' j ' l i
ir
s
Í
: :
4 1 2 G E E S T
f / j / M j , ' P o m a r i u s , / }qui t ias\ P a g umu s , Arias,
C t ì f i a l i O y ' J u m u s , T r m e t h u s , deF r a n f c h e n , h a -
h a m t , Engel f chen, Nederlanäers, Hoegäuyif
c h e n lVoordebofkjchr )vt rs. .
Niet tegenftaandceene z o g root e wölke van
getüygcn voor hec Wezelcj e 20 cwyfFeld Hoc
C h a r t H i e r o z A Deel,!!!, l iock, ;5.-kap. Rcdenen
van twyffding heeft hy de¿e volgende.
C h u l d o der Syriers k laar lykuyt C^ö/c^gcvormd
betekend een M o l , en z o d e r Türken Cäh/J,
in hec meervoud Chyldan M emn z k . LCK. bl.
1 9 1 9 . Ende der Arabieren^iwWbyden^elven
bl. 6O2>'. o i c h o l d ^ gelykmenleert in
cn G i a g i a , alwa.ir de befchryvingen van de Mol
klaarlyk zyn. V e r d e r i n d e U d M o m f c h e T d m u d .
in Ikc Boek M o e d K a t o n kap 1. bl. 6. b Hat-
J o i h dat is, eeae Mol , of Mollen, in de J e -
r u z a l m f c b e T a l m u d word hei C b u l d a overgeÄet.
Inderdaad de Mol fchynt eerder te kruypcn
d.in re wandelen , en daarenboven hecft zy
een zeer talryk geflagt, welke twee merktekeneii
overeenkomen met het woord Se>etz.
Daar is ook een Mol van cene muyze zoorr,
waarom by de Hoògduytfchen.yé.ii)WiJtti,vvoid
derhaJvcn voor medegezellin gevorgd byaf/jk
i r , de rauis, Daarkomtbydewoordafkomrt
van L h a l u d , donrdrwgcn , üftholen, want hec
ilaat bekend, dat de Mol dooronophoudelyk
e n arbeid de aarde ondergraaft, en uytholt,
zynde de Ichikking voornamentlvk van de
v o o r l t e pooten cor dat werk gepalt: welke
r las
woordafleidii
W e z e l Üryd,
g e l y k die de
wil.
V o l g d
lg o o k wel niet minder voor de
die. o o k de huyzen ondergraaft,
velden. üen ieder kieze dat hy
. j by den Joden eene Muyst
o f v e l d m u y s , w.elke A c b a l b a r van het Kaldeeuwf
c h e a c h a l y v e r t e e n n , en b a r , of b a r a een akk
e r , 20 veel als de Akker-verwoefter. Van
w e l k e Akkers-vervvoelHngen men lezen kan
b y / i r i p i . H i ß . Bo e k , 37. k a ^ . F l imus X
B o e k 65. k a p Morus l . B o e k 47. kap. In de
Heilige ßladeren leezen wy een voorbecld
i . S a m . K. 6. alwaar in de Griekfche Üverr
c t i i n g w o r d gele/en wf/a« u j s cbooras atueys
a t ' e p / n t e y f a » m i f s , in de gemene Overzetcing:
d e S i c c ä e » en l ^ e l a e n l u p e n o v t r m het m i d d m v a n
d a t L a n d , ende daar z y a muyzengebooren. en
K a p . V I . i . ihac weder in hetGriekfch: D t r -
z c i v e r land heeft m u y z e n doen overkoken. Ekt
waarlyk de akkerlanden der Filillynen door
d e muyzen zyn verüonden geweeit, kanmen
beÜuyten uyt het VI. kap. h e t^v e r s , alwaar
z y belatt zyn geworden te maken beeiden der
t n t i y z t n , die bvi l a n d v e r d e r v e n . Het is niet van
noden oncelbare andere Voorbeelden van
z o o r t g e l y k e verwoeltingen uyt de Oude en
Hedcndaagfche Gefchiedenis-verhaalen oi>te
teilen.
ß y de Arabieren is ook a c h b a r eene zoort
van een veldrauys, naraentlyk het mannetje
a l b a i j u f . J lcamus. / iUc h a b i r o , mannetjes van
E L Y K E
I d e Marabu^ dat het meérvouiisvaná^
' het wyfje van welk dier /i laiuita word
naamt. De Porcugezen noemen deze beeilen
' r a t o n e s del m a t o , dac is, m u y z e n vanht ldoorn-
; bofcbi en worden aldus belchreven in het In-
I diaanfche K.eisboek van T e x e i r a kap. 4.. S o u
j eß'.s r a t o n e s del g r a n d o r de los g r a n d e s meßros
c o m m w e s , tienen el pelv pardo t i r a n t e a l blaj ico.
\ T i e n e » de r a t o » las o rejas ^ m a n o s , y l a cola.
I p u n t a y y ios o j o s , y c a b e r a f o n de c o n e j o :
p i e r n a s como de g a z c l a . Corren m u c h o f a l t a
z e n c u e v a come conejo. Y a y dfllos g r a n d e quanl
i t a d p e r a q u d deßerto. Los A r a b e s los c ome n , .
y d i z e t i , que f o n t n u y buenos. En Olearius in
z y n e P e r z i a a n f c h e i^eizehet V i Boek.bl-6+.
i V y hebben g e z i e n naby T e r k m (in Kirkaífie)
eeiie zoort v a n een v e l d a i u y s i n h e t A r a b i ß h Jerg
e n a a m t . Üeze heeft de g r o o t t e 'uan een eekh
o i e n j e . iiok v a n g e d a a n t e n iet oni : ,ekk : het hai r
e c h t e r donker d e r , en h e t hoof d v a n eene Aluys,
l a n g e o r e n , de " v o o r l t e beenen korter, de a c b t e r f i e
l a n g e r — Menzeidy dat Babi loni e cn lyúrabi e
v a n dezelve v e r v í i l d rey», en d a t z y den i nwo o n -
d t r e n 'voor f p y z e n d i e n e n . Van dit Beeñ , het
w e l k B o c h a n wil hec z c l fde te z y n met S a p b a n ,
z i e meerder over L e v . XI. y. Dusdanige mny-
2 e n , het wel k reedsuytdeaangehaaldegetuyg
e n i i l ' e n b i y k t , worden van de Arabierengeg
e t e n : ja ook verwyc Jezaias kap. L X V I . 17.
den Joden het eeten van G W j í a r , alwaar de
Arabier heeit a l j a t b u o . De Inwoonders van
Jernzalem leertmen wel , dat z y huys muyzen
hebben gegeten. door belegering van d e Romainen
zeer naauw z^'nde ingeíloten, doch
door denuyterilennoodgedrongen. Menkan
des niet te min zeggen, dat door de W e t het
g a n j c h e M u y z e g e ß a c h t is verboden geweeft, ert
dus kan g n a c b b a r voor allerlei Muys worden
genomen. Dus heeft het ook inderdaad J o -
n a t h a n begrepen in zyne Uytbreidingoveronz
e n T e x t , alwaar hy heeft a c h b a r ^ z i n - a r t , reod
en w i t . De Natuurkundige oorzaken, waarom
een Muys onder de onreine Dieren moet worden
gerekend . zyn oogfchynelyk voor een
i e d e r , die op de zoort van leven acht geeft:
beert byna alies eetende,beknabhet
i
beiende al wat heravoorkomt, onder andere
verkensvleefch beminnende, het wel k onder
d e Jooden tot verfoeijing was. ja het is niet
a f k e r i g van drek. Doch o f , het welk de Joden
overleveren in A v o d a z e r a en B e t h Jacob
fol. ibi. dat het eeten van muyzen vleefch
vergetelheid aanbrengt, is ook niet bekend.
Z o dat w y niet van noden hebben, toevlucht
te nemen tot verborgene redcnen, dat het
namentlyk een onnut en f chadelyk Dier is, eene
verbeelding van die gene, dewelke zeggen;
f f y z y n het g e t a l , w y z y n g e b o r e n o m d e "vrucht
e n t e v e r t e e r e u .
H e t dcrde Beert, het welk Afi?aMnoemd,is
T f a b
N A T U U R
X f ä b , over welk de gevoclens zeer verfchillen
, en wd zo vcrre, dat zommigen die
rekenen onder de levendig voortbrengende,
anderen onder de eyerleggende. By dcGriekfche
Taalslieden is het / ( rokodei los h o chi r fayos,
een A a r d - k r o k o d i l : by I h e r o n y r m s enonsindc
Lacynfche Overzetting e e n K r o k o d i l \ anderen
willen een S c h i / d p a d . O ß a l w een S chulpv i f ch.
A n d e r e n , onder devvelke ook wyeenezoorc
van eene venynige Kikvor f ch, of eene 'Padde^
d i e k r o t t . En de eerfte miilchien die eene Padde
:wild hceft , is H a h b i Salomo een Franfche
lod, die gefdueven heeft,' dat T f a b is een
leert, gelykende raac een K i k v o r f ch, d e naam
F r o t , de Hoogduytfche benaming van eene
P a d d e , alstoen in V rankryk, gelykBochart
f c h r y f t in hec IV. Boek, i kap. in gebr^k
zynde. Maar ook zet K i m c h i het v ^ o o r d T f a b
in hetSpaans o v e r g r a i j j a n t , hetwelk ookbetekende
e e n e f e n y n i g e K i k v o r f c h , gelyk by de
Franfchen G r a i ß d en C r o i ß e t , by de Hoogduytfchen
G r a s F r o f c h . Alwaaraan tc merken
i l a a t , dat die laatile woord g p e P a d d e betek
e n d , maar eene B o o m l^orfch of een Groeu
^ o r f i b j e , Waarlyk een f ^ o r f c h zoudebetergellaan
hebben in p k i t s v a n e e n e T a d d e , omdat
o o k de Natuur van deze een afgryzen heeft,
d o c h een ^orfch, byzonder daar van de acht
e r i l e pootjes Hellen veele onder de lekkere
beecjes, en zelfsdealderftrengfteuytvoerders
van de veertigdaagfche Vaften ilaan dezelve
loe. Daar komt by dat by de l lhr ieTS Z a b a
e e n K i k v o r f c h i», by de Poolen Z a b , de hedendaagfclie
Arabieren Z a f ä a , Z y f d y , Z u f d u ,
in het Meervout Zafady, Z«i/«<i;,gelykmen
z i e a k a n in M e m n z k . L e x . 855. 3,046. 3047.
W e f k e aanhaHng, z o iets anders, voor onze
V e r t a l i n g , by aldien eene Kikvorfch inplaats
van eene Padde hadde, ten hoogrten diend ,
voornamentlyk, om dat hetmedeaan Bochart
behaagd, gelyk w y aanrtonds zul l cnz ien, T ß i b
t e z o e k e n onder de eyerleggende. inderd^ad
eene K t k v o r ß h zoude my behagen voor een
S c h i l d p a d , welke ons E l i a s een Hoogdtiytfche
Jode voorwerpt onder den tytelvan
v o o r S c h i l t k r o t , om dat de Schelpen van de
Schiidpadden fchynen te verbeeiden de kap
v a n verwelfde Wagens, dewdke in het Heb
r e e u w f c h genaamd w o r d e n 7 f a b i m . Dus heeft
foetook7«w«<i, Tr e m l U u s , S c h i n d l e r , d e E n -
g e l f c h e n , de I t a l i a n e n , - d i e van G e n t v t n en B u x -
t o r f , hangende tuiTchen eene p a d d e en eene
S c h i l d p a d d e .
D e echte betekenis van het woord Tfab
l o e k t B o c h a r t m de ArabifcheGedenkilukken_
alwaar in d h a b , in het meärvouwd d h t b a b oi
K ü Ñ D E .. 4 1 5
a d h a b , in het vrouwelyk gedacht d h a b b a een
kruypend velddier betekend, gelykendenaar
d e g u a n i o í g r o t e r e Hagedt s. Dus hebben Da^
m i r en A v i c e n n a in het II. Boek, k a p . d h a b . e ú
in her Kapitte! C h a r d a u n , welk woord gelyknamig
is iTiet d h a b o í t j a b , envandcKalde'euwcn
C h a r d o na word uytgcfproken ^ van dé
Syriers C h a d r o n a , van de Samari ta nen A d r o n a .
Dit Dier nu , voor zo veel meii uyt de befchryvingen
der Arabieren kan opmaken , is
uj't het zoort van een Hagedis, uyt welker
rang ook zyn in het navolgende naaile vers,
z w y m g e l , krokodi l , eechdi(fe. Een Beert in
^ • a h e geboren, derhalven denjoden niet ten
eenemaal Onbekend. Inderdaad hebben vier
Arabiers T f a b door dit becft verklaard, tweó
Kaldeeuwcn, ja ook de oude Hcbreeuwenj
het welk blykt u y t r r ö i ? . C / A cap; 9. f. 117.
a ; e n u y t B e r e f i b i t h R a i b a , J'píÍ.Sj. Dit Beert
im is de Egyjrt i fche of L ä n d k r o k o d i l , van dó
Thalmudirtcn genaamt B e n n e p h i l m , dezoon
d e r R c u z e n , als uyt hetzaadvandenKrokodil
o p de aarde geboren, hier van daan ook in
d e Griekfche Overzetting K r o k o d e i l o s h o eher -
f a i o s , en in de gemene K r o k o d i l . De Krokodi l
nu was by de J o n i t r s eene zoort van eene Hag
e d i s , gewoon aich op tc houden in heiningen
cn rteene muuren. Herodotus in het IK
B o e k 5 K r o k o d e i l o s d e j o o n e s e - m o m a f a n , eikazontes
autoon t a e rdea t o t ß p n r a f p b t ß g w o m e f m ß K r o -
k o d e i l o i / i e , toißn en t e y f i n hatmaf reyf i . tn diä
Spraakmeerter by Etytnologus en Phavorinns.
h o K r o k o d e i l o s z o o i i p h i o n e f n m i k r o n . Ook hebben
de Onden de /r^i>¿e¿¿//e?;ofiderfcheidenidi
die op land en in ' t water leven, cherfaioús k a i
pot.arf>w¿s Ar'úlot. V . Boek, ? 3. kap. F n de S c i n -
c u s befchryft Üioícor ides een ländkrokodi l ván
z y n z o o r t . De naam van eexiSemus is by dé
Arabieren S y k a n k u r , en h k a n k u r -, bydePer -
zianen S e k e n k u r , de w e l k e met de S a n c u s zyn
vermaagfchipt. Doch met Z a b komt beter
over een der Arabieren Z a b b , in het vrouw
e l y k e Z a b k t , welk woord een landkrokodd
b e t e k e n d , namentlyk hec mannetje van cene
L y b t f c h e H a g e d n . zie Meninzk.Lex. bl. 1744;
IÓ35. 2644. 30z6. 57'34. Hier verdiend toe
gebracht te worden dealdergrootßebruyneSc in-
CHS. Sitane N a t . H i ß . ù f J a m a i c a Vol. II. Tab.
173. fig. 9. M a b o n y a of L a n d S e m . d u T e r t r t
b l 314.. B r ä c h e t de T e r r e by R o c h e f o r t Isles Ak--
t i l i . bl. i+y. by de Engellchen Galhwafp.
A . De Wezd.
B . EenMol, methetGcraamte.
C . EenMuys, met het Geraamte¿
D . Een Rat.
P K t H ' V i
I M f ^ i
' H ' W •