Impatiens çonforçis erit. tiec gentibus uÎlîg
Crédité, nçc longé fatorurrvexemplalpetantur :
Fraterno primi maduerimt fangûine muri •
Nec pretium tanti tellus pontufque furoVis '
Tune erat : exiguum dominos commifit afylum.
Temporis angufti manfît concordia ciiicors,
Paxque fuit non fponte ducum. nam fola futuri
Craffus «rat belli médius mora, qualitet undas
Qui fecat, & geminum gracilis mare ieparat Ifthmos,
Nec patitur conferre fretqm: ir terra recedat,
Jomum Æ geo frangit mare ; fic , ubi leva
Arma ducum dirimens, miferando funere CraiTus
Affyrias Latio maculayit fanguihé Carras,
Parthica Ronianos folyerunt damna furores.
Plus illa vóbis arie, quam crèditis, aflum eft,
Arfactdèt bellum viflis civile düdiílis .
Dividir ur ferro regnum : populiquè potentis, .
Qua mare, qua terras, qua torum poffidet orbem,
Non cepit Fortuna-duos . nani pignora j un eli ■
Sangmms, & diro ferais Omine tædas
Abftulit ad manes Parcarum Julia féva
Intercepta manu, qupd fi tibi fata dediffent
Majores in luçe moras, tu fola fijrentem
Inde virum poteras, atque bine reti nere parentela ,
Armatalque maniis excuffo jüngere ferro,
U t generös foce ris media junxeré Sabina. u
M o r ti tua difeuffa fides, beliumque movere
Permiffum eft ducibus: ftimuios dedit amula vittus.
T u nova ne veteres obfcurent afta triumphos,
E t viflis cedat pirati.ca laurea GalUs', J
Magne, timésy te jaijn féries, ufefque' laborara
x / lmPat*enfftue loci fortuna fecimdj.
Nec quemquam jam forre poteft, Cefarve priorem,
i ompejufve parem,. quis juftius induit arnia,
J??fes : . ñiágrio fe judice quifque. tuetur;
y . , caufa deis pfequit, fed vifta Catoni.
Nec coiere paresi ajt^ç yergentibus annis
In feniùm, longpque tpga tmnquiltjor ufe,
Dedidicit ■ jam pape ducem : famaque petitor
Multa dare in vulgus: totus popularibus auris
Impelli, plaufuque fui gaudere theatri:
N e c reparare novas virçs : mulrurnque priori
Credere fortuna, fiat, magni nomjnis umbra.
Qualis frugifero quçrcus fubtimis in agro
Exuvias veteres pópuli, iacraraque geftans
Dona ducum, nec jarn vaiirfis radicijjus herens,
Pondere fixa fup elf : nudofqóe per agra ramos
Eífendens, tronco, non frpndjbus efficit umbram :
A t quamvis primo nutet cafera- fab Euro,
Tot circum filye firmo fe robore tollanr,
Sola tamen colitur., fed qòù in. Creíape tantum
Nomea erat, nec tanja duçis : fed; nefeip, vlrtus
Stare loco ." foluíque pudor non vincere bello.
A c e r , & indomitus ; quo fpes, quoque ira yocaflet,
Ferre manum, & numquam temerando paregrp,ferro.
Succeflus urgere feos : inflare favori,
Numirús ; ínipellens quidquid fibì femma petenti
Obftaret.• gaudeni'que viam feciíTe ruina.. .
Qualiter expreífem ventis per nubila fulmen
JEtheris impilili io cri tu , mundique fragore.
Ernieuit, rupitque diem, populofque paventes
Terruit, obliqua prsftinguens lumina fiamma:
In fea templa furit i nullaque exire vetante
Materia, magnamque cadens , magnamque revertens
Dat ftragejn late, Iparfofque recoiligit ìgnes .
He ducibus caute fuberant : fed publica belli
Semina, qup populos femper mmfere potente*«'
Namque ut-opes nimias mundo Fortuna febafto
Iutulit; & «Bus ¡mores‘ ceffere fecqndis, i l v
Predaque & ’ hoftltes iuxum fUàfere-''rapine r ’
-Non auro, teflifve modus ranenfafque prióre*
Afpernata farnesi cultus gettare decoros
Vix nuribus, rapuere maìfes: foeiunda virorum
Paupertas ftgituf, totoque Weflitur Orbe ,
Quo gens ,quoque • perit. tnne longos ¡ungere fine*
Agrorum, & q^ondlaf duro falcata Caràilli
Vomere, & antiquo^ Èùriprum pafla ìigones,
Longa feb ignotis extendere rura colonis .
Non erat is populus, quem uax tranquiila juvaret,
Quem fea libertas ifemotis paTcéiet armiV.
Inde'irte faciles,'&,’ qU0d feafiflef egeftas
Vile nefas: magnummie depus, ferroque petendum,
Plus patria potuiflè fea : menferaquè'juris
Vis erat : hinc leges, & plebifcita coafta,
Et ctun cpufelibus turbantes jqra Tribuni :
Hinc raptì pretid ‘faicesV feàorqpe furoifis
Ipfe fui populus, letaiifque urabitus urbi,
Annua venali' referens certamina Campo. :
Hinc ufera vorax, avidumque in tempore feenusj
Et concufla fides, & multis ùtile beilum.
Jam gelid^s Caefar curiu-feperaverat; Alpes ; '
Ingentefque animo mofus, beUuìnqtìe feturum
Ceperat. ut venturo eft parvi Rùbiconis • ad undas,
Ingens vifa duci patria; trepidantis imago,
Clara per obfcurani vultu mmllifTìma noftem,
Turrigcro canos effendens vertice crintò, 0j
I Caifarie lacera, nùdifqùe adftare lacertis ,
i Et gemi tu permifta loqni : Quo tenditis ultra?
^Quo fertis mea figna, viri? fi jure venitis,
| Si cives: bue ufqpe {¡eet . Tunc' percultt horror
] Membra ducis, riguere cornee. grefliimqùe coercens
| Languor in extremà tenuit veftigia ripa ,
! Mox alt ¡ g l magna; qui" mfenla prpfpicìs urbis
Tarpeja de rupe Tonaas, Phrygiiqne penate^
| Gentis IuIeiE , & rapti fecreta Quirini t ■
j Et refidens celia Larialis-Juppiter Alba,
j Veftalefijue foci, fummique p npminis inftar
: Roma ,-fave, cceptis : nop te, feriaÙbus armis
Perfequor : en adfem viflor: terraque marique
1 Cafar,ubiaue tuùs, (liceai; modo jnuncr quoque miles,
i Ule erit iife nocens , qui me tibi fecerit hoftem.
Inde moras folvft belli, tumidumque per amneia
. Signa movet propere. fic cum fiquàlentibos arvis
; /bit;fera’ Libyes vifo Leo cominus hofte
; Subfedit dubius, totam dui» colHgft iram;
Mox^ ubi fe teva: ftimulavit verbere caijda,
: Erexitque jubam,, & vailo grave murmur biatu
Infremuit: tum tojrta levis fi fancea Mauri
Haréat, aut latum febeant vénabula peffes,
Per ferruin tanti fecurus vulneris: exit.
- Fonte cadit modico, parvi fque impellitur undÌ3
Puniceus Rubicon, ctun fervida canauit sftaS :
: Perque imas ferpit vaiìes, & Gallica certus
Limes ab Aufomis difterminat arva colonis .
Tunc vires prabebat hieros, atque auxerat undas
Tertia jam gravido pfevialjs Cyntbia comu,'1
Et madidis Euri refoluts flatibus Alpes.
; Primus in obliquum fonipes opponitur amnem
j Excepeurus aquas. molli tum cetera rumpit
j Turba vado traiti faciles jam ftuminis undas.
; Ssfar ut advetfam feperato gurgite rjpàm
Attigit, Hefperis vetitis & conftitit aevis,
M . A N N Æ I L U C A N I
Hie, ait, bic pacem temerataque jura relinquo ;
Te fortuna fequor: procul hmc jam federa fento.
Credidimus fans, utendum eli judice bello.
Sic fatus, nofüs tenebris rapit agmma duftor
Impiaer, & tetto Balearis verbere fundæ
Ocyor, S mifla Parthi poli terga fagitta :
VÌcinumque minax iiivadit Ariminum, ut ignes
Solis Lucifero fugiebant altra relifto.
' Iamque dies primos belli vifura tumultos
Exoritur : feu fponte deum, feU turbidus Aufter
Impuletat, mceftam tenuerunt nubila lucem.
Conftitit ut capto juflus deponer* miles
Signa foro, ftridor lituum, clangorque tubarum
Non pia concinuit cum rauco claffiea corau.
Kupta quies populis, ftratifque excita juventus
Diripiunt facris affixa penatibus arma,
Quæ pax longa dabat : nuda jam crate fluentes
Invadunt clypeos, curvataque cufpide pila,
Et feabros nigræ morfu rúbiginis enfes.
Ut notas fulfere àquila, Rómaiiaque figna,
Et celfus medio confpeflus in agmine Cafar,
Diriguere mera, gélidos pavor alligar artus,
Et tacito mutos volvunt feb peftorè queitus.
O male viciais hæc moenia condita Gallis !
Q trilli da ine ara loco ! pax aita per omnes
Et tranquilla quies populòs : nos prada ferentum,
Primaque caftra fumus . melius Fortuna dedifies
Orbe fub Eoo fedem, gélidaque feb Arfto, •
Errantefque domos , Larii qUam clauftra tueri.
Nos primi Senonum motus, Cimbrumque ruentem
Vidimus, & Martern Libyes, 'curfumqae fuforis .
Teutonici, quoties Romatn fortuna làcefiit,
Hac iter eft bellis. gemi tu fic quifqùé latenti.
Non aufus timuilfe palam : vox nulla dolori
Crédita : fed quantum, volucres cum bruma coercef,
Rura filent, mediufque jacet fine murmure pontus ;
Tanta quies. nocìis gélidas' lux folverat umbras :
Jpcce faces: beili, dubiaque in pralia menti
Urgentes addunt ftimuióS, euaétafque pudoris
Rumpunt fata moras: julios Fortuna laborat
Elfe ducis motus, & caufas invenit armis .
Expulit ancipiti difeordes urbe Tribunos
Vitto jure minax jaftatis curia Gracchis,
Hos jam mòta ducis , vicinaque figna petentes
Audax venali comifatur Curio lingua ;
V o x quondam populi , libertàteiuque tueri
Aufes, & armatos plebis mifeere potentes.
Utque ducem varias volventem pcftore curas,
Confpexit : Dum voce rase potuete juvari
Gæfar, ait, partes, quamvis nolente Senara,
Vrnximus impériufli, tunc, cum miti Roftra tenete
Jus erat, & diiblòs in te transferre Quiritcs.
Sed poftquam leges bello filuere coaftæ,
Pellimur e patrils lari bus, patimurque volentes
Exilium : tua nos faciat vittoria cives.
Dum trépidant nullo firmata: robore partes ;
gTUlle moras : femper nocuit diftèrre paratis.
Par labor atque metus prètio majore petuntur.
Bellantem geminis tenuit té Gallia luftris ,
? ar£. quota terrarum ? facili fi prælia pauca
mBeffens eventu, tibi Roma fubegerit orbem.
Nunc neque te longî remeantem pómpa triumphî
Excipit, aut fecras pofeunt Capitolia lauras:
Livor edax tibi cuntía.negat: gèntefque febaftas
•nipune feres : focerum depeliere regno
-|ÿ«cretum eft genero, partiti non potes orbem :
PH A R S A L I £ LIB. I. j
Solus habere potes. Sic poftquam fatus, & ¡pii
In bellum prono tantum tamen addídit irse,
Accenditque ducem, quantum clamore juvatur
Eleus fonipes, quamvis jam carcere claufo
Immineat foribus, pronufque repagula laxet.
Convocat armatos extemplo ad figna maniplos :
Utque fatis trepidum turba coeunte tumultuai
Compoluit vultu, dextraque filentia juftit :
Belloraiti o ferii, qui mille pericula Mattis
Mecutn ( ait ) experti, decimo jam vÌRcitis anno;
Hoc cruor Arttois meruit diffufus in arvis,
Vulneraque, & mortes, hiemefque feb Alpibus afta:?
Non fecus ingenti bellorum Roma tumultu
Concutitur, quam fi Pcenus tranfeenderet Alpes
Annibai. implentur valido tirane cohortes:
In claffem cadit omne nemus ; terraque marique
Juffus Csefar agi. quid? fi mihi figna jacerent
Marte feb adverfo, ruerentque in terga feroces
Gallorum populi ? nunc , cum Fortuna fecundis
Mecum rebus agat, Superique ad femma vocantes,
Tentamur, veniàt longa dux pace folutus
Milite cum 1 ubi to, partefque in bella togate,
Marcellufque ioquax, & nomina vana Catones.
Scilicet eXtremi Pompejum, emptique clientes
Continuo per tot fatiabunt témpora regno?
lile reget currus nondum patientibus añnis?
Iiie fernel raptos numquam dimittet honores ?
Quid jam jura querar totum fuppréffa per orbem,
Ac juffam iérvire famem ? qúis caftra‘ timenti
Nefcit tnifta fora ? gladii cum trille minantes
Judicium infoiira trepidum cinxere corona,
Atque aufo medias perrumpere milite ; leges
Pompeiana, reum clauferunt figna Miionem ?
Nunc quoque, ne laffum teneat privata feneftus,
Bella nefanda parat fueras civilibus armis,
i Et docilis Syllam fcelerum viciffe magiftrum. '
.Utque fere tigres numquam psfeerè furorem,
Quas nemore Hyrcano, matrum dum luftra fequuntur,
;Altus ceferum pavit cruor armeatorum ;
Sic & Syllatium foiito tibi lamberé ferrum
• D urat, Magne, fitis : nullus femel ore receptus
■Polluras patitur fanguis manfeefcere- fauces.
Quem tamen inveniet tam longa potentià finem?
jQuis fcelerum. modus eft ? ex hoc jam te, improbe, regno
Tile tuus faltem doceat difcedere Sylla.
Poft Cilicafee vagos., & laffi Pontica regis
Pralia, barbarico vix confemsnata veneno,
Ultima Pompejo dabitur provincia, Cariar:
Quod non, vittrices aquilas deponere juffus,
Paruetim? mihi fi nierces erepta laborum eft,
His falrem longi, non. me duce, premia belli
Reddantur: miles feb quolibet ifte triumphet,
Cotiferet exfanguis quo fe poft bella feneftus ?
Que fedes erit emeritis ? que rura dabuntur , 1
Que noftér veteranus aret ? que moenia felfis?
An melius fient pirate, Magne, coioni ?
Tollite jampridem yittricia, tollite figna:
Viribus utendum e ft, quas fecimus. arma tenenti
Omnia dat, qui jufta negat : nec numina defuat.
Nam neque preda meis , ñeque regnum queritur armis : «
Detrahimus dominos urbi fervire. parate.
Dixerat : at dubiiim non claro murmure vulgus
Secum incerta ftemit : pietas pattiique penates .
Quamquam cede feras mentes animofque tumentes
Frangunt; fed diro ferri revocantur amore,
Duftorifque metu. femmi tum muñera pili
A t Lelius,