w t i p i
3 4 d G E E S T E L Y K E
7ol GODS gerjads 't heeft die» bitt'ren dwang omrukt,
En deed de dwing'Undy van Pharao ontvhglm
IVaar kamt die grHe fcha[, dte rykdom dan van daam
De Joden leenden dun eir van de Egypemhren,
7oen humeit tiittogt door den yorß was toe geßaatij
Om zyne landen voör mecr rammen ie bewmn,
Vit ÌS de bronanr^ die htt Goud en Ztlver ges/fy
't Geen m de Godheid word eerbiedig opgedragen,
Daar MOSES 'l hoog hevel het •uolh •verkondigd heeft,
Om door da offer aan den Heere tt hehigin.
Hoe yv'rig ßaaft me om 't Goud te fmelten, met 'u:at kra^t
Smeed men het Zdver om het Ileiihgdom te maktn, ^
Zo word mar MOSES wotrd GODS ets en wil mliragt;
Zo ziel me aan allen kam het Goud en Ztlver blaken,
Vaar vaäer Jakoh zaad den Tabernakel bouwd,
Om V tat een Heillrgdom in zyne reis te (Irekken,
Waar op de Godheid zig in fVolk en fornir onthouwd,
Om zyn beßoten wil het Joodfe Volk te ontdekken.
fVat fehat wierd immermeer zo wel, zo mit befleed,
Jls die in 't fieilligdom de Godheid kau behigen.
Vaar Aaron in V gewide en pi'ießerlyke kleed
Het Offerve tot heil van Ifrel op komt drigen.
Veez' Rykdom word aan GOD en aan zyn dunf
Waar door het Joodfihe volk verheugd word en • trblyd.
VhaienSikel, endeffelfswaaidy, hebben
wyreeds eiders gehandeld. Ditzullen wy
im aanroeren , waar toe de Text openbare
aanleiding geef t , dewelke uytdrukkelyke melding
maakt van den Sikeldes Heilligdoms, gelyk
medeLev. XXVII. 2j.Nun1.Ill.47 Hieruyt
hebben veele Geleerden gefmeed een onderfcheidtuflchen
Sikelen Sikel, eenenGe««,
en Heiligen Sikel, dewelke tweemaal grooter
als die zoude zyn geweeft, in het zilver gewicht
van eene halve once , gelyk gene van
Vxee'Drachmen. Debewysdommen, deweike
zy voor den dag brengen, grondveflen zy
op de reeds aangehaalde plaatzen, by dewelke
zy voegen 1. Sam. XIV. 26. alvvaar melding
word gemaakt van Sikelen , na des Konivgsgexztcht,
twee hondert, atwaar
ccnige Overzettingenuyt'tGrickfche hebben
Hekaton , honderd , namentlyk heele Sikels,
dewclke wy Heiligen noemen, voor twee honderd
gemeene, ofongewyde.Tegen welke tegenwerping
door andere word tegengegaan,
om dat Lev. XXVI I . 2(. eenige Griekfche
Overzcttingen de Sikels des heiligdoms Didachmaus
ovcrzetten , deweike tetradrachmoi
moeflen geweel lzyn, en in andere Griekfche
ßtieken. 2. Sam. XIV. 26. gelezen worddiakofioi,
tweehonderd , voor het gewichte van
Abzoloms hoofdhair. Dit gevoelenover de
verdtibbeling van de Sikels heeft al van cuds
wederlegd Fillalpandus Tom. III. Boek II.
Difp. 4. cap. 28. p. 397. Doch voornamentlyk
Schukhard DiJJ. de Num. Hebr. §. 13. p. 15.
En het blykt al was het uytonzen eigen Text ,
dat de Joden Mwi i i t i jgehad hebben, zo
dat derhalven nier van noden is gewecileene
dubbelde zoort van gehele Sikels, ja zoude
daar uyt Velgen, datookdeGmÄ, van welke
10. een Sikel moeflen uytmaken, van tweededey
zoort is geweeft , tweemalen grooter
voordeHeilige dingen namentlyk, van welk
onderfcheid nergens eenig bewys voorkomt.
Jaindemeefle piaatzen der Heilige Schriften
Word eenvoudig van Sikelsmeldinggemaakt,
alwaar hetmoeijelykvallenzoude, teraaden,
of het Heilige , dan gemene zyn geweeft.
Aldas naar waarheid , en zeer bekwaamelyk
oordeelen van den SM des Heilhgdms , o(
Komngsgewichte, dewelkeflellen, dat'ermaar
eenen eenigen fikel bewaard is geworden in
het Heihgdom, of den Koninklyken fchat ,
zeker oorfpronkelyk van den rechten fikel,
gelyk ook nu noch hcdendaags de Prinflen en
Statcndommen gewoon zyn de oorfprongkelyke
Voorbeelden of Staalen van gewichten, en
Maaten, tebewaren in de openbare Bewaarplaatzen
der Staatszaken, op dat naar derzelver
regel getoetft worden , en gebracht die
dingen, deweike in gemeen gebruykzyn.
Gerah, obolus word befliptelyk bepaalt 5
van eenen Sikel. By aldien deze geftelt word
van 45. kriiytzers, of gekruysden , zal een
Gera zyn 2i,vaneenkruytzer, welkewaarde
ook cen Atheenfche obolus , een halve penning.
By aldlen gy een obolus tot cen pornl
brengt, zult gy krygen greinen van
ecnVenetiaanlch ofMediceefchpond, 13 ,92.
van een StraatsburgsPond, 14, 8 j , van een
Keulfch. 13 , 40. van een Paryziaanfch. Eifeofehmid.
Fond. & Menf. bl. i<8. Doch van de
Sorame van het gehele Hoofdgeld, den Ifracliten
opgelegd.zal bekwamer gelegendheid worden
N A T ü U
R K U IM D F. 347
den gegeven over Exod. XXXVIII. 26.
De Redevoeringvan Schokard. devvclkeaangehaald
is, nademaal dezelve niet in een iegelyks
banden is, zal het niet buyten de zaak
zyn , den Text hier uyt te fchryven, waar'in
hy de verdubbeling van den Sikel van de hand
wyll 'De heilige iikel, zegt hy op de aangehaalde
plaats vei fcheelde nibt van dengemeenen:
Deze groote iVojiderfpreiik zal ons uyt vele
zTiaarigheden ontwatren, in dewelke zieh de
Dltviuderi van den dubbelden Sikel met groot
geweld hebben geworfen. Zy ¡iellen de gemene
de heiße kleinder, ennochtanswetenzyzelve
niet, waar deze of gene onder te verßaan zy.
'Doch dewyl ik allesrondombeziende onderzoek
doe op himlieder redenen, zovivdik'eralleeiilyk
maar linee en zeer zwakke. De eene, welke
den Heiligen MOTii Exod XXX.
13. dan den Koninklyken 2.Sam.XIV.26. Of
andere, welke de Grieken hetgCu^iebtverminderdzynde
Didrachmaovirzelte«, als 2. Sam.
XIV.kS. Honderd voor tweehonderd, hekaton
iikloon en too ftath.Tioo too ßafillkoo,
fdus wel in de Koninklyke Edule, ) voor het
Hebreeuwich ••'jpsi -i'jDn pSJ. Ikantwoorde
of het eerße , dat zy daarom ergens
Heilig, of KomsMyk word gezegt, om dat
defelfs oorfpronkelyk flaal openthk in het Hei.
ligdom, en een Heen van gelyk gewichte in het
Hof des Honings bewaard wierd, de welke als
de richtmaten waren van de anderen door het
gehele Land. Ophet laatfle-, dat'erzornmigen
zyn uyt de meeßegiszingen der Grieken , de.
•melke de Hebreeuwfchewaarheidnietbenadeelen,
en dat inmyn 'Druk te Straatsburg ini.
van het jaar i'^zi. ook te recht word gevonden
diakoßous Sihlous en toobafilikoo. Daar en
boven, dat de lichte Criekjes zieh zelven het
iiiet zeker zyn, doordien zy Lev.XXVlI.2,-
Ue ßkels van het Heiligdom ook tot "Didrachmen
maken. "Doch by ons zynderedenen gewichtiger,
waaromwy de Schrift in weérwilgeenen
dubbelen Sikel opdringen. i. Die heeft al te
vooren eenen halven Sikel, die zoude dan met
Jen gehelen worden gel,k gefleU, en dus zouden
twee deelen grooter worden dan het geheel
tegen het gemeen begrif van Bmlides. 2; Op
dezelve wyz^e zouden dan ook de Oboli, de Gerah
, de Vierdedeelen, de der de deelen, enhet
7alent zelf, te weeten uyt de vcrdeelim of
vermenigvuldiging van dm Sikel gefprooten
zyn dubbelde, zeer verwarde zaken, enniets
meir zeker. 3. "De Text is ten eenemaalvan
dtt onderfcheid ankundig. Zeer dikwyls in hei
heilige werk als Exod. XXI , 51. Recht. IX. 4
laat zy het byvoegwoord Keidekh achter, of
mtegendeel in het ongcwyde, i .Kon.XV. :o.
Chool. welke Mdipus zal ons danontknoopen,
wat het van beiden betekend Daar van daan
ishet, dat de Schryvers zelve zozeertwyü^.
len ende verfchillen! ikbidu, zìe, hoedanig
dat Schindlerus in de wmehnoordcn en bpi
zieh zelven tegeafpreekt : ten zy miffchien
andere in het na deffelfs dood uytgekome werk
van den verzorgir der Vytgave, zieh zelver
weinig indachtig, in gela fehl is. 4. Daar komt
by het gezach van den Thalmudifihen Dyt legger,
dewelke in het Boek Bechorkap. l bl.
Of den kant uytdrukkelyk zegt, dat de Heilige
en ongewyde Sikels van gelyke waaräe zyn eeweefl.
Dusdanlg Hy.
Daar cn boven komen hier vele zaken voor;
dewelke het behulp van de Rekenkunll: vaA
noden hebben, de uytrekenlng van het
Goud, Zilver, Köper door A/oza van dé
Ifraèliten geleend. Van het Goud word gemeld,
dat de Somme van het Hoofdgeld geklommen
is tot 29.Talcnten 73a Sikels. Voor
een Talent komt in den HebreeuwfchenTcxt
moT Kikar, wyzettenhet over Cc«»fr, welk
woord genieenlyk, ten minilen by ons, word
verbonden aan het denkbeeld van Ponden,
op eene plaats van meerder, zodatzekerlyk
betergevoegd zoude hebben het woord
Talent, bereedsmethet Duytfch burgerreclit
vereerd. Kikar is by de Joden geweeft het
alderzwaarfle gewicht van jooo; Sikels. Dit
gaat vaft uyt onzenText zelf, en uyt de giften,
dewelke hier worden uytgedrukt. Eeii
van deze is de Somme van die gene, dewelke
toegebracht hadden, namentlyk die overgingen
tot het getal van dengenen, die t -wintig
jaren oud a.'as ende daar boven : van dewclke
elk gaf de helft eenesßkels Exod. XXX. 13;
603550. ende derhalven zullen te vöörfchyii
brengen 301775. hele Sikels, deweike veri
fchaffen de andere Gave' Eindelyk de derde
maakt de Somme uyt van 100. Talenten, en
1775. Sikels. Verdcel deze 30177^. Sikeis
door 100. Talenten en 1775. Sikels, zo zult
g>' krygen 3000. Sikels voor de waardy van
een Talent. Dat nu Kikar het zelfde is, het
welk een Talent is, blykt uyt 'fozefis Oudh.
het III. Boek het 7. kap. Hebracoi men Kaloußn
Kigchares,eis deleyn helleym Heyn met aballol
menon glooffan feymainei talanton.
Derhalven het gewicht van eenen Sikel bekend
zynde, zal aanftondsblyken het gewicht
nn eeaTalent, ofvan 3000. Sikels, namentlyk
volgens de rekening vari Eifenfchmid.
In een Pond van Parys:
Ponden. Oncen. GrolTen. Greinen;
87 3. 6 48,00:
In een Keulfch Pond.
Mark. Hall oncen. Dracbma.
In een Straatsburgs Pond,
Ponden. Half oncen. Drachmen.
90- 19.
Mbni.
Gteinen.
3-
In een Medlceefch of Venetiaanfch Pond.
Ponden. Oncen. Drachmen. Scrupels. Greineti,
" Tt 7t t7 ~ + Die