Tum ialtu Hasbiten conantem Iinquere pugnas
Occupat, incuffa gemina inter tempora clava •
Ferventefque rotas, turbataque frana pavore
Dilieélo fparfit collifa per offa cerebro.
At rapta properans csdem oftentare bipenni ,
Amputat e curru revolura virginis ora,
Nec dura ira poiìra. celfa nam figitur hafta
Speélandum caput. id geftent ante agmina Poenum ,
Imperat, & propere currus ad moenia vertant *
Hxc cacus fati, divumque abeunte fauore
Vicino Teron edebat pralia leto.
Namque aderat toto ore ferens irafque minafque
Annibai, & csfam Hasbiten, fixique tropsum
Intandum capitis, furiata mente dolebat.
A t fimul arati radiavit luminis umboj
Et concuffa procul membris velocibus arnia
Letiferum intonuere, ftigam percuffa repente
Ad muros trepido convertunt agmina curfu.
Sicut agit levibus per fera crepufcula pennis
E paftu volucres ad nota cubilia Vefper.
A ut ubi Cecropius formidine nubis aquof*
Sparfa fuper flores examina tollit Hvmettos,
Ad dulces ceras, & odori corticis antra
Mellis apes gravida properant, denfoque volatu
Raucum connexs glomeraqt ad limina murmur •
Pracipitat metus attonitos, cEcique feruntur.
Heu blandum caeli lumen, tantone cavètur
Mors reditura metu ? nafcentique addita fata ?
Confilium damnant, portis, atque aggere tuto
Erupiffe gemunt : retinet vix agmina Teron :
Interdumque manu, interdutn clamore minifque,
Stare viri: meus ilie hoftis : mihi gloria magna,
State, venit pugns. muro, teélifque Sagunti
Hac abigam Pcenos dextra : fpeélacula tantum
Erte viri, vel fi cun&os metus acer in urbem
( Heu deforme ) rapir, foli mihi claudite portas*
A t Pcenus rapido praceps ad moenia curfu,
Dum pavitant trepidi rerum, feffìque falutis,
Tendebat: ftat, primam urbem murofque patentes,
Poftpofita cade & dilata, invadere, pugna.
Id poftquam Hercules cuftos videt impiger ara,
Emicat, & velox formidine pravenit noftem.
Glifcit Elifao violentior ira tyranno,
Tu folve interea nobis , bone janitor urbis,
Supplicium , ut pandas, inquit, tua moenia leto •
Nec plura effari finit ira: rotatque corufcum
Mucronem : fed còntortum prior impete vailo
Daunius huic robur juvenis jacit : arma fragore
lòia gravi raucum gemuere, alteque refultant
JE re illifa cavo nodofie pondera clava.
At viduus teli, fruii rato proditus iftu,
Pernici velox curili rapit incita membra, ■
Et celeri fugiens perluftrat moenia pianta.
Inilàt atrox terga increpitans fugientia viélor*
Conciamant roatres, celfoque e culmine muri
Laraentis vox mixta fonat : nunc nomine noto
Appellant, feras feffo nunc pandere portas
Poffe volunt: quatit hortantum pracordia terror,
Ne iìmul accipiant ingentem moenibus hoilem.
Incutit umbonem feffo, adfuitatque ruenti
Pcenus, & obteilans fpeélantem e moenibus urbem,
I , miferam Hasbiten leto fidare propinquo.
Hac dicens, jugulo optantis dimittere vitam
Infe&um condit mucronem, ac regia Isrus
Quadrupedes fpolia abreptos a moenibus ipiis ,
Queis aditum porta trepidantum fepferat agmen,
Viélor agit, curruque volat per ovantia caftra,
At Nomadum furibunda cohors miferabile humandi
Deproperat munus, tumulique adjungit honorem,
Et rapto ciñeres ter circum corpore luilrat.
Hinc letale viri robur, tegmenque tremendum
In flammas jaciunt: ambulloque ore, genifque,
Deforme alitibus liquere cadaver Iberis .-
Panorum interea, queis rerum fumma poteílas,
Confultant bello luper, & qua diifla ferantur
Aufonia popuiis, oratorumque minaci
Adventu trepidant. monet hinc fcedufque fidefque ¡
Et teftes Superi, jurataque pa&a parentum :
Hine popularis amor captantis magna juventa; ,
Et fperare juvat belli meliora: fed oli tn
Duétorem infeftans odiis gentilibus Anno,
Sic adeo increpitat iludia, incautumque favorem :
Cun&a quidem, patres, ( neque enim cohibere minantum
Irae fe valuere ) premunt formidine vocem :
Haud tamen abftiterim, mortem licet arma propinquent.
Tèltabor fuperos, & cado vota relinquam,
Qua poftrema faius rerum patriaque repofcit »
Nec nunc obfeffa demum & fumante Sagunto
Hsc ferus vates Anno canit : anxia rupi
PeCìora , ne cailris innutriretur & armis
I Exitiale caput monui, & dum vita, monebo,
I Ingenitum nofcens virus, flatufque paternos*
Ut qui ilelligero fpeculatur fiderà calo,
Venturam pelagi rabìem , Caurique futura
Pradicit miferis haud vanus flamina nauris.
Confedit folio, rerumque invafit habenas.
Ergo armis foedus, falque omne abrumpitur armis : I
Oppida quaffantur, longeque in moenia noilra
ytneadum arreclée mentes , diiìeélaque pax eli.
Exagitant manes juvenem, furiaeque paternas,
Ac funeila facra .* & converfi foedere rupto
In caput infidum fuperi, Maffylaque vates
Adnuit. ille novi cacus caligine regni
Externas arces quatit ut Tirynthia tedia:
Sic propria luat base pcena, nec mifceat urbis
Fata luis: nunc hoc, hoc, inqqam, tempore muros
Oppugnat Carthago tuos, teque obfidet armis •
Lavimus ^tnzas animofo, fanguine valles,
Et vix condurlo produximus arma Lacone.*
^°^,rat^ us lacens Scyllsa replevimus arttra ,
Clailìbus & refluo fpeélavirnus asquore raptis
Contorta e fundo revomentem tranilra Charybdim*
Refpice proh demehs, proh pedlus inane deorum^
Agates, Libyasque procul fluitantia membra.
Quo ruis? & patrias exitio tibi nomina quasris?
Scilicet immenfas, vilìs juvenilibus armis,
Sublìdent Alpes, fublidet mole nivali
Alpibus aeq.uatum attollens caput Appenninus •>
Sed campos fac, vane, dari: nùm gentibus iflis
Mortales animi ? aut ferro, flammaque làtifcunt?
Haud tibi Neritia cernes cum prole laborem.
Pubefcit cailris miles, gáleaque teruntur
Nondum lignara flava lanugine malas.
Nec requies zvi nòta, èxfangutffque merendo
Stant prima inter figna fènes, letumque laceffunt*
Ipfe ego-Romanas, perfoffo corpore, turmas
Tela intorquentes correpta e vulnere vidi, ■
Vidi ánimos, mortéfque virum , decoriique furorem»
Si bello abfillis, nec te vidloribus oflièrs,
Quantum , heu Carthago , donat tibi fanguinis Anno?
Geftar ad haec: namque impariens , áfperqüe co q u e b a t
Jamdudum immites iras, mediamque loquentis
•Bis conatus erat turbando abrumpere vocam.
Concinone, inquit, Libyae, Tyrioque fenatu,
Proh fnperi, Aufonius miles <edet? armaque tantum
®aud dum fumta viro: nam cetera non latet hoftis.
iunc geminas Alpes, Appeoninumque minatur:
Sunc freta Sicanis, & Scyllsi litoris undas :
Nec procul eil, quin jam manes umbrafque pavelcat
tfardanias: tanta accumulai praconia leto,
■Bulneribufque virum, tollitque ad fiderà gentem
Mortalem : mihi crede, licet formidine turpi
Srioida corda tremant, mortalem fumimus hollem.
mk t ego, quum geminas , ardlis poli terga catenis
SÉceinaus palmas, vulgo traheretur ovante
òarceris in tenebras fpes & fiducia genris
Regulus Heaorese: vidi quum robore pendens
Heíperiam cruce fublimis fpeaaret ab alta.
Nec vero terrent puerilia protinus ora
Sub galea, & preffas properata callide malas*
Indole non adeo fegni fumus : adfpice turmE
Quot Libycas certant annos anteire labore?
Et nudis bellantur equis ? ipfe, adfpice, duètor
Quum primam tenero vocem proferret ab ore,
jfm bella, & lituos, ac flammis urere gentem
jlrabat Phrygiam, atque animo patria arma movebat.
Proinde polo.crefcant Alpes, allrifque corufcos
Appenninus agàt feopulos, per faxa nivefque,
( Dicam etenim,.ut llimulent atram vel inaniamentem)
Per caslum eli qui pandar iter., pudet Hercule tritas
Befperare vias, laudemque limere fecundam.
Sèd LibyE qlades, & primi incendia belli
Aggerat, atque iterum pro lihertate labores
Anno ferre vetat. ponat formidinis sellus,
Pjarietibufque domus imbeliis femina fervet
sfngultantem animam : nos,.nos contra ibimus hollem,
Queis procul a Tyria dominos depellere Byrfa
Vel Jove non asquo fixum eli* fin fata, repugnent,
Ét jam damnata ceffit Cartilagine Mavors,
©ccumbam potius, nec te , patria inclyta, dedam
Aiternum famulam,. liberque Acheronta videbo .
ifam quE ( proh fuperi ) Fabius jubet, Ocyus arma..
Exuite, & capta defccndite ab arce-Sagunti.
l|um deleéla manus feutorum incendat acervos :
IJranturque rates, ac toto abfiftite ponto.
Di procul o ( merita eli fi numquam talia pleéll
©arthago ) prohíbete nefas ^ noflrique folutas
duéloris fervate manus. tum deinde refedit:
jmñaque cenfendi patrum de more potfißas :
fíic Anno, reddì propere certamine rapta
Inßat, Ò* auQorem violati foederis , addit. . .
dum vero attoniti, cea templa irrumperet hoílís ,
Exlìiuere patres, Latioque ia verreret ornen y
Qravere Deum . at pollquam difeordia fentit
ftélora, & infidas aa Martern, vergere mentes 'y
Non ultra patiens Fabius texiffe doiorem ,,
iMoncilium expofeir propere, patribufque vocatis
Bellum fe gettare fina pacemque profatus ,.
Quid fedeat legere., ambiguis neu.fallere diélis
Jiperat; ac fievo neutrum renuente fenatu,
» e u claufas acìes, gremioque ettunderet arma,
•Acápite infauttum Liby®, eventuque priori.
Bar, jnquit, bellum : & laxos elfudit ami&us *
J um patrias repetir pugnandi nuntius arces.
Atque ea dum .profugar regnis agìtantur Elite ,
Acciris velox popuiis, queis Egra lababat
Ambiguo iub Marte fides, pradaque grayatus
Ad muros Poenus revocaverat arma Sagunti »
IEcce autem clypeum fevo fulgore micantem
Oceani gentes duflori dona ferebant ,
Callaicas telluris opus, galeamque corufcis
Subnixam criftis, vibrant cui vertice coni
Albentes niveas tremulo nutamine pennae :
Enfem una, ac multis fatalem millibus hattam.
Praterea textam nodis, auroque trilicem
Loricam, & nulli tegmen penetrabile telo.
Hasc are, & duri chalybis perfeéìa metallo,
Atque opibus perfufa Tagi, per lìngula lstis
Luilrat ovans oculis, gaudetque in origine regni •
Condebat primE Dido Carthaginis arces ,
Inftabatque operi fubdu&a claffe juventus:
Molibus hi claudunt portus : bis teéla, domufque
Partiris jufte Bitia venerande feneéla.
Oftentant caput effoffa tellure repertum
Bellatoris equi, atque ornen clamore falutant •
Has inter fpecies orbatum claffe fuifque
^neam, pulfum pelago,dextraque preeantem
Cernere erat. fronte hunc avide regina ferena
Infelix, ac jam vultu fpe¿labat amico.
Hinc & fpeluncam, furtivaque foedera amantum
Callaics fecere manus : it clamor ad auras,
Latratufque canum, fubitoque exterrita nimbo
Occultant als venantum corpora filvis.
Nec procul ^fneadum vacuo jam litore clalfis
^quora nequidquam revocante petebat Elifa
Ipla pyram fuper ingentem Hans faucia Dido,
Mandabat Tyriis ultricia bella futuris:
Ardentemque rogum media fpeélabat ab unda
Dardanus, & magnis pandebat carbafa fatis.
Parte alia fupplex infèrnis Annibal aris.
Arcanum Stygia libat cum vate cruorem ,
Et primo betta iEneadum jurabat ab evo •
At fenior Siculis exfultat Amilcar in arvis,
Spirantera credas certamina anhela movere.
Ardor inett oculis , torvumque minatur imago.
Nec non & lEvum clypei Iatus afpera fignis
Implebat Spartana cohors: hanc ducit ovantem
LedEÌs veniens viólor Xantbippus Amyclis .
Juxta trille decus pendet fub imagine paenE
Regulus, & fidei dat magna exempla Sagunto.
Lsetior a t circa facies, agitata ferarum
Agmina-venatu, & CElata mapalia fulgent.
Nec procul, urta cutem nigri forar hórrida Mauri
Adfuetas patrio mulcet fermone lesnas.
It liber campis pallor, cui fine fine ullo
Invetitum faltus penetrai pecus : omnia Pcenum
Armenti vigilem patrio de more fequuntur.
Gsfaque, latratorque Cydon, te£lumque, focique
In filiéis venis, & fittula nota juvencis.
Eminet excelfo confurgens colle Saguntos,
Quam circum immenfi populi, condenfaque cingunt
Agmina certantum, pulfantque trementibus haftis :
Extrema clypei ftagnabat Iberus in ora,
Curvatis claudens ingentem fiexibus orbem .
Annibai abrupto tranfgreflus foedere ripas
Pcenorum populos Romana in betta vocabat .
Tali fubLimis dono, nova tegmina latis
Aptat concutiens humeris, ceifufque profàtur:
Heu quantum Aufonio fudabitis arma cruore!
Quas belli vindex poenas mihi curia pendes!
Jamque fenefeebat vallatis moenibus hoftis,
Carpebatque dies urbem, dum tigna, manufque
Expeélant felli focias. tandem squore vano
Avertunt oculos, fruttrataque litora ponunt ,