Conftituit campis : per qifos tibi Roma ruenti
Oûendat, quam magna cadas* quo latius orbem
Poffedit, cifius per profpera fata cucurrit.
Omne tibi belium gentes dédit omnibus annis :
Te geminum-’Titan procedere vidit- in axem .
Haud multum terræ fpatium reftabat Eoæ,
Ut tibi nox, tibi tota dies, tibi currcret ætherv
Om niaque errantes ftellæ Romana vidèrent i
Sed rétro tua-fata tülir par omnibus annis
Emathiæ funefta dies:, hac luce cruenta
Effettum, ut Latios non horreat India fafces*
Nec vetitos errate Daas'in?moenia ducat;
Sarfnaticutnque premat fuccinttus Coniui aratrum î
Quod femper fævas débetJtibi Parthia poenas, -
Quod fugiens civile neïas redituraque numquam
Libertas, ultra Tigrim, Rhenumque receifit,
A c , toties nobis jügulo quæfita ,• negatur,
Germanum, ¡Scythicumque ¡bonum: .nec refpicit ultra
Aufoniam : vellem, populis incognita noftris :
Vulturis ùt primunr lævo fundata volatù
Romulus infami compievit moenialuco, .
Ufque ad TheffalicasTerviffes - Roma ruinas.
De Brutis, Fortuna, queror. quid tempora legum
Egimus, aut annos a Confule nomen habentes?
Felices Arabes, Medique, Eoàque tellus,
Quam fub perpetuis tennerunt fata Tyrannis.
Ex populis, qui régna ferunt, fors ultima noftra eft,
Quos. lervire pudet. funt nobis nulla profe6fo
Numina : cum eæco rapiantur iacula cafu,
Mentimur regnare Jovem .:fpettabit ab alto
Æthere TheiTaiicas, teneat cum fulmina, cades?
Scilicet ipfe petet Pboloen? petet ignibus Oeien , ■
Immeritæque nemus Rhodopes, pinufque minantes?
Caiïius hoc potius feriet caput? aftraThyeftæ
Abftulit, & fubitis damnavit nottibus Argos : ^
Tôt ihniies fratrum gladios patrunaque gerenù
Theffaliæ dabit ille diem ? mortaiia nulli
Sunt curata Deo • cladis tamen hujus. habemus
Vindittam, quantam terris dare numina fas eft#
Bella pares Superis- facient civiiia divos :
Fulminibus mânes , radiifque omabit, & aftris*
Inque Deum templis jurabit Roma per umbras •
Ut rapido curfu fati fuprema morantem
Confumfere iocum : parva tellure diremti,
Inde manurn fpettanti, vultufque agnofcere quærunt,
Quo fua pila cadant, aut qua fibi fata minentur,
Fatturi quæ monftra forenti videre parentes .
Frontibus adverfis, fraternaque cominus arma*
Nec libuit mutare locum: tamen omnia torpor
Pettora conftrinxit : gelidufque in vifcera fanguis
Perpulfa piètate colit : "totæque cohortes
Pila parata diu tenfis tenueré lacertis..
Dii tibi'non mortem, quæ cunttis poena paratur,
Sed fenfum poft fata tua dent, Craftine; morti,
Cujus torta manu commifit lancea belium ,
Primaque Theffaliatn Romano fanguine tinxit.
O præceps rabie, cuni Cæfar tela teneret,
Inventa eft prior ulla manus! tune ftridülus aer
Elifus lituis , conceptaque clailica cornu :
Tune aufæ dare ligna tubæ : tune æthera tendit,
Extremique fragor convexa irrumpit Olympi :
Unde procul nubes, quo nulla tonitrua durant,
Excepit refonis clamorem vallibus ./Emus,
Peliacifque dédit rurfus geminare cavernis î ' -
Pindus agit gemitus, Pangæaque faxa refultant,
Oetæaque gemunt rupes, vocefqtie furoris .
Expavere fui tota tellure relatas.
Spargitur innumerum diveriìs miftile votis*
Vulpera pars optat, pars terre figere tela,
Ac puras fervare manus. rapit omnia cafus;
Acque incerta facit, quos vult , Fortuna nocentes.
Sed quota pars cladis jaculis, ferroque volanti
Exatta eft? odiis folus civiìibus enfis
Sufficit, & dextras Romana in vifcera ducit*
Pompeii denfis acies ftipata catervis,
Junxerat in feriem nexis umbonibus arma.
Vixque habitura locum dextras ac.tela movendì
Conftiterat, gladiofque luos comprefla tenebat.
Precipiti curfu vefanum Cafaris agmen
In depfos agitur cuneOs : perque arma , per hoftem
Quarit iter, qua torta graves lorica catenas
Opponit, tutoque latet fub tegmine pettus.
Hac quoque perventum eft ad vifcera,: totque perarmii
Extremum eft quod qpifque ferit. ciyilia bella
Una acies patitur, gerit altera: frigidus inde
Stat gladius ; calet omne nocens a Csfare ferrum^
Nec fortuna diu rerum tot pondera vergens,
Abftulit ingentes tato torrente ruinas.
Ut primum toto diduxit cornua campo
Pompejanus eques, bellique per ultima fudit :
Sparià per extremos ievis armatura maniplos
Infequitur, fsevafque manus immittit in hoftem #
Ìllic quaeque fuo mifeet gens prelia,telo:
Romanus cunétis petitur cruor : inde fagittz ,
Inde faces j & faxa volant, fpatioque folure
Aeris, & calido liquefaófas pondere glancies.
Tunc & Iturei, Medique, Arabefque , foluto
Arcu turba minas, nufquam rexere fagittas,
Sed petitur folus, qui eampis imminet aer:
Inde cad’unt morses : feeleris fed carmine nullo •
Extremum maculant chalybem , ftetit omne coa^Ium
Circa pila nefas: ferro fubtexitur serher,
Noxque fuper campos telis conferta pependit.
Turn Céefar metuens, ne frons fibi prima labaret
Incurfu, tenet obliquas poft figna cohortes :
Inque latus belli,-qua fe vagus hoftis agebat, -
Immittit fubitum non motis comibus agmen.
Immemores pugnse , nulloque pudore timendi
Precipites fecere palam, civiiia belia .•
Non bene barbaricis umquam commifta catervis#^
Ur primum fonipes transtìxus peélora ferro,
In caput eifufi calcavit membra regentis, :
Omnis eques ceflìt eampis, glomerataque pubes
In fua converfis prscceps ruit agmina frenis.
Perdidit inde modum esdes, ac nulla fecuta eft
Pugna : fed hinc jugulis , hinc ferro bella geruntur.
Nec valer hsec acies tantum profternere, quantum
Inde perire poteft. utinam PharfaLia campis
Sufficiat cruor ifte tuis, quem barbara . fundunt
i Peélora, non alio mutentur fanguine fontes.
Hic numerus totos tibi veftiat offìbus agros :
Aut fi Romàno compleri fanguine mavis ,
lftis parce precor: vivant G alataeque, Syrique ,
Cappadocès, Gallique, extremique orbis Iberi,
Armenii, Cilices: nam poft ciyilia bella
Hic populus Romanus erit . femel ortus in omnes
lt timor, & fatis datus efl pro Carfare curfus.
Ventum erat ad robur Magni * mediafque caterva^
Quod totos errore vago perfuderat agros: -
Conftitit hic bellum , fortunaque Caefaris hsefit.
Non illic regum auxiliis colletta Juventus . '
Bella gerit, ferrumque manus movere togatae:
l - Illc
l i l l e locus fratres habuit, locus ille parentesi
I h ì c furor, hic rabies, hic funt tua crimina C^far.
■Hanc fuge mens partem beili, tenebrifque relinque,
Nullaqwe tantorum dicat, me vate, malorum,
■Quam multum bellis Ticeat civiìibus, aetas.
Ah potius pereant lacrima;, pereantque q u e re la .
fQuidquid in hac acie geftifti R om a , tacebo.
K i i c Caííar, rabies p o p u li, ftimulufque furoris,
Ne qua parte fui pereat fceius, agmina circum
yagus, atque ignes animis flagrantibns a d d it.
M n fp ic it & gladios, qui toti fanguine m anentj
Qui niteant primo tarftum mucrone cruenti ; >
■ Q u e preífo tremat enfe manus, quis languida t e l a ,
^D u is contenta fe ra t, quis preftet beila ju b en ti,
flQuem pugnare ju v e t, quis vultum cive peremto
■V iu tet: obit latis proietta cadavera campis.
«Vulnera multorum totum fufura cruorem
lÒppofita premit ipfe m an u . quacumque vagatur
ISanguineum veluti quatiens Bellona flagellum,
® ifto n a s aut Mavors agitans, fi verbere fievo
paliadia ftimulet turbatos Egide cu rru s,
f t i o x ingens feelerum, & cxdes o riu n tu r, & inftaC
Èmmenfie vocis gemitus, & pondere lapfi
fl?ettoris arma fo n an t, confrattique enfibus enfes •
J lp fe mani! fubicit gladios, ac tela m in if tra t,
mdverfofque jubet ferro confondere v u ltu s.
Jromovet ipie acies : impeliit terga fuorum :
■Veibere converfs ceflantes excitat haftE.
In plebem v e ta t ire m an u s , 1 monftratque Senatum.
S c ìe cruo r im p e r ii q u i f i t , quE v ifc e ra le g um :
■Jnde petat Romam, libertas liltima mundi
K u o fteterit ferienda loco, permifta fecundo
■Sordine nobilitas, venerandaque corpora ferro
jUrgentur: csduiit Lepidos, csduntque Metellos,
fcorvinofque fimul, Torquataque nomina legum;
■Epe duces,i fummofque hominum, te, Magne, remoto.
■ ìllic plebeja contettus caftìde v u ltu s,
■gnotufque hofti, quod ferrum Brute tenebas?
O decus imperii, lpes o fuprema Senatus,
K x trem um ta n ti generis per fécula nomen,
É'Je rue per medios nimium temerarius hoftes,
^ Tec tibi fatales admoveris ante Philippos,
jTheiTalia periture tua. nil proficis iftic
Cafaris intentus jugulo : nondum attigit arcem
Juris, & .humanum culmen, quo cuntta reguntur,
Egrefius, meruit fatis tam nobile letum :
fVivat, & , ut Bruti procumbat vittima, regnet#
■ Hic patria: perit omne decus : jacet aggere magno
■atritium campis commifta plebe cadaver.
»Hors tamen eminuit clarorum in ftrage virorum
ffugnacis Domiti, quem clades fata per omnes
■pucebantnufquam Magni fortuna fine ilio
■uccubuit : ■ vittus toties a Cafare, falva
Libértate perit ; tunc mille in vulnera latus
»abitur, ac venia gaudet caruifle fecunda.
Jviderat in craiTo verfantem fanguine membra
B^far, & iucrepitams ; Jam Magni deferís arma,
BucceiTor* Domiti ; fine te jam bella geruntur.
Bixerat : aft illi fuffecit pettora pulfans
Ppintus in vocem , morientiaque ora refolvit:
Bon te fonefta feelerum mercede potitum,
Ked dubium fati Cafar, generoque minorem
P^fpiciens, Stygias Magno duce liber ad umbras
fct fecurus eo : te. favo Marte fubattum,
rompejoque. graves pcenas, ; nobifque daturum,
moriar, fperare licet. non plura locutum
Vita fugit, denfaque oculos preifere tenebra.
Impendifle pudet lacrimas ni funere mundi
Mortibus innuraeris, ac fingula fata fequentem
Quarere-, letiferum per cujus vifcera vulnus
Exierit ; quis fufa folo vitalia calcet ;
Ore quis adverfo, demifTo faucibus enfe,
Expulerit moriens animam; quis corruat ittu,
Quis fteterit, dum membra cadunt : qui pettora telis
Trafmittant, aut quos campis afflixerit haila;
Quis cruor emiiTus perrupèrit aera veiiis,
Inque hoftis cadat arma fui ; quis pettora fr^tris
Cadat, & , ut notum poifit fpoliare cadaver^
Abfciifum longe mittat caput: ora parenris1 ‘
Quis laceret, nimiaque probet fpettantibus ira
Quem jugulat, non effe patrem . mors nulla querela
Digna fua eft, nullofque hominum lugere vàcamus #
Non iftas habuit pugna Pharfalia partes,
j Quas alia clades : iliic per fata virorum ,
Per populos hic Roma perit: quod inilitis ìllic,
Mors hic gentis erat; ianguis ibi fluxit Achaus,
Ponticus, Affyrius : cunttos harere cruores
Romanus, campifque vetat confiftere torrens.
Majus ab hac acie, quam quod fua fecula ferrent,
Vulnus habent populi; plus eft quam vita, falufqueji
Quod perit : in tòtum mundi profternimnr avum i
Vincitur his gladiis omnis, qua ferviet, atas.
Proxima quid foboles, aut quid meruere nepotes
In regnum nafei/ pavide num geffimus arma?
Teximus aut jugulos? alieni pcena timoris
In noftra cervice fedet. poft pralia natis
- Si dominum Fortuna dabas, & bella dediffes.
Jam Magnus tranfiffe Deos Romanaque fata
Senferat infeiix : tota vix clade coattus
Fortunam damnare fuam , ftetit aggere campi
Eminus, unde omnes fparfas per Theffala rura
Afpiceret clades, qus bello obftante latebant.
Tot telis fua fata peti, tot corpora fufa,
Ac fe tam multo pereuntem fanguine vidit.
Nec, ficut mos eft miferis, trahere omnia fecurn
Merfa juvatgentefque" fua mifeere ruina:
Ut Latia poft fe vivat pars maxima turba,
Suftinuit dignos etiam nunc credere votis
Calicolas, volvitque fui folatia cafus :
Parcite, air, Superi cunttas profternere gentes :
Stante poteft mundo, Romaque fuperftite, Magnus
Effe mifer. fi plura jsvant mea vulnera> coujux
Eft mihi, funt nati; dedimus tot pignora fatis.
Civiliné parum eft beilo, fi meque, meofque
Obruat ? exigua clades fumus, orbe remoto ?
Omnia quid laceras ? quid perdere cuntta laboras ì
Jam nihil eft Fortuna meum. Sic fatur: & arma,
Signaque, & afflittas omni jam parte catervas
Circuit, & revocat matura in fata ruenres ,
Seque negat tanti , nec deerat robur in enfes
Ire duci, juguloque pati vel pettore letum:
Sed timuit fi rato miles ne corpore Magni
Non. fogeret, fupraque ducem procumberet orbis :
Cafaris aut oculis voluit fubducere mortem •
Nequidquam, infeiix. iocero fpettare volenti
Preftandum eft ubicumque caput. fed tu quoque conjux
Cauffa fuga , vultufque tui ; fatifque probatum
Te prefente mori, tunc Magnum concitus aufert
A bello fonipes, non tergo tela paventem,
Ingentefque ani mos ex tre ma in fata ferentem.
Non gemitus, non fletus erat, falvaque verendus
Majeftate dolor, qualem te , Magne, decebat
F Roma*