Lzfius, emeritiqne gerens infignia doni,
Servati civis referentem pracmia queicum,
Si licet, exclamat, Romani maxime rector
Nominis, & fas eft veras expromere voces,
Quod tam lenta tnas tenuit patientia vires
Conquerimur. deeratne tibi fiducia noftri Ì
Bum mover hie calidos fpirantia corpora fanguis,
Et dum pila valent fortes torquere lacerti,
Degenererò patiere togam, regnumque Senatus ?
Dique adeo miferum eft civili vincere bello !
Due age per Scythia: populos, per inhofpita Syrtis
Lit tora, per calidas Libyic fmentis arenas.
Hacc manus, ut vi ¿trim poft terga reliuqueret orbem,
Oceani túmidas remo, compefcuit undas :
Eregit & Arftoo fpumantem vortice Rhenum,
luffa fequi tam polle mihi, quam velie necefle eft.
Nec civis meus eft, in quern tua claffica, Cafar
Audiero. per ligna decern felicia caftris,
Perque tuos juro quocumque ex hofte triumphos ;
Peflore fi fratris gladium, juguloque parentis
Cortdere me jubeas, plenzque in vifcera partu
Conjugis, invita peragam tamen omnia aeXtra .
Si fpoliare deos, tgnemque immittere templis,
Numina mifcebit caftrenfis fiamma Monets:
Caftra fuper Tufci ft ponere Tibridis undas,
Hefperios audax veniam metator in agros.
Tu quofcumque voles in planum effondere muros,
His aries aflús difperget laxa lacertis ;
111a licet penitus tolli quam jufferis urbem,
Roma lit. His cunft® fimul affenfere cohortes,
Elatafoue alte, quaecumque ad bella vocaret,
Promilere manus. it tantus ad aithera clamor,
Quantus, piniferi Boreas cum Thracius Off*
Rupibus incubuit, curvato robore preffse
Fit fonus, aut rurfos redeuntis in asthera lilras.
Cariar ut acceptutn tam prono milite bellum,
Fataque ferre videt, ne quo languore moretur
Fortunato, fparfas per Gallica rura cohortes
Evocat,’ & Romam motis petit undique fignis.
Deferuere cavo tentoria fixa Lemano,
Caftraque qua: Vogefi curvam fuper ardua rupem
Pugnaces ptflis cohibebant Lingonas armis .
Hi vada liquerant I far®, qui gurgite duftus
Per tam multa foo fama: majoris in amnem
Lapius, ad zquoreas nomen non pertulit undas.
Solvurirur flavt loriga ftatione Rutheni :
Mitis Atax Latías gaudet non ferre carinas,
Finis & Hefperi® promoto limite Varus:
Quaque fob Hercúleo facratus nomine portus
Urget rupe cava pelagtis : non Corns in ilium
Jus habet, aut Zepbyrus: folus fua litora turbat
Circius , & tuta pronibet ftatione Monceci.
Quaque jacet litus dubium, quod terra, fretumque
Vendicai alternis vicibns, cum funditur ingens
Gceanus, vel cum refugis fe fluflibus aufert.
Ventus ab extremo pelagus lie axe volutet,
Deftituatque wrens: an lidere mota fecundo
Tethyos nnda vag® lunaribus zfiuet horis :
Flamrniger an .Titan, lit alentes hauriat undas,
Erigat Oceanaria, fluflufque ad lidera tollat,
Quzrite, quos agitat mundi labor: at mibi femper
T u , quxcumque moves tam crebros caufa meatus,
D t foperi voluere, late. Tunc tura Nemofli
Qui tenet , & “ripas Atnri, qua litore curvo
Molliter admiflum claudit Tarbellicus zquor;
Signa motet, gaudetque amoto Samonus bolle:
Et Bíturix, longifque leves Sueflones in armis :
Optimus excuffo Leucus Rhemufque lacerto;
Optima gens flexis in gyrum Sequana frsnis :
Et docilis re fio r roftrati Belga covini :
Arvernique aufi Latios fe fingere fratres, «
Sanguine ab Iliaco populi : nimiumque rebellís
Nervius, & czfi pollutus fanguine Cottz:
Et qui te Iaxis imitantur Sarmata braccia
Vangiones: Batavique truces, quos zre recurvo
Stridentes acuere tub* : qua Cinga pererrat
Gurgite : qua Rhodanus raptum velocibus undis
In mare fert Ararim: qua montibus ardua furnmis
Gens habitat cana pendentes rupe Gebennas .
Pifiones immunes fubigunt fua rura : nec ultra
Inftabiles Turonas circumfita callra coercent.
In nebufis Meduaua tuis marcere perofus
Andus, jara placida Ligeris recreatur ab unda.
Inclyta Czfareis Genabos difiolvitur alis.
Tu quoque lztatus converti przlia Trevir:
Et mine tonfe Ligur, quondam per colla decora
Crinibus elfofis toti przlate Comat® :
Et quibus immitis placatur fanguine diro
Teutares, horrenfque feris altaribus Hefus ;
Et Taranis Scythic® non mitier ara Dian® .
Vos quoque qui fortes animas, belloque peremptas
Laudibus in longum vates dimittitis zvum,
Plurima fecuri fudiftis carmina Bardi.
Et vos barbáricos ritus, moremque liniftrum
‘Sacrorum Dtuid® pofitis repetiftis ab armis •
Solis nolfe deos, & czli numina vobis,
Aut fqfis nefeire datum : nemora alta remotis
Incolitis lucís, vobis auftoribus, utnbr*
Non tacitas Èrebi fedes, DÍtifque profondi
Pallida regna petunt: regit idem fpiritus artus
Orbe alio long® ( canitis fi cognita ) vit®
Mors media eli. certe populi, quos defpicit Arfios,
Felices errore fuo, quos file ttmorum
Maximus haud urget leti metus. inde ruendi
I n ferrimi mens prona viris, animzque capaces
Mortis : & ignavum reditur® parcere v it* .
Et vos crinigeros bellis arcere Caycos
Oppofiti, petitis Romam, Rhenique feroces
Deferitis rtpas, & apertum genribus orbem.
Czfar, ut irnmenl® colleflo robore vires
Audendi majora fidem fecere, per omnem
Spargitur .Italiana,, vicinaque moenia compiei.
V ana quoque ad veros acceftit fama timores,
Irrupitque ánimos populi, clademque futura»
Intulit, & velox properantis nuntta belli
Innúmeras folvit faifa in przeonia linguas.
Ed qui, tautiferis ubi fe Mevania campis
Exphcat, audaces ruere in certamina turmas
Afferai, & qua Nar Tyberino illabitur amni,
Barbarica? fzvi difeurrere Czfaris alas :
Ipfum omnes aquilas, collataque figna ferente»,
Agmine non uno, denfifque incedere caftris •
Nec, qualem meminere, videntr majorque, ferufque
Mentibus occttrrit, vifloque immanior hofte.
Hunc iriter Rhenum populos Alpefque jacentes,
Finibùs Arflois , patriaque a fede revulfos
Pone fequi, juffamque feris a gentibus Urbem,
Romano fpeftanre, rapi, fic quifque pavendo
Dat vires firn®: nulloque auftore malorum,
Qu® finxere, timent. nec folum vulgus inani
Percuffum terrore pavet : fed curia, & ipfi
Sedibus exiliere Patres, invifaque belli
Con.
Confulibus fcgiens mandat decreta Senatus._
rfum qu® tuta petanr ; & qu® metuenda relmquant,
Incerti, quo quemque fugs tulit impetus, urgent
Pracipitem populum, ferieqoe hzrentia longa
Agmine prorumpunt. credas aut tefla_ nefandas
C o r r ipuiffe faces, aut jam quatiente ruina
Durantes pendere domos, fic turba per urbem
Pracipiti lymphata grada, velut unica rebus
Spes foret affliftis patrios excedere muros ;
Inconfulta ruit. qualis cum turbidus Aufter
Reppulit a Libycis immenfum Syrtibus zquor,
Fraflaque veliferi fonuerunt pondera malt,
Defilit in fiuflus deferta puppe magifter,
Navi taque, & nondum fparfa compage caria®,
Naufragium libi quifque facit: fic urbe relifia
In bellum fugitur. nullum jam languidus evo
Evaluit revocare parens, conjuxve maritum_
Fletibus : aut patrii, dubiz dum vota falutis
Conciperent, tenuere Lares : nec limine quifquam
H.i’fit, & extremo tunc forfitan urbis amat®
Plenus abit vifu : ruit irrevocabile vulgus.
M O fáciles dare fumma Deos, eademque tueri
Difíciles ! urbem populis, viflifque frequentem
Gentibus, & generis, coeat fi turba, capacem
Humani, facilem venturo Czfare przdam
Ignavx liquere manus. cum preflus ab hofte
Clamiitur externis miles Romanus in oris,
Effugit exiguo noflurna pericula vallo:
Et fobitus rapti munimine cefpitis agger
Przbet fecuros intra tentoria fomnos.
Tu tantum audito bellorutn murmure Roma
Defereris ; nox una tuis non eredita muris.
Danda tamen venia eli tantorum dandi pavorum :
Pompejo fugiente timent . tum ne qua futuri
Spes faltem trepidas mentes levet, addita fati
Fejoris tnanifefta fides : Superique minaces
Prodigiis terras implerunt, zthera, pontum.
Ignota obfcur* viderunt fiderà nofles,
Àrdentemque polum fiammis, czloque volantes
Obliquas per mane faces, crinemque timendi
Siderts, & tetris mutantem regna cometen.
Fulgura fallaci micuerunt crebra fereno :
E t varias ignis denfo dedit aere formas.
Nunc jaculum longo, nunc fparfo fontine lampas
Emicuit calo : taciturn fine nubibus uilis
Fulmeu, & Arflois rapiens de partibus ignern,
Percuffit Latíale caput: ftellzque minores
Per vacuum folitz noflis decurrere tempus,
In medium venere diem: cornuque coaflo
Jam Phoebe toto fratrem cum redderet orbe,
Terrarum fubita percuffa expalluit umbra.
Ipfe caput medio Titan cum ferret Olympo,
Condidtt ardentes atra caligine curnis ;
Involvitque orbem tenebris, gentefqué eoegit
Defperare diem : qualem fugiente per ortus
Sole Thyefte* noetem duxere Mycen®.
Ora ferqx Sicul® laxavit Mulciber E tn * ;
Nec tulit in czlum flammas, fed vertice prono
Ignis in Hefperium cecidit latus. atra Charybdis
Sanguineum fondo torfit mare. flebile fzvi
Latía vere canes. Veftali raptus ab ara
aS6.n‘s> & oftendens confeftas fiamma Latinas
Sctnditur in partes, geminoque cacumine furgit,
e or j?OS rogos . tum cardine tellus
Subfedtt, veteremque jugis nutantibus Alpes
ffllifeufiere nivem. Tethys majoribus uadis
Hefpetlam Calpen, fummumque implevit Atlanta.
Indigetes flevifle deos, Urbifque' laborem
Tefiatos fudore Lares, delapfaque templis
Dona fuis, dirafque diem foedafie volucres
Accipimus; filvilque feras fub nofle reliflis
Audaces media pofuiflè cubilia Roma.
Trim pecudum faciles humana ad murmura linguz,
Monftrofique hominum partus numeroque modoque
Membrorum, matremque fous conterruit infans :
Diraque per populum Cumanz carmina vatis
Vulgantur. tum, quos feflis Bellona lacertis
Scva movet, cecinere deos : crinemque rotantes
Sanguinei populis ulularunt triftia Galli.
Compofitis plen* gemuerunt oflibus urn® .
Tum fragor armorum, magnzque per avia voces
Audit® nemorum : & venientes continus umbr* •
Quique colupt junflos extremis moenibus agros,
Diffogiunt: ingens Urbem cingebat Erinnys,
Excutiens pronam flagranti vertice pinum,
Stridentefque comas . Thebanam qnalis Agayen
Impulit, aut fævi contorfit tela Lycurgi
Eumenis : aut qualem julfo Junonis iniquæ
Horruit Alcides, vifo jam Dite, Megæram.
Infonuere tubæ, & quanto clamore cohortes
Mifcentur, tantum nox atta filentibus autis
Edidit : & medio vili confurgere Campo
T ridia Syllani cecinere oracula manes :
Tollentemqne caput gélidas Anienis ad undas
Agricolæ fraflo Marium fugere fepulchro.
Hæc propter placuit Thufcos de more vetulio
Acciri vates, quorum qui maximus *vo
Aruns incolaic defertæ moenia Lunæ ,
Fulminis edoflus motus, venafque calentes
Fibrarum, & monitus volitantis in aere pennz,
Monftra jubet primum, qu* nullo femine difeors
Protulerat natura, rapi , Aerifique nefandos
Ex utero foetus infauftis urere fiammis.
Mox jubet & totam pavidis a civibus Urbem
Ambire : & fefto purgantes moenia luftro,
Longa per extremos pomoeria cingere fines
Pontífices, facri quibus eli permiflà potéllas.
Turba minor rifu fequitur fuccinfla Gabino,
Vellalemque chorum ducit vietata facerdos,
Trojanam foli cui fas vidiffe Minervam.
Tum qui fata deum, fecretaque carmina fervant,
Et lotam parvo revocane Almone Cybellem:
Et doflus volucres Augur fervare finiftras ;
Septemvirque epulis feftis, Titiique fodales : >
Et Salius læto portans ancilta collo :
Et tollens apicern generofo vertice Flamen.
Dumque Ufi effofam Iongis anfraflibus urbem
Cirçumeunt, Aruns difperfos fulminis ignes
Colligit, & terr® mæilo cum murmure condii,
Datque locis nomen facris; tunc admovet aris
Elefla cervice marem. jam fondere Bacchum
Coeperat, òbliquoque molas inducere cultro :
Impatienfque diu non grati viélima facris
Cornua foccinfli premerent cum torva miuiftri',
Depolito viflum præbebat poplite collum.
Nec cruor emicuit folitus : fed vulnere largo
Diffufum rutilo nigrum pro fanguine virus.
Palluit pt toni tus facris feralibus Aruns :
Atque iram Superum raptis qusfivitin extis.
Terrait ipfe color vatem : nam pallida tetris .
Vifcera ttnfla notis, gelidoque. infefla cruore
Plurimus afperfo variabat fanguine livor.'
Gérait