^do «gerrima vulfu
Has vifa in fomnrs german« effondere voce? :
His foror in teòtis long« indulgere quieti
Heu nimium fecura potes? nec qu« tibi frauden
Tendantur, qu« circumftent diferimina cernis ?
Ac riotidum noftro infauftos generique foloque
Laorriedonte« npfcis telluri« alumnos ?
Dué cslum rapida ftellas vertigine volvet,
Luittque fraterno luftrabit fumine terras,
Pax nulla /Eneadas inter, Tyriofque manebit.
Surge age, jam tacitas fufpe¿la Lavinia fraudes
Moritur, diramque nefas fub corde voíutat.
Priíerea ( ne Alfa putes haec fingere íomrmm )
Haud procul hinc parvo defeendens fonte Numicps
Labijur, & Leni per valles volvitnr amne .
Huei.rapies germana viam , tutofque receptus.
‘ f r a excipient hilares in flumina nymphas,
ítalis numen celebrabere in oris .
>2 feta, in tenuem PhceniiTa evanuit auram.
ana npvis fomno excutitur perterrita viiis,
timor Iotas gelido fudore per artus ■
Prtill 5 «rat. tenn* corpus velamine teila,
Per Ult, **** >. humilique egrefla feneilra
currit piantis pernicibus agros t
areppfo (fie fama). Numicius illam
l i b e r V I I I . MJ
Sufcepif gremio, vitreifque abfeondidit antris .
Orta dies totutn radils impleverat orbem'
Quum nullam Eneidx thalamis Sidonida’ nafH
Et Rntulum magno errantes clamore per agrum
Vicini ad npas fluvii manifeila fequuntur
bigna pedum, dumque inter fe mirantur, ab alto
Amnis aquas curfumque rapir, turn fedibus imis
inter caruleas vifa eft refidere furores
Sidonis, & placido Xeucros adfarier ore.
Ea ilio primis anni celebrata diebus
Per totam Aufoniam venerando numine culta eft .
Hanc.portquam ip triftes Italum Saturnia pugnas
nottata eli, celeri Snperum perir aerhera curro
Optatum Latii tandem potura crnorem.
Diva dea: parere parar, magnumque LibylTie
Da ilo rem gentis aulii confpedla petebat. .
Ille virum catu turn forte remotus ab omui
Incertos rerum eventus bellique volutans
Anxia ducebat vigili fufpiria voce.
Cui dea fic diilis curas folatur amicis ;
Quid tantum ult.rius, rex o fortiftjme’ gentm
Sidonia:, ducis cura asgrefeente dolorem >
Omnis jam placata tii>i manet ira deorum ,
Omnis Agenoridis rediit fàvor: eia age fegnes
Runape nioras, rape Marmaricas in prrelia vires.
Mutati feipes, jam bellum atque arma fenatus
Ex inconfulto pofuit Tirynthius heros,
Cumqué alio tibi Flaminio funt bella gerenda.
Me tibi (ne dubites) fummi matrona Tonantis
Mifir: ego Oenotriis «ternum nuraen in oris
Concelebror veftri generata e fanguine Beli .
Haud mora flr, rapido beili rape fulmioa curfu,
Celfus Iapygios qua fe Garganus in agros
Explicat : haud longe tellus, hue dirige figna .
Ha:c, ut Roma cadat, fot erit viatoria Panis.
Dixit, & in nubes evanida fuftulit ora.
Cui dux pro mi file revirefeens pignole laudis :
N-ympha decus generis, quo non facratius uiluna
Numen, a lt, nobis, felix oblata fecundis.
All ego te compos pugna Carthaginis arce
Marmoreis fiftarn templis, juxtaque dicabo
fhquatam gemino fimulacri numine Dido.
Hac fatus., focios ftimulat turn feftus ovantes* .
Pone graves curas, tormquraque lenta fedendi*
Fatalis Latio miles , placavimus iras
Calicolum, redeunt divi, fiBjta maligno
Hine Fabio imperia, & muratos confule fefces
Nuntio. nunc dextras mibiquifque, atque illa referto-,
Qu« Marte exclufus p-romittere magna folebas »
En numen patrium ipondet majora peraéfis :
Veftantur fignar ac uiva ducente petanaus
lufauftum Phrygibus Diomedis nomine campurn ,
Dumque Àrpos tendunt inftruéìi pe&ora Pceni «
Subnixus rapro plebeii muneris oftro,
S«vit jam; roftris Varrò, ingentique ruin«
Feftinans aperire locum, feta ad move t urbi.
Atque illi fine luce genus,. furdumque parentunii
Nomea, & immodice vibrabat in ore canoro
Lingua procax : bine auclus opes y. largufque rapili»
Intima dum vulgi fbvet, oblarratque fenatuni ;
Tantum-in quaifeta bellis caput extulit urbe,
Momentum ut rerupi, & feti foret arbiter unus ;
Quo conferyari Latium viilore puderet.
l^ane Fabios inter, facrataque nomina Marti
Scipiadàs, interine Jovi fpolia alta ferenten»
Marcellum,, feftis labem , fufegja esca
AdHidé.