l i b e r q ^u a r t u s .
A \ Procu^ extremis terrarum Cæfar in oris
Martern faevus agit non multa cæde nocentem,
Exhalat nebulas , quidquid concrefcere primus
Sol patitur, quidquid casli fufcator Eoi
Impulerat Coras, quidquid defenderat Indos:
Incendere diem nubes oriente remora,
Nec medio potuere graves incumbere mundo,
Sed nimbos rapuere fuga, vacat imbribus A rtf os,
Et Notus; in folam Calpen fluit humidus aer.
Hie ubi jam Zephyri Anes, & fummus Olympi
Cardo tenet Tethyn, vetira tranfcurrere denfos
Involuere globos, congeftumque aeris atri
Vix recipit fpatium , quod feparat »there terram,
Jamque polo preffz largos denfantur in imbres;
Spiffatzque fluunt: nec fervant fulmina flammas,
Quamvis crebra micent : exAinguit fulgora nimbus .
Hinc imperfeéto compleftitur aera gyro
Arcus, vix ulla variaras luce colorem,
Oceanumque bibit, raptofque ad nubila fluflus
Pertulit, & calo defufum reddidit sequor.
Jamque Pyrenez, cjuas numquam folvere Titan
Evaluit, fluxere nives, frailoque madefcunt
Saxa gelu: turn, quz folitis e fontibus exit,
Non habet unda vias: tam largas alveus omnis
A ripis accepit aquas, jam naufraga campo
Czfaris arma natant, impullaqiie gurgite multo
CaAra labant: alto reftagnant flumma vailo.
Non pecorum raptus faciles, non pabula merA
Ulla ferunt folci : te&arum errore viarurn
Fallitur occultos foarfus populator in agros.
Jamque eomes temper magnorum prima maloram
Szva fames aderat: nulloque obfeffus ab hofie
Miles eget: toto cenfu non prodigus emit
Exiguam Cererem. pro lucri pallida tabes !
Non deeft prolato jejimus venditor auro.
Jam tumuli, collefque latent: jam flumina cunila
Condidit ;una palus, vaAaque voragine merAt;
AbforpAt penitus rupes , ac tefta ferarum
Detulit, atque ipfas hauAt.* fubitifque frementes
Vorricibiis contorfit equos, & reppuiit zAus
Fortior Oceani : nec Phoebum furgere fentit
Nox fubtexta polo: reram diferimina mifcet
Deformis czli facies, junitzque tenebra.
Sic mandi pars ima jacet, quam zona nivalis,
Perpetuzque premunt hiemes : non Adera calo
U 11a vider, Aerili non quidquam frigore gignit,
Sed giaci« medios Agnoram temperat ignes •
Sic, o famine parens mundi, Ac forte fecunda
.Equorei reilor facias Neptune tridentis :
Et tu perpetuis impendas aera nimbis :
Tu remeare vetes, quofcumque emiferis zAus:
Non habeant amnes declivem ad iittora curfum
Sed pelagi referaiitur aquis : concuAaque tellus ’
Laxet iter fluviis. hos campos Rhenus inundet,
Hos Rhodanus; vaAos obliquent flumina fontes.
Rhiphzas hue folve nives, fine Aagna, lacufque,
Et pigras, ubicumque jacent, effonde paludes :
Et: miferas bellis civiiibus eripe terras ■
Sed parvo Fortuna viri contenta pavore,
Piena redit, folitoque magis favere fecundi,
Et veniam meruere Dei. jam clarior aer,
Et par Phsebus aquis denfas in veliera nubes
Sparferat, & noites ventura luce rubebant :
Servatoque loco rerum, difceflìt ab aAris
Humor, & ima petit, quidquid pendebat aquarum.
ToHere Alva comas, Aagnis emergere coltes I* Incipiunt, vifoque die durefeete valles.
Maxima led fati ducibus momenta daturum.
AUrCnPari- rea° r caftris * franius illis,
Ac Pet re jas erat.* concordia duxit in æquas
Imperium commune vices, tutelaque valli
^ervigil alterno paret cuftodia figno .
His præter Latias acies erat impiger Ailur, SIBIL
Veetoaefque leves, profugique a gente vetulia
uauorum Celtæ mifcentes noraen Iberis.
Colle turnet modico, lenique excrevit in altum
1 ingue folum tumulo : fuper hunc fundata vetulia
ourgit I lerda manu: placidis prælabitur undis
rielperios inter Sicoris non ultimus amnes,
oaxeus ingenti quem pons ampleílitur arcu,
Hibernas palTurus aquas : at próxima rupes
oigna tenet Magni : nec Cæfar colle minore
Caltra levât: médius dirimit tentoria gurges.
Jixphcat hinc tellus campos effufa patentes,
V ix oculo prendente modum, campofque coercet
Cinga rapax , vetitus fluélus & litora curfu
Oceani pepuliiTe fuo: nam gurgite millo,
V¿ui prællat terris, aufert tibi noinen Iberus.
Prima dies belli ceffavit Marte cruento,
Speñandafque dncum vires, numerofaque ßgna
Lxpqlmt: piguit ícele ris: pudor arma forentum
Lontinuit: patrizque, & ruptis legibus unum
JJonavere diem. prono rum Cæfar Olympo
In nociera fubita circumdedit agmina fofla,
L>um prima przAant acies, hortemque fefellit,
~“r prope confertis obduxit catira raaniplis.
Luce nova collem fubito confcendere curfu,
Qui melius tutara caitris dirimebat llerdam,
Imperar, hue hoilém pariter terrorque, pudorque
Impulit : & rapto tumulum prior agraine cepit.
His virtus, ferrumque locum promittit : at illis
P. . *ocus. miles rupes oneratus in altus
Nitirur: adverfoque acies in monte Alpina
Hz ret, & in tergum cafura, umbone fequentis
Lrigitur . nulli, telum vibrare vacàbat,
Dum labat, & Axo firmar veAigia pilo.
Dum fcopulos> ftirpefque tenent, atque bolle reliño
Cædunt enfe viam : vidit lapfura ruina
Agmina dux , equitemque jubet fuccedere bello,
Munirumque lacus Iævo przducere gyro.
®ic. pedes ex ' fàcili, nulloque urgente receptus,
Irritus & viñor fubduño Marte pependit «
Hañenus armorum diferimina . cetera belio
Fata dedit variis incértus motibus aer.
Pigro bruma gelu, ficcifque Aquilonibus hzrens,
Æthere confiriólo pluvias in nube tenebat.
Urebant montana nives, campofque jacentes
Uon duratura confpeño fole pruina: :
Atque omnis propior mergenti Adera calo
Aruerat tellus hiberno dura fereno.
Sed poAquam vernus calidum Titana recepit,
Sidera refpiciens delapfæ portitor Helles,
Atque iterum æquatis ad jufiæ pondera Libra
Temporibus vicere dies: tunc, fole reliño,
Cynthia quo primum cornu dqbitanda refolAt,
Exclu At Boream, flammafque accepit ab Euro.
lile fuo nubes quafcumque invenit in axe,
TorAt in occiduum Nabarais flatibus orbem ,
Et quas.fentit Arabs, & quas Gangetica tellus
Vtque habuit npas Sicoris, campofque reliquit,
IPrimum cana falix madefaélo vimine parvam
Frexitur in puppim, czfoque raduta juvenco
Ve'aoris patiens tumidum fuperenatat amnem.
kie Venetus Aagnante Pado, fofoque Brttannus
fcavi»at Oceano: Ac cum tenet omnia Nilus,
fcoaféritur bibula Memphitis cymba papyro.
Siis ratibus trajefla manus feAinat utrimque
Kuccifom curvare nemus : fluviique ferocis
biicrementa timens, non primis robora ripis
Mmoofuit: medios pontem diAendit in agros.
Ac ne quid Sicoris repetitis audeat undis,
¡Spargimi: in fulcos, & fciilo gurgite rivis
Dat poenas majoris aquz. poAquam omma fatis
Czfaris ire videt, celfam Petrejus llerdam
¡Deferii .* & noti diffìfus viribus orbis,
Indomitos quzrit populos, & femper in arma
Martis amore feros, & tendit in ultima mundi.
Nudatos Cæfar colles, defertaque caAra
Confpiciens, capere arma jubet: nec quzrete pontem,
iIsfec vada, fed duris fluvium fuperare lacertis.
Paretur: rapuitque ruens in prælia miles,
Quod fugiens timuiAet, iter: mox uda receptis
Membra fovent armis, gelidofque a gurgite curfu
ReAituunt artus ; donec decrelceret umbra
la medium furgenre die. jamque agmina fumma
Carpit eques, dubiique fugz, pugnzque tenentur.
AttoIIunt campo geminz juga faxea rupes
Valle cava media: tellus hinc ardua celfos
Continuât colles, tutz quos inter opaco,
Anfracln latuere v iz : quibus hoAe potito
Faucibus, emitti terrarum in devia Martem,
Inque feras gentes Czfar videt. Ite Ane ullo
Ordine, ait, raptumque fuga convertite bellum,
Et fàciem pugnz, vnltufque inferte minaces :
Nec liceat pavidis ignava occumbere morte.-
Excipiant redo fugientes peélore ferrum .
Dixit: & ad montes tendentem przvenit hoAem.
Illic exiguo pautum diAantia vallo
CaAra locant. poAquam fpatio languentia nullo
Mutua confpicuos habuerunt lumina vultus,
Et fratres, natofque fuos videre, patrefque;
Deprenfum eA civile nefas. tenuere parumper
Ora mera: tantum nutu, motoque falutant
Enfe fuos. mox ut Aimulis majoribus ardens
Rupit amor leges, audet tranfeendere valium
Miles, in amplexus effofas tendere palmas.
Hofpitis ille ciet nomen ; vocat iile propinquum :
Admonet hunc Audiis confors puerilibus ztas :
Nec Romanus erat, qui non agnoverat hoAem.
^ Arma rigant lacrimis, Angultibus ofcula rumpunt :
14 Et quamvis nuilo maculatus fanguine miles,
| Quz potuit fecifle , timet quid peólora pulfas ?
' Quid vefane gemis ? fletns quid fondis inanes?
Nec te fponte tua feeleri parere fateris ?
Ufque adeo ne times, quem tu facis ipfe timendum?
ClaAìca dent bellum ; fzvos tu neglige caatus :
Signa ferat ; cefla : jam jam civilis Ërinnys
Concidet, & Cæfar generum privatus amabit.
Nunc ades zterno compleftens omnia nexu,
O rerum, miAique falus concordia mundi,
Et facer orbis amor. magnum nnne fecula noAra
Venturi diferimen habent. periere latebra
Tot feeleram : populo venia eA erepta nocenti :
Agnovere fuos. pro numine fata AniAro
I Exigua requie tantas augentia clades!
I Fax erat, & miles caAris permiAus utrifque
Primum
Errabat: duro coucordes cefpite menfas
InAituunt, & perniiAo libamina Baccho .
Graminei luxere foci : junéloque cubili
Extrahit inlbmnes bellorum fabula nofles
Quo primum Aeterint campo, qua lanoea dextra
Exierit. dum, quz geflèrunt fortia, jaftant,
Et dum multa negaut; quod folum fata petebant,
Et miferis reuovata Ades, atque omne futurum
Crevit amore nefas. nam poAquam foedera pacis
Cognita Petreio, feque , & fua tradita veuum
CaAra videt, famulas feelerata ad przlia dextras
Excitat, atque hoAes turba Aipatus inermes
Przcipitat caAris, jundofque amplexibus enfe
Separat, & multo diAurbat fanguine pacem.
Addidit ira ferox moturas przlia voces:
Immemor o patriz, fignorum oblite tuorum,
Non potes hoc caufz miles przAare Senatus,
Afferrar vieto redeas ut Czfare : certe
Ut vincare potes. dum ferrum, incertaque fata,
Qaique fluat multo non deerit vulnere languis ;
Ibitis ad dominum ? damnataque figna feretis ì
Utque habeat famulos nulio diferimine Czfar,
Exorandus erit? ducibus quoque vita petenda eA?
Numquam noAra falus pretium, mercefque nefaiidz
Proditionis eiit: non hoc civilia bella,
Ut vivamus, agnnt- trahimur fub nomine pacis.
Non chalybem gentes penitus fugiente metallo
Ernerent, nulli valiarent oppida muri,
Non fonipes in bella ferox, non iret in zquor
Turrigeras claflìs pelago fparfura carinas,
Si bene libertas umquam pio pace daretur.
HoAes nempe meos feeleri jurara nefando
Sacramenta tenent: at vobis vilior hoc eA
Veftra Ades, quod prò caufa pugnabitis zqua.
Sed veniam fperare iicet. prò dira pudoris
Funera! nunc toto fatorum ignarus in orbe,
Magne, paras acies, mundique extrema tenentes
Sollicitas reges, cum forfan feedere noAro
Jam tibi At promiflà falus. Sic fatur, & omnes
ConcuAìt mentes, fcelerumque reduxit amorem.
Sic ubi defuetz Alvis in carcere cianfo
Manluevere fera, & vultus pofuere minaces,
Atque hominem didicere pati, A torrida parvus
Venit in ora cruor, redeunt rabiefque furorque,
Admpnitzque;tument guAato fanguine fauces :
Ferver, & a trepido vix abAinet ira magiAro.
Itur in omne nefas : & quz fortuna Deorum
Invidia czca bellorum in no£le tuliffet,
Fecit noAra Ades : inter menfàfque, torofque,
Quz modo complexu foverunt perfora, czdunt.
Et quamvis primo ferrum Arinxere gementes,
Ut dextrz juAi gladius diifoafor adhzAr,
Dum feriunt , odere fuos , animofque labantes
ConArmant i i lu . fervent jam caAra tumultu,
Et feeleram turba : rapiuntur colla parentum.
Ac velut occultum pereat feelus , omnia monAra -
"In faciem pofuere ducum : juvat effe nocentes*
Tu Czlar, quamvis lpoliatus milite multo,
Agnofcis fuperos : neque enim tibi major in arvis
Emathiis fortuna fuit, nec Phocidos undis
MaAiliz, Phario nec tantum eA zquore geftum.
Hoc Aquidem folo civilis crimine belli
Dux caufz melioris eris. poliuta nefanda
Agmina czde duces junilis coramittere caAris
Non audent, altzque ad meenia rurfus Ilerdz
Intendere fogam. campos eques obvius omnes
f C t AbAn