I l i
i Ivll
k t i .
fliil:;
3 7 0 G E E S T E L Y K E
mene fpyzen ten eenemaal zyn uytgekookc:
of. vnlgens de befchryving van 'Feycrns Merycolag.
hV 201. 'T>e nattiUrelyke, hy tuffchen
foozen, en de eene na de anderebeweegingvan
de Maag ende de K'mnebakken, en der andere
Tnedebulpende fFerktuygige deelett, '¡nanr door
de ingeßoktegroverfpys nahet voedzelallengskens
'•j;ederom •s.ord in den Mond gebracht
aanßonds door de landen zeer --^ei laord vermnalt,
endaarna-^iiederomingeßekt, vanGOD
eenige Beefien tot dnzelver eigen behoitdenis,
en gemakkelyke 'j^jciding, en des Menfchen nuttigheid
ingejchapen, op dat hy door de mfßheidentheid
der zakende aiderboogße wyshetdzoti'
de oejfenen. De Werktuygen, tot de Herkaauwing
dienende zyn eenige voorname, andere
daar toe helpende. Uyt gcne heeft den voorrang
de Maag, in de Tweeklaauvvige vierdubbeld
, van de alderknnftigite zamenvoe
ging van onze Vleerchhouwers met alle derderzelver
Zamenhang i/« iw/iisgenaamt. De
cerite en grootfte word by u\ tnemendheid
genaaint KoUia., ja by Arifioteles Hiß. II. Boek.
i7.kap. Koiha megaleyt de Buyk , degroo!e
Buyk, hy Severinus "Pera, Pern/a de Tas,
anders Rumen; van de Franfchen U Tence,
la Double, by de Ilalianen la Jnppa, by de
Engelfchenthe Cud^ of, uyt Rajus tbe Pamela
orin-ardi ov\%der ^Fauß, van zodauige gruutt
e , dat zy in de Offen voeder van fo, ponden
zwaar bevat, eenigzinsvan eenrondegedaanl
e , van buyten als met eene voore, van binnen
het halsje uytftekende in twee deelen ondt'rfcheiden,
verzien, gelyk 00k de andere
vier Magen door 4. VHezen. het eerfte buytenile
vliesachtig; het tweedeSpierächcig, op
het alderkoniligfte gemaakt, zo dai het, en
ten aanzien van het maakzel, cn ten aanzien
van den werkpligt by het Herte kan worden
vergeleken , door gekronkelde vezeltjes als
onderüng door een gefchiid; door welker ingeflotenebevvegingenopvolging
voornamentlyk
die wederaandryving van hetvoedernaar
den Mond gefchied; het derde vlies-fpieracht
i g , door ontelbare buysjes v^n vaatjesenzenuwen
als een net gemaakt, en in tepelcjes
eindigende, dewelke ingeilotcn worden, in
zeer grooten getale, in het vierde korlligeals
in fcheidjes en uytgetrokken worden, 20dat
Arijloteles de inwendige vlakte van de Mage
genaamthecftruyg, rou-ju, tVi^^ineengefibeiden:
welk korüachtig vlics in plaats is van
een borlt-harnas, om te verdedigen het fpieriichtige
vlies tegen de ruuwheid van het voeder
, en op de wyze van eene Teemze het
dünne vocht doorzvgd. waar door het voedzel
word doorweektenontbondcn. Deeerfte
Waag, van welke wy tot noch loe hebbcn
gefproken, is het voornaamfte Werktuygvan
d e Herkaauwing, zy ontfangt het voedzel,
behoud het, doorweekende verzacht zy het,
wryft het, iloot het door herhaalde l'chüddingen
naar den mond, ook brengt het een
gedeelte van het voedzel genoeg doorweekt,
hefkaauwd, verteerd naaf de tweede Maag
over.
De 7'-jjeedc Maagdier Herkaauwende Beeilen
is hekrtiféalosy by 7beodorus Gà'Z.a het
Net i by Seveiinns Ollula media te(ferata, by
de onze de Haube, Hülle, by de Nederlan»
d e r s d e Huyve, bydeEngelfchen/Äf'P<«»«ii,
veel beter dan uyt Rajus iht: Honey comb, by
de Franfchen le Bonnet ^ wegens de uytnemende
overeenkomi lmet cene vrouweHuy ve,
waar mede zy de hoofdhaerenomwinden,by
de Italianen la. Scuffia-, veel langer dan de eerilc,
onderfcheiden in ontelbare hoekige celletjes»
of in kleine beddekens naar honingraten gelykende
als met tralitjes befloten, endoor ©mtuyning
van een gefcheiden, in welke huysjes
het zap uyt het voedzei getrokken verder dour
v\ eeken en gillen word gekneed. Behalven
deze, puylen noch uyt, vleefchagtige deurt
j e s , ofdikke lippen, ruygachtig, tuffchen
dewelke eenebuyze, zoom de Melkderzuygende
a f t e voeren, als den drankdervolwasfene
Beeilen verder tor de derde Maag té
leiden, verder om opteflorpcnhetalderdunlle
gedeelte van het voeder, en de noch nie£
murwgemaakte fpyzen le vveeren.
De dei J e word genaamd Echtnos, om daf
zy gelyk als een tgel ruuw is door Punten
van binnen, en machtig is om zieh door eene
uytnemende kracht in een te rimpelen. Van
Ibeodorus Gaza genaamt do o rwe l k
woord de Rotneinen anderffins alte magen
benevens de ingewanden, hy ons Kuttlen en
Kr'é/sy den Nederlanders Afval ^ betekend
hebben. Severinus noemd het conclave cellulatum,
wegens de veeivuldigheid der Sakjes
door vliesachtige wanden onderfcheiden. Bv
de Mamgfalt, wegens de veefheid
der toegevouwen vJiezen; hier om by
de Latynen ook Centipellio, by de Franfchen
Myre feiiillet y MiUet, Livre} by de Italianen
Ccntopelle: by de Nederlanders ¿é-ì ßoek:
b y d e Engelfchen tbe Tripe i by Rajus tbe
Alanifold. Zyisbyna van eene gehoorndegedaanteals
de Maan, de binnenAe vlakte,gelyk
gezegt is, met vele als middelfchotjesafgetuynt,
namentlyk in die van een bchaapen
Geite-zoort in 30. in die van een ü s in S8.
ruuw byna als cen vyle, tuiTchcndewelkchet
voedzel van het Net herwaarts overgevocrd.
als in een pers word gedrongen , het zap in
den Abomafus uytvioeijende, want dezedftrde
Maag doet zo zeer nict tot de Herkaauwing,
dan wel tot de voltoijing van de verteering
der fpyzen in de Maag,
Eindelyk word de vierde Maag onufiron
genaamt, s^wCaz-aAbomafits^ iievermus
yentriciilusprofriedi£ius^ de eigentlyk gezcgde
Maag , wegens de gelykformigheid met
de Maag van andere Beei len, en van de Menfchon
lU ^S't'f'tAS
iC'i":
t
ili-«!:, i • ^
¡iii
• J i r l '