
Et fuperas alte miferum jaqulata per auras
Telluri elifis adflixit (flebile) membris.
Has in ter clades vifo Varrone fub armis
Increpitans Paullus, Quin imus cominus, inquit,
Duétori Tyrio, quem vinélum colla catenis
Staturum ante tuos currus promifìmus urbi ?
Heu patria, heu plebes federata, & prava fàvoris !
Haud urncpiam expedies tam dira forte malorum ,
Quem tibi non nafei fuerit per vota petendum,
Varrohem, Annibalemne magis? Dum talia Paullus,
Urget precipitar» Libys, arque in terga ruentura
Ante oculos cunétas du&oris concitat haftas.
Pulfatur galea, & quatiuntur confulis arma,
Acrius hoc Paullus medios ruit afper in hofles«
T um vero excuflus mentem, in certamina Paul(o
Avia deduéto, convertit Varrò, manuque
Comipedem infle&ens, Das, inquit, patria pcenas
Qua;, Fabio incolumi , Varronem ad bella vocafti.
Quamam autem mentis, vel qu<e difeordia fati?
Parcarumque latens fraus eft ? abrumpere cunfla
Jamdudum cum luce libet : fed comprimit enfem
Nefcio quis deus, & meme ad graviora refervat.
Vivamne? & frados, fparfofque cruore meoruni
Hos referam populo fafces? atque ora per urbes
Iratas fpe&anda dabo? & quo fevius ipfe ■
Annibai haud pofeat, fugiam, & te Roma videbo?
Plura indiguantem, telis propioribus hoftes
Egere, & fonipes rapuit laxatus habenas.
L I B E R X.
PAullus ut adverfam videt increbrefcere pugnare,
Ceu fera, quae, telis circumcingentibus, ultro
Adfìlit in ferrum, & per vulnera colligit hoftem ;
In medios fert arma globos, fefeque perichs
Ingerit, atque omni letum molitur ab enfe.
Increpat horrendum, Peritate, & fortiter, oro,
Peétoribus ferrum accipite , ac fine vuinere terga
Ad manes deferte viri : nifi gloria mortis
Nil fupereft : idem fedes adeuntibus imas
Hic vobis dux Paullus erit. velocius inde
Hécmonio Borea, pennaque citatior ibat,
Q uìe redit in pugnas fugientis arundine Parthi :
Atque ubi certamen primi ciet immernòr «evi
Pastus, Gradivus mente, & cito fertur in hofles,
Ac juvenem, quem Vafco levis, quem fpicula denfus
Cantaber urgebat, letalibus eripit armis ;
Abfceifere re tro , pavidique in terga relatos
Abduxere gradus, u t laetus valle remota
Quum capream Venator agit , feifamque propinquo
In feq u itu r c u riu , & fperat jam tangere d extra,
Si ferus adverfo fubitum ie protulit antro.
Et, ftetit ante oculos frendens, leo, deferit una
Et color & fanguis, & tela minora periclo,
Nec jam fperats cura eft in pe&ore predas,
Nunc in-feflantes mueronem cominus urget,
Nunc trepidos, ac terga mala formidine verfos
Adfequitur telis: furere, ac decorare^ labores,
Et ijrvire juvat: cadit ingens nominis expers
Uni turba viro : alter fi detur in armis
Paullus Dardaniis, amittant nomina Canna?.
Tandem inclinato cornu fine more ruebat , ^
Prima acies, non parca fugai. Labienus, & Ocris
Stemuntur leto atque Opiter , quos SetU colle
Vitifero, celfis Labienum Cingula faxa
Miferunt muris : junxit fera tempora feti
Sidonius non confimili diferimine miles:
Nam Labienus obit penetrante per ilia cornu
Fratres, hic humero cecidere, hic poplite c«fi.
Oppetis & Tyrio fuper inguina fixe veruto
JVlzcenas, cui Mxonia venerabile terra,
Et feeptris olim celebratum riomen Etrufcis*
Per medios agitur proje&o lucis amore
Annibalem luflrans Paullus : fors una' vide tur
Afpera, fi occumbat du&ore fuperflite Pceno.
Quam metuens molem ( neque enim certamine fitmtài
TempeftaS tanta, & rabies impune fuiflet)
In faciem pavidi Juno converfa Metelii,
Quid vanos, inquit, Latio fpes unica confili
Incaflum renovas, fato renueate, furores?
Si fupereft Paullus, reftant TEneia regna,
Sin fecus, Aufoniam tecum trahis : ire tumentem
Tu contra juvenem, & caput hoc abfcindere rebus
Turbatis o Paulle paras ? nunc Annibai ipfi
( Tam lietus bello eft ) aufit certare Tonanti.
Et jam ( converfis vidi nam flettere habenis )
Evafit Varrò, ac fefe ad meliora refervat.
Sit fpatium fatis, & dum datur, eripe leto
Hanc noftris majorem animam, mox bella capefles.
Ad quae fufpirans du&or, Mortemne fub armis
Cur pofeam, cattila ifta parum eft, quod talia noftra;
Pertulerint aures fuadentem monftra Merellum?
I demens, i carpe fugam, non hoftica tela
Excipias tergo, Superos precor : integer , oro,
Intaaufque abeas, atque intres moenia Roma?
Cum Varrone fimul. talin’ , pavidiftlme, dignum
Me vita? pulehraquo indignum morte putafti?
Quippe firiit Pcenus , qui nunc contraria bella
Ipfi ferre Jovi valèat. proh degener aire
Vktutis patrum, quando certamen inire,
Cui ve viro mallem memet componere, quam qui
Et vi&us dabit, & vi<ftor per lecula nomen ?
Talibus increpirat, mediofque aufertur in hoftes,
Ac' retro curfum tendentem ad crebra fuorum
Agmina, & in denfis furantem membra maniplis,
Per conferta virum, & ftipata umboriibus arma
Confequitur melior pianta, atque obtruncat Acerram i
Ut canis occultos agitat quum Belgicus apros,
Errorefque fere folers per devia merfa
Nare legit, tacitoque premens veftigia roftro
Luftrat inacceiTos venantum indagine faltus :
Nec fiftit, nifi conceptum feélatus odorem,
Deprendit fpiflis arcana cubilia dumis .
At conjux fovis, ut PauIIum depellere diftis
Nequidquam fuit, & conful non definit ire j
In faciem Mauri rurfus mutata Gelafts
Advocat ignarum fa;vo a certamine Peenum.
Huc tela, bue, inquit, dextram implorantibus adfer
O 'decus iEternum Carthaginis ; horrida juxta
Stagnantes conful molitur prelia ripas,
Et laus haud alio major datur hofte peremto.
Hxc ait, & juvenem diverfa ad prelia raptat.
Flumineo Libycam turbabat in aggere pubem,
Chrifts aomen erat, bis terni junéla ferebant
Arma fenem circa nati, pauperque penatum
Sed domus haud obfcura Tuder, notufque per Umbros
Bellator'populos, faélis & csede docebat
Natorum armigeram pugnas tramare cohortem.
Unanima.inde phalanx crudo ducente magiftro,
Pdftquam hominum fatiata necem, proftrav.erat
lnnu-
■mamero cum turre feram, facibufque fequuta,
■rdentere monilri fpeilabat laeta rumare, .
Sùure fubitus galeae fulgor, conoque comica:
■[.(jore intremuere jubre : nec tarda feneélus
Xonovlt hac luce virum : rapit agmiue natos
■¿va parens ultro iu certamina, & adderà pafiim
Tela juber, nec:manantes ex ore feroci,
I ut quas flagrarent galea, exhorrefeere flanìmas,.
■rtniger haud aliter magni Jovis, anxia nido
Suum dignos nutrit gedanda ad fulmina faetus,
Obverfam fpeiìans ora ad Phaethoutia prolem,
Jxplorat dubios Phoebea lampade natos .
Inique fuis daret ut pugnae documenta vocatis,
Itridentem gelidis vibravit viribus haltam,
Buse medias raptim velox pratervolat auras.-
■ailit multiplici non alte cufpis in auro ,
Itque fenem invalido dependens prpdidit iilu.
Gui Pcenus : quifnam ad caflos furor impulit iilus
Ixfanguem dextram fenio ? vix prima momordit
Tegmica Callaici cornus tremebunda metalli.
£n reddo tua tela tibi, memorabilis ida
Ä nobis melius difeet bellare juventus .
Sic propria miferi transfigit peélora cornu .
Àt contra (horrendum) bis terna fpicula dextra
Jorta volant, paribufque ruunt conatibus halbe.
Haud fecus ac Libycam festa tellure leasnam
Jenator premir obfeöo quum Maurus in antro,
Ifvadunt rabidi jam dudum, & inania tentant
Bondum fat firmo catuli certamina dente.
^iifumit dypeo tela, & collecìus in arma
ällinet ingentes crepitantibus iilibus hallas '
Sdonius duiìor: nec jam per vulnera credit,
Aut per tot casdes aduni fatis, iraque anhelat,
Ni leto det cunila virum, jungatque parenti
lupara, & excidat miferos cum llirpe penates.
J n c Abarinj adfatur, namque una hic armiger ira
Ilammabat Martern, atque omnes comes ibat inailus
Sjppedita mihi tela: vadis liventis Averni
aemitti giobus ille cupit, qui noftra. laceific
Tjegmina, jam fluita: fruéÌus pletatls habebit.
3 '£c fatus, jaculo Lucam, qui maximus sv i,
Ttanfadigit, prelfa juvenis cum cufpide labens
Arma fuper frarrum,refupino concidit ore.
Rfontiferura inde manu properanfem veliere ferrum
ftlo Volfonem ( namque hoc de ftrage jacentum
rars dabat ) adfixa fternit per tegmina nare.
Vefulum caiido lapfantem in fanguine fratrum
metit rapido, plenamque ( heu barbara virtus )
«biciflìgaleam capitis, ceu miflile relum,
Qonverfis in terga jacit. Telefinns ad offa
®ilo faxo, qua fpina interflruit artue,
^Kcumbit, fratrifque videt labentia membra
■tercentis , quem funda procul per inane voluta
gtpierat, dum fupremam Telefinus in auras
■palat lncem, & dubitantia lumina condit.
At feffus. moerore fimul curfuque metuque,
fit tarnen haud ira vacuus, oon certa per squor
Jpterdurn infiftens Perufiuùs membra ferebat.
vUnc fucleL, quam Libyci raptam per terga jacentis
rmiger obtulerat monflri, fuper inguina fixutn
ottuncat, quercuque premit violentus obufta .
ffntarat precibus fevum lenire furorem,
■ htygms primos implevit fervor hiatus,
pulmone tenus depreflit anbei itus ignem.
cec‘dit, §rege> nomen in Unibro,
a Chrtfta dtu populei; ceu fulmine eelfa
£iculus, aut proavis ab origine cognita quercus
Cuna fumat percuffa Jovi, facrofque per .evum
£thereo-ramos populantur fulfure fiamma.-
Donec vidla Deo late proGumbit, & omnem
Collabens operit fpatiolo flipite prolem.
Atque ea dure juxta Tyrius ftagna Aufida duilor
Molitur, Paullus numerofa cade futuram
Ultus jam mortem, ceu viilor bella gerebat.
Inter mille viros jacet ingens Phorcus, ab antris
Hercules Calpes, caelatus Gorgone parmam,
Linde genus triftifque des manabat origo .
Hinc objeflantem fefe, atque antiqua tumentem
Nomina, faxifica monftrofa ex ftirpe Medufs,
Dum lavum petit incumbens violentius inguen,
Detrahit excelfi correptum vertice coni,
Adfltilumque premens, tergo qua balteus imo
Sinvatur, coxaque fedet munimen utraque,
Conjeilo fodit enfe, fupervomit ille calenreni
Sanguinis efiundens per hiantia vifeera rivum,
Et fubit JEtolos Atlanticus accola campos.
Has inter ffrages rapido terrore coorti
Invadunt terga, atque averfo turbine mifcettt
Bella inopina viri, Tyrius quos fallere doilos
Hanc ipfam pugns reélor formarat ad artem,
Succinéiique dolis, fugerent ceu Punica caflra ,
Uediderant dexrras. tum totis mentibus adfatn
In ciedes aciem, pone atque in terga ruentes
Pracipitant : non hafta viro, non deficit enfis,
E ftrage eft ferrum, atque avulfa cadavere tela.
Raptum Galba procul ( neque enim virtutis amoretti
Adverfa exemiffe valent ) ut vidit ab hofte
Auferri fignum, eonnixus corpore toro
Viélorem adfequitur, Ietalique occupat iilu .
Ac dum comprenfatn csefo de corpore pradatn
Avellit, tardeque mànus moribunda remittit,
Transfixus gladio propere accurrentis Amorgi
: Occidir, imrnoriens magnis non profperus aufis.
Hsc inter veluti nondum fatiaffet Enyo
Iras fava truces, fublatum pulvere carepunt
Vulturnus rotat, & candentes torquec arenas ,
. Jamque reluifantes ftridens immane procella
.nngum tulit ad campi fuprema, cavifque
Adflictos ripis, tumidum demerfit in amnem.
Hic tibi finis erat, metas hic Aufìdus xvi
Servabat tacito, non felix Curio, leto.
Namque furens animi dum confternata moratuc
Agmina, & oppofitu membrorum filiere certat,
In praceps magna propulius mole ruentum
Turbatis hauritur aquis , fundoque volutus
Adriaca jacuit fine nomine mortis arena.
Ingens ferre mala, & fortuna fubdere colla
Nefcius, adverfa fronte incurrebat in arma
Vincentum Conful: pereundiMartius ardor,
Atque animos jam fola dabat fiducia mortis;
Quum Viriatùs agens telis regnator Ibera
Magnanimus terra, juxta atque ante ora furentis
Obtruncat Paulli, feffum eertaminis hoftem.
Heu dolor, heu lacrima ! Servilius oprima belli !
Poft PauIIum, belli pars optima corruit iifu
Barbarico, magnamque cadens leto addidit uno
Invidiam Cannis : triftem non pertulit iram
Conful, & infani quamquam contraria venti
Exarmat vis, atque obtendit pulvere lucem,
Squalentem rumpens ingefta torvus arena
Ingreditur nimbum, ac ritu jam moris Iberi
Carmina pulfata fundentem barbara cetra
? Inva