GefTavere vices rerum: dilataque longa
Ha:fit noñe dies: legi non paruit xthèr.
Torpuit & praceps audito carmine mundusr
Axibus & rapidis impulfos Jupiter urgens
Miratur non ire polos, nunc omnia complent
Imbribus , & calido prodncunt nubila Phcebo :
Et tonat ignaro czlum Jove. vocibus iifdetn
Humentes late nebulas, nimbofque folutis
Excuflere com is : ventis ceflantibu¡s, squòr
Intumuit: rurfus vetitum fentire procellas
Conticuit turbante Noto: puppimque ferentes
In ventara tumuere finus. de rupe pependit
Abfcifla fixus torrens .* amnifque cucurrit,
Non qua pronus erat. Nilum non extulit asftas:
Msanaer direxit aquas : Rhodanuraque morantem
Pracipitavit Arar: fubmiíTo vertice montes
Explicuere jugum . nubes fufpexit Olympus .*
Solibus & nullis Scythics, cum bruma rigeret,
Dimaduere ni ves. impulfam fidere Tethyn
Reppulit Amonidum, defenfo litore, carmen.
Terra quoque immoti concuiTìt ponderis axem,
Et medium vergens nifu titubavit in orbem.
Tanta .molis onus percufliim voce receiTìt,
Profpeñumque dedit circumlabentis Olympi.
Omne potens animai leti, genitumque nocere,
Et pavet ^monias & mortibus inftruit artes:
Has avida tigres, & nobilis ira leonum
Ore fovent: blando : gélidos his explicat orbes,
I nque grumolo coluber diftenditur arvo.
Viperei coeunt, abrupto corpore, nodi:
Humanoque cadit ferpens afflata veneno.
Quis labor hic^ fuperis, can tus herbafque fequencft
Spernendique timor? cujus commercia pañi
Obftriños habuere Déos ? parere neceffe eft,
An juvat? ignota tantum pietate merentur?
An tacitis valuers minis? hoc juris in omnes
Eft lilis fu peros? an habent hac carmina certum
Imperiofa Deum, qui mundum coge re, quidquid
Cogitur ipfe, poteft? illis & fiderà primum
Precipiti déduña polo .* Phcebeque ferena
Non aiirer diris verborum obfena venenis
Palluit, & nigris terrenifque ignibus arfit,
Qjiam fi fraterna prohiberet imagine tellus,
Infereretque fuas namrtìis caftefiibus umbras.
Et patitur tantos cantu deprenfa labores,
Donee fuppofitas propior defpumet in herbas •
Hos ícele rii ni ritus, hasc dira carmina gentis
Eflèra damnarat mmix pieratis Erichtho,
Inque navos ritus pollutam duxerat artem.
I Ili namque nefas urbis fubmittere teño
Aut laribus ferale caput : defertaque bufta
Incolit, & fnmulos expulfis obtinet umbris,
Grata Deis Èrebi. ccetus audire filentum,
Noffe domos Stygias, arcanaque Ditis operti,
Non fuperi, non vita vetat,. tenet ora profana
F ceda fitu macies, esloque ignota fereno.
Terribilis Stygio facies pallore gravatur,
Impexis onerata comis. fi nimbus & atra
Sidera fubducunt nubes, tunc Theflala nudis
Egreditur buftis, noñurnaque fulgura captat.
Semina faecunds fegetis calcata peruffit, '
Et non letíferas fpirando perdidit auras •
Nec^ fuperos orat, nec cantu fupplice numen
Auxiliare vocat, nec fibras iila litantes
Novit : funéreas aris imponere flammas
Gaudet, & accenfo rapuit qus tura fepulcro.
Omne nefas Superi prima jara voce precantis
Concedunt, carmenque timent audire fecundum.
V iventes animas, & adhuc fua membra regentes«
Infodit bufto : fatis debentibus annos
Mors invita fubit : perverfa fuñera pompa
Rettulit a tumulis : fugere cadavera letum .
Fumantes juvenum ciñeres, ardentiaque offa
E mediis rapit illa rogis, ipfamque parentes
Quam tenuere facem ; nigroque volantia fumo
Feralis fragmenta tori, veftefque ftuenres
CoIIigit. in ciñeres, & olentes membra favillas .
Aft ubi fervantur faxis, quibus intimas humor
Ducitur, & traña darefeunt tabe medalla;
Corpora; tunc omnes avide defasvit in artus,
í ^ n®rátque manus oculis; gaudetque gelatos
Effodiffe Orbe« : & fices pallida rpait
Excrementa manus : laqueum, nodofque nocentes
Ore fuo rupit : pendenti» corpora carpfit,
Abrafttque cruces : percuflaque vifeera nimbis'
Vulfit, ■& incoñas admiflb fole medullas.
Infettate manibus chalybem, nigramque per artus
Stillantis tabi faniem, virufque coañum
Suftulit, & nervo rnorfus retínente pependit .
Et quacumque jacet nudum tellure cada ver,
Ante feras, voluerefque fedet: nec .carpere membra
Vult ferro manibufque fuis, morfufque iuporum
Expeñar, ficcis raptura e faneibus artus.
Nec ceflant a casde manus, fi fanguine vivo
Eft opus, ^erumpat jugulo qui primus aperto •
Nec refugit caedes, vivum fi facra cruorem
Extaque funerea pofeunt trepidantia menfas;
Vulnere fie ventris, non, qua Natura vocabat,
Extrahitur partus, calidis ponendus in aris.
Etquoties fa vis opus eft ac fortibus umbris,
Ipfa facir manes, hominum mors omnis in ufu eft.
Illa gena norem prìmavo corpore vulfit,
Illa comam lava morienti abfridit ephebo #•
Sape etiam caris cognato in funere dira
Theffalis incubuit membris : atque ofcula finaens
Truncavitque caput, compreffaque dentibus ora.
L.axavit : ficcoque hsremem gutture linguam
Prsmordens, gehdis infodit murmura Iabris
Arcanumque nefas Stygias mandavit ad umbias.
Hanc ut fama loci Pompejo prodidit : alta
Nocte poli, Titaa medium quo tempore ducit
Sub noftra tellure diem : deferta per arva
Carpir iter , fidifcelerum, fuetique miniftri
Eftraitos circum tumulos ac bulla vagati
Confpexere procui prarupta in caute fedentem,
Qua devexus Pharfahca porrigit ./Emus.
illa Magis, magicifque Deis incognita verba
lentabat, carmenque novos fingebat in ufos.
P ^ Ue i lmens’ ne Mars Emathis & telius tam mulataIi uersnd ev ac§aurse rierte;t in orbem
Pollutos cantu, dirifqu» venefica fuccis
Confperfos, vetuit tranfmittere bella Philippos ,
Tot mortes habitura fuaa, ufuraque muodi
sanguine: caforum truncare cadavera Re«um
Sperar, & HefperiE «ineres avertere genris,
UHaque nobihum , tantofque acquifere manes.
Hic ardor, foiufque iahor, quid corpore Magni
I rojecto rapiat, quos C^faris involet artus .
Prl<)r. fi^M1?r Pompsii ignava propago.
O decus £monidnm, populis quie pandere fata,
(¿usque fuo ventura potés divertere curfii
Te precor, ut certum Jiceat miti nofeere finem ,
Quern
M r A N N I I L U C A N F
Queni belli fortuna paret. non ultima turbe
Pars ego Romane, Magni clariffìma proles;
H^el domfnus rerum , vel tanti funeris hseres.
im^ens dubiis percufla pavet,‘ rurfufque parata eft
libertos ferré metus • hoc cafibus eripe juris ;
|yje fubiti, cecique ruant.* vel numina torque,
Vel tu parce Deis, & Manibus exprime verum .
JElyfias refera fedes, ipfamque vocatam,
:©uos petat e nobis, Mortem tibi coge fateri.
Jjon humilis labor eft : dignum, quod querere cures,
'Vel tib* > quo tanti pteponderet alea fati.
■ Impia lìetatur vulgate nomine fame,
■flieífrlis, & contra : Si fata minora moveres,
Pronum erar, o juvenis, quos velles ( inquit ) in añus
Invitos prebere Deos. coaceditur artij
Unam cum radiis preflerunt fiderà mortem ,
InferuHTe moras : & quamvis fecerit omnis
Stella fenem, medios herbis abrumpimus annos#
At fimul a prima defeendit origine mundi
Caufarum feries, atque omnia fata laborant,
Si quidquam mutare velis, unoque fub iñu
Stat genus humanum : tunc, Theflala turba fatemur,
Plus Fortuna poteft. fed fi prenofeere cafus
xContentus, fáciles aditus multique patebunt
Ad verum : tellus nobis, etherque, chaofque,
mquoraque, & campi , Rhodopeaque iaxa loquentur.
Sed pronum, cum tanta nove fit copia raortis,
Emathiis unum campis attollere corpus,
p t modo defunñi, tepidique cadaveris ora
Piena voce fonent : ne membris fole peruftis
Auribus incertum feralis ftrideat umbra.
■ Dixerat : & ñoñis geminatis arte tenebris,
jJVlceftum teña caput fqualenti nube, pererrat
porpora ceforum, tumulis projeña negatis.
Continuo fugere lupi, fugere revulfis
Unguibus impafte volucres , dum Theflala vatem
Eligir, & gélidas leto fcrutata medullas
Pulmonis rigidi fiantes fine vulnere fibras
pfrvenit, & vocem defunño in corpore querit.
frata peremptorum pendent jam multa virorum,
iQuem fuperis revoeafle velit. fi tollere totas
•M'entaflet campis acies, & reddere bello:
ICeflìflent leges Èrebi, monftroque potenti
JExtrañus Stygio populus pugnaflet Averno •
Eieñum tandem trajeñó gutture corpus
Ducit, & inferto Jaqueis feralibus unco,
per icopulos miferum trahitur, per faxa cadaver
JViñurum : montifqué cavi, quem triftis Erichtho
HJamnarat facris, alta fub rupe locatur.
I Haud procul a Ditis ciecis deprefla cavernis
pn praceps fubfedit humus : quam pallida pronis
ffiJrget filva comis, & nullo vertice caslum
iSulpiciens, Phcebo non pervia taxus opacat.
Marcentes intus tenebra , pallenfque fub antris
■Longa noñe fitus, numquam , nifi carmine fañum,
■Lumen fiabet. non Tunareis fie faucibus aer
Sedit iners, moeftum mundi confine latentis,
■Ac noftri : quo non metuunt emittere manes
■Tartarei reges, nam quamvis Theflala vates
■Vdm faciat fatis , dubium eft, quod traxerit illue,
IAfpiciat Stygias, an quod defeenderit, umbras •
BDifcolor, & vario furialis cultus amiñu
llnduitur.,: vultufq.ue operitur crine foluto,
■Ft coma vipereis fubftringitur hórrida fertis.
■Ut pavidòs juvenis comités , ipfumque tremeiitem
IConfpicit, exanimi defixum lumina vultu:
P H A R S A L I ^ LIB. VI.
Ponite, ait, trepida conceptos mente timores :
Jam nova, jam vera -reddetur vita figura:
Ut quamvis pavidi poflìnt audire loquenterh,
Si vero Stygipfque lacus , ripamque fonantem
Ignibus oftgndam, fi me prafente videri
Eumenides, pofTent, villofaque colla colubris
Cerberus axeutiens, & vinài- tèrga gigantes,
Quis timor, ignavi, metuentes cernere manes?
Péñora tunc primum ferventi fanguine fupplet
Vulneribus lanata novis: taboque medullas
Abluit;.& virus large lunare miniftràt.
Hue quidquid foetu genuit Natura finiftro
Mifcetur. non fpuma camrm, quibus unda timori eft,
Vifeera non lyncis, non dira tiodus hyasnce
Defuit, & cervi pafti Cernente medulla.*
Non puppim retinens, Euro tendente rùdentes,
In mediis echeneis aquis, oculique draconum,
Quseque fonant foeta tepefaña fub alite faxa :
Non Arabum volucer ferpens, innataque rubris
JEquoribus cuftos pretiofe vipera, concha». :
Aut viventÌ9 adhuc Libyci membrana cerafta?,
Aut cinis Eoa pofiti Phcénicis in ara.
Quo poftquam viles, & habentes nomina peftes
Contulit.* infandp faturatas carmine frondes,
Et quibus os dirum nafeentibus infpuit, herbas
Addidit, & quidquid mundo dedit ipfa veneni.
Time vox Lethíeos cunñis pollentior herbis
Excantare deos, confundit murmura primum
Dìfiona, & humans multum difeordia lingus.
Latratus habet ¿lia canum, gemitufque Iuporum.
Quod trepidus bubo, quod ftrix noñurna querunrur,
Quod ftridént, «Iulantque fera, quod fibilat anguis,
Exprimit, & planñus illifs cautibuS unds,
Silvarumque fonum , frañaeque tonitrua nubis :
Tot rerum vox una fuit. mox cetera cantu
Explicat ./Emonio, penetratque in Tartara lingua.
Eumenides, Stygiumque nefas, pcensque nócentuna,
Et Chaos innúmeros avidum confundere mundos,
Et Reñor terra, quem longa in fiecula torquet
Mors dilata deum, Styx, & qiios nulla meretur
Theflalis, Elyfios, csium, matremque peroià
Perfephone, noftrsque Hecates pars ultima, per quam
Manibus & mihi funt tacits commercia linguae.*
Janitor & fedis la xs , qui yifeera frevo
Spargis noftra cani : repetitaque fila forores
Frañura : tuque o flagrantis portítor unds
Jam laflate fenex ad me redeuntibus umbris;
Exaudite preces, fi vos fatis ore nefando,
Pollutoque voco, fi numquam hsc carmina fibris
Humanis jejuna cano, fi péñora plena
Sspe dedi, & lavi calido profeña cerebro:
Si quis, qui veftris caput extaque lancibus infans
Impofuit, viñurus erat, parete precanti.
Non in Tartareo latitantem pofeimus antro,
Aflueramque diu tenebris, modo luce fugata
Defcendentem animam: primo pallentis hiatu
Hsret adhuc Orci, licet has exaudiat herbas,
Ad manes ventura femei. Ducis omnia nato
Pompejana canat noti modo militis umbra,
Si bene de vobis civilia bella merentur.
Hsc ubi fata, caput fpumantiaque ora levavit,
Afpicit aftantem projeñi corporis umbram,
Exanimes artus, invifaque clauftra timentem
Carceris antiqui. pavet ire in peftus apertum,
Vifceraque, & ruptas letali vulnere fibras.
Ah mifer extremum cui mortis munus iniqua;
E 2 Eri*