G E E S T E L Y K E
een ider bekendis, eenealderfneliVcbeweeging:
eene zeer langzame de fchelpige en fchubbige.
H e t zal dienftig zyn , op dac ik niet zoude
fchynen in algetneendcr zaken te blyven , >
nige byzondere aanraerkingen by te brennen,
D e Fig. I. vertoond eenc rivter-moffeJ, r
eene ledere band, welkedefchelpenzamenbind
; van de nebbe. Fig. I L Eene
Zee-moj[el. welker band meer naar binnen is,
g e l y k die van de rivier naar buiren. Alle deze
moiielen, gelyk andere fchelpachtige fliüten,
openen hare fclielpen, hebben eene voorrgaand
e beweeging, ja daar zyn 'er die op de wareren
als huppelen. De band, van welke boven,
werkt ten eenemaal tegenftrydige uitwerkingen,
d e z e l v e Üüit toe namenclyk en zy doed open.
D o g de iluiting maken voornaraentlyk de fpier
e n j t u i l c h e n d e f c h e l p c n zichtbaar, door hare
z a m e n t r e k k i n g , dewelke duurende die band in
engtens gedrukt word : die los gelaten zynde,
zet zi g de fponsachtige zelfftandigheit van dez
e l v e uit , en opend door hare voortdryvende
kracht de flagdeurcn. De voortgaande beweeg
i n g vertoond de Fig. 111. en de weg als
flangswyze. Namentlyk de moflel overend
ftaande ,of opde pimt van dekant ftaande,ileekt
hec vleesachtig tongetjc buiten de flagdeuren,
en hegt hec zelve in hec zant , hier zelfs door
haar voorfte gedeelce nederdrukkende ; vail
z y n d e trekt z y het zelve te zamen , en ileepc
a l z o o het gantfche huisje achter z i g na, in dez
e zelve hare wegf treepvoedzelzockende, het
w e l k ook de water-flakken doen. De uitgeholde
wegftreepen zelve dienen in plaats van
onderfteuning, en de fpi « van de fchelp zelve
b e w y f t dezelve dienft, dewelke een ploegyzer
doed in het akker-ploegen. Dewelke teder of
week van fchulp zyn, gelyk zommige riviermoflelen,
flaan byna o p dezelve w y z e door hui p
der banden en peezen, welker daden vaardigl
y k de eene op de andere voigen , de opperv
l a k t e van het water, gelyk de lucht door de
vleugelen der vogels word geflagen, en alzoo
als o p de oppervlakte van hoc wacer huppelen.
D e z e zelve moflels bedekken zig door hccgrav
e n geheel in het zant , by aankomende koud
e : halen adem op deze w y z e , dac z y het water
door het eene gedeelte van de puntinlaten,
enigen tyd binnen gehouden hebbende aan de
andere weder uitlaten. Fig. 1 V . vertoond hec
T o n g e t j e , het welk de moiTel uitileekt, de
w e g en Ipyze zoekende: het wel k den dienftcn
van eene arm o f v o e t , oflievervan gene bew
y f t , zoo dat eene voorckruipcnde mollel gel
y k is als een menlch voor over op de buik legg
e n d e , en door bchulpvandeuitgeftrektehand
z i g voorttrekkende : alleen die onderfchcid in
acht genoraen zynde, dac een menfch deze beweeging
uitvoerc door biiiging van de uitgeftrekte
arm , dog de moiTel door zamentrekk
i n g en opkürt ing. D o g by aldien die bceft ergens
d e voec wil vaft zetcen, doed heczulkswederom
door hec tongetje, draaden trekkende,
welke het als aan een anker vaf t legt , het welk
ik eiders by gelegendhcid van de zee-fchulp.
v i f c h , uit welke fyn vlas, hebbe aangecoonr,
D e inwendige legging van dit tongetj e vercooni
d e Letter A. Fig. V. Fig. V Í. vertoond de
a a r d ß e k i dewelke zig nu en dan velevingcrcn
diep onder hec ilyk verbergt, door cene won.
derlyke konftnederwaartskruipt, wederoni.
kniipende door behulp der tongetjes BB.tordj
oppervlakte van hec flyk uitgeftrckt water fc"
en iiitbraakt. Dog de diepte van de nedcrdjl
l i n g verfcheelc in verfcheiden aardilekken nyt
d e verfcheide lengte van die tongetjes,
echter dompelen zy zig nooic dieper in, dat
dac z y met hare uitgeftooke tongerjes de op
pervlakte van het zand, of flyk können bcrei
ken. Zeer körte tongerjes heefc de fchok
F i g . VII.
F i g . V I I I . De Zee-moiTel Lepas oÍ h
iella , Boks-oog , Beräin, Berlin is van eer
ZOO langzame, en byna onwaarncmelyke bew
e e g i n g , dat 'er onder den Befchryversvaniit
Natiiiirkundige Befchryvingezyngeweeft, dü
d e z e l v e ontkend hebben , en geloofc hebben,
dat dezelve alcydaaneene en dezelve plaatsvaA
de rots gehegt was. Z y heeft echter eene vooi
kruipende beweeging, alhoewel overtraag, i
werke dezelve uit door behulp van eene vlec
z i g e zwaarce C. Fig. IX. welke de oni
keerde fchorel vertoonc, op dezelve wyze
de land-mofl'el.
T e n eenemaal is verwonderlyk het Konll
werk van de Zeemtel, breedvoerigerverklaar'
door Reanmir in de Mmoir. de l'Jcad. Ri
yak 17IO. bl. 608. e. z. v. van de Nederlad-
[che Druk. Die levendigbarend beeil is vaa
aldertraagfte beweeging, eencn Proteus ge!y
k e n d e, hecwelkblyktuitdeFig.X. X L ,
van Printblad D L X V. Fig. X I I 1. van hfl
volgende Printblad , zoo dat hec in een uiir
tyds nauwelyks de mimte van eene vinger üfdoed.
Cid de Cheval, Cui d'Ane. Paard;
E z e l s - G a t genaemd : fcherp van hoorenrjes,
D e beweging zelve van deatmeeringvolbrcngi
als het wäre de wederzydfche vervulling en Icdigmaking
zoo der rechte als cirkelwyze bii
j e s , uic dewelke hec beftaac. Fig. X I I . dog
van de voortrekking door die der hoorentjes.
F i g . X H L Een beeft eenen Vraacgelykende,
hec wel k merde bek A. F ig. X . gehelc fchelpen
inflikc , en de bceftcn daar in bcgrcepen opv
r e e t , de fchulpen weder weggeworpen hebbende.
Gene mindere oplettendhcitverdienddegl'i- Sterre, dcwdkc fchoon veehoeti¿ , en 1520.
poten heeft ( Bellomiis klimt op tot 5000. ) echrer
is van eene overlangzamc beweeging. Pcz«
pocen ofiioornrjes zyn in b ewe e g ing, byalditn
de daar opflaande kliercjes of bobbeltjes iriCi
wacer gevuld Fig. X I V . D. D. worden gC'
p e r f t , en tot gene beweeging wederkeercn
N A T U ü R
t u e zynde getrolcken, dezelve weder opgeviik
In de Fig. X I V . Word vertoond het
bovenfte gedeelte, of de rüg van debter r c , en
is eene uit de ftraalen gefneeden , op dat de
fchikking van binnen zoo der wervelbcenen,
als van die klieren zoude können gezien worden.
In de Fig. X V. Word gefcliildert de
gronddag, en wel in die tak of llraal, dewelk
e zig voor een gedeel te onder d e k l i p verfchuilr,
de iegging der poten , welke zy hebben in de
voortgaande beweeging. In het middelpuntvan
de fterre word de b ek, met vyf tanden gczien.
Aangaande die talryke pooten is dienftig dit te
melden, dat dezelve dienen en tot beweeging,
en tot ruft, in zoo verre dezelve zi g aan de te
gemoet körnende lighamen fterk vaft hechten,
door middel van ilyni uit die hooremjes uitwaaflcmende:
g e l y k ook de Boks-oogdoor middel
van ftym aaii de klippen zigzoovafthecht,
dat men de krachten van 30. ponden gewichts
van noden heeft om dezelve daar van af te
fcheuren.
B y deze zelve gelegendheit ftaat de aldervoorzienenfte
Zorge van G O D voor de zeedieren
, voornamentlyk die van de ftranden,
geroemd te worden. Deze, welke niet zwemmen,
of zeer bezwaarlyk , en door eenc trage
b e w e e g i n g , de ongeftuimigheden van defchuimende
zee niet zouden können ontvlieden ,
zouden noodzakelyk gints en herwaats , ook
b y elke ebbe en vloed der z e e , geflingert nioeten
omkomen. tcn zy de alderbefte bchepper
dezelve vcrzorgd had met zodanige middelen,
door dewi 3lke zy zig zouden können vaft maken
aan k l ippen, zavel, Zand, jade eene aan
de andere, gelyk wydoorgaans de fchulpachtige
beesjes als in eene klomp by een gewonden
oncmoeren. Hier van daan is hec, dac H y aan
d e Kreeften en Zeekrabben heeft gegeven zeer
fterke Scharen , aan anderen, gelyk w y boven
gezien liebben, eene wonderlykekonftomzich
onder het zant te verbergen , en ondertuflchen
door behulp der hoorntjes adem te fcheppen en
voedzel naar zieh tc halen: ten voorbeelde zyn
geweeft de moiielen, deoefters, anderefchelpviflchen;
aan anderen als aan de ßoks-oogcn,
Zee-rterren, flym en zodanige f chikking , waar
door zy zeer vaft können blyven klceven aan
rotzen en andere voorkomende zaken. Van de
v r y w i l l i g e aanhanging, by aldien het geoorlofd
is dus te fpreekcn, is de Boks-oog een aanmerk
e l y k voorbeeld , dewelke zig aan de klippen
hecht niec zoo zeer door behulp van de fpier,
welke zy wel llcrk heeft in haar ftcunfel, maar
veel door behulp van hgc f lym, hec wel k uic de
klieren van het fteunfel uitwaailemt. cn afgefpoelc
word door het wacer uit andere buisjes
uicvlietende, zoo dikwyls als dezelve genootzaakc
is wegens gebrek aan vocdzel
van plaats te veranderen. Overweeg , gy
G O D S bcminnaar, een konftwerk ten eenemaal
verwonderlyk , waar door de zee-moiTels
K Ü N D E . 1 1 6 5
z i g aan de ligchamen vaft maken, Fjg. XVI .
Dac Tongetje is geen enkel vieezig brokje , 'c
welk den blinden de weg wyft , of ook flym
u i c z w e e t , maar eenelangwerpigerondegedaance
van eene alderkonftigftefchikking, holvolgens
de richclyn van het a fpunt , door middel
van welke zy dradcn fpinnen, en dikwyl s door
honderden, als door zoo vele kabels.deankers
werpen. Derhalven fpinnen zy gelyk de Spinnekoppen,
zywormen, rupzen. ZooookSpin-»
nen de getakte zeehorens , van welken eiders,
ja zelfs ook eene zoort van kacoen. De Schollen
of Schollecjes fpinnen ook , dog korter en
dikker draden. Fig. XVI I .
D o g daar komen ook voor onbeweegbare
d i e r e n , voorbeelden vanonwilligeaankleeving,
dewelke gedurende hec leven de vafte zicplaacs
niec veranderen : namentlyk de Zee-pypjesj dew
e l k e de langwerpige ronde huisjes, maar dikw
y l s flangswyze van gedaante, zig coebereideü
o f van eigen lymachtig zap, of van de ftukken
der fchelpen , en zelfs zieh aan de fchelpvisfchen
vaft hechten. Fig. XVI I I . terwyl de
fclmlpdeuren van deze groeyen , of aan alle
andere zoorten van ligchamen. Een geheel bond
e l t j e van dusdanige pypjes vertoond de Fig.
X l X . Dog hec dier z e lve , in die fchuilende,
door een vergrootglas de Fig. X X.
Eene omdrayende wyze beweging, maar dew
e l k e zig gedurende hec gehele leven niet boven
eene voet of anderhalf uitfteekc heeic de Solen , DaBylus , Zeemes : een ms genaamd
wegens de gedaante, dewelke geheel veel beter
I by eene wynhevel of pomp zoude können vergeleken
worden, van welk halfrondopgaande
langwerpigheiv door middel van het vUes L N N.
onderling aan een gebondenzynde Fig. X X L
Printblad D L X V 11. Hem diend het gedeelte
I R P. verbeeidende eene ftamper voor eene
b o o r , door middel van welke hec beeft rechtftandiglyk
het zane doorboorc, en weder ingeerokken
hebbende met booren wederom voorcgaac,
en in het kort z y n langwerpi g rond huisje
optimmert, hec wel k het zelve geduurende hec
l e v e n by blyfe. Deze zelve ftamper diend ook,
g e l y k voor hec om laag dalen van de boor , zoo
o o k in plaacs van ftutfchoor voor het opklimmen,
op dat de naar boven arbeidende fchelpv
i f c h daar o p zoude ftaan können.
Meer moeite veroorzaakt aan den PhoJaden,
aan den Dails, de doorbooring, of de making
van hec neft , om dat de ftofte harder, flykfteenig
is ; dewelke in vervolg van tyd ten eenemaal
fteenachtig word. De neften , dewelk
e deze fchclpvin"chen zieh maken, hebben de
gedaante van eene afgefneede kegcl , aan hec benedenfte
gedeeUe breeder, hec bovenfte fmald
e r , ZOO dat eenmaal daar in geflooten zynde,
cn door hare grootte meer en mcer aangegroeid,
gene gelegendheid om daar weder uic te komen
vergund word, maar zy ingekerkert blyven,
blyvende ondertuflchen hec bovenfte gedeelte zzzz van