II
í
1
Î « '
1 4 8 R E R U M
N u m . 12.
N A T U R A L 1 U M
^gagropila altera. Germanica.
Extus ha:c fiturate Ipadiceam monftrat cruftam, durarti, refplcndentem. Refciffâ ejus partícula vidimus
internam materiem è pilis deniè coaûis confiare , faporisque effe amari : qua: optimarum funt
nocE.
N u m . 13. yEgagrofiU Urtia.
Pars hujus dimidia duram, kvem, gerir cruilam fpadiceam; dum altera pars pilos ofbendit.breves,
ardtè compailos. Sapor squè ac prioris eft amaricans.
N u m . 14. Sf scies quarta ^gagropiU.
Spha:rica hoec eft, admodum compaia, inftar optimi Lapidis Porcini Ceilanenfis, grate amaro pridita
(apore, cortice molliore, fufco, ceparum in modum ex lamellis conflato, veftita, intus dura, non
pilofaj fiquidem pili cocäu attenuati in maffam folidam confluxerint.
N u m . 15. Species quinta ^gagropiU.
Oblongo-rotunda tenuem monftrat, valuti raembranaceam, extus cruftam, cujus partícula quídam,
a latere decuffa, intus contentan! materiem pilofam oculis exponit pariter amaricantem.
N u m . 16. ^gagropiU [pedes fexta.
Ha!t pilis undique hifpida, nec làpore gaudet amaro, nec cortice vel tunica cbduila eft.
Num. 17. Ratione villofe materiei priorem ha:c smulatur, licet tenui tamen cruftula, tanquam
membranula, fit veftita, fub qua hirens pilorum concrememum , releiSo alicubi fruftulo, confpicitur.
N u m . 18. Lapis Viperinus, vel Fedra del Cobra, Orientalis.
Maxima lia:c eft hujusce modi Lapidum (pecies, oblongo-rotunda, fupra & fubtus omnino nigricans,
nifi quod binis diftinguatur maculis,albis, oblongis. Mirandum &ne eft, quousque hominum iefe fraudulenta
exerceat dexteritas, tam peregrinis, quam noftris in regionibus, ut paradoxa lucri ergo producantur.
Offa uftulata, variam ad magnitudinem & figuram, rotundam, oblongam, vel ellipticam,
fciffa, rafa, aut limata, (prout nimirum per fragilitatem oiTis calcinati licuit) tum Isvig-ita, pro Lapidibus
Scrpentum, uti titu us docet, venditantur, artificio quidem primum forte à Lufitanis excogitato.
Ferunt equidem, eos in c.ipite Serpentum generati : at nemo fané eft, qui lapideum quid, ne dicam os
uftulatum, unquani ibi offendiffe bona fide adferere aufitj cum nuspiam locus detur in capite, ejusmodi
corpori
N u m . II. Tnx'sde foort-van GmCen-hieì. en o p z y d e k t s d m rfgeiloten, daar de ruighaiirighcit uit re
j e> voor f chyn komc, hebbendc een bitteren Imaak.
D e zelve is van buiren donJcer-bniin, met een harde glanzige
korft voorzien. Wy hebben daar een ftukje boven afgefneden,
en vinden ze van binnen digr-haairig, en bitter van fmaak, welke
voor de belle gehouden wordt.
Num. 13. Derde foort ^van Gemfen-kogel.
Deze valt aan de cene helft met een bruine harde en gladde
i o r f t , en de andere kort-haairtg en di^t, en is minder van bitter
voorzien dan de voorgaandc.
Num. 14. Vierde foort njan JEga^opla.
D e zelve is heel rond en diet, gelyk de befte Ceilonfche Ptdra
del Porco^ aangenaam en bitter van fmaak, en als met fchillen,
gelyk A juin ot Cepa, beklced, met een bruine zachte korifc,
van binnen hard, en niet haairig, die'er reeds tot een mafia in
yerccert zyn.
Num. 15. pyfde foort njan yEgagropila.
Deze is ovaal rond,met een dunnc vlieiige korft overtrokkcnj
Num. 16 . Zesde foort ^an JEgagropJa.
D e zelve is geheel ruighaairig, zonder korft of vlies daar over
heen gegroeit, met geen bitteren fmaak.
Num. 17. Deze is, gelyk de voorgaande, ruighaairig, maar
met eene dunne korftigheic,als een vlicsje,bekleed,cneenilukje
daar af gefnedcn, om de haairighcit te zien.
Num. 1 8. Een der -zogenaamde grootße foort n^an
Slangen-ßeen uit Ooß'Lndie,
D e zelve is ovaal van gcdaantc,mct twee langwcrpigc, witte,
vlakkcn, van boven en ondcren geheel zwart. Het is te verwondercn,
hoe groot het bedrog en de prakiyk dermenfchen,
z o wel in vremde landen, als hier, is, om iets, dat onnatiiurlyk
i s , uit te vindcn. Men geefc voor, volgensden hoofdnaam, het
welk fchynt door Porcugczcn eerlt gepraktifcert t'e zyn , dat uit
gcbrande beendeten, van ongelyke grootte en gcdaante, hec zy
rond,lang%vcrpig,of ovaal, gcfncden,gefchrabt ,oFgevei l t tot een
ftukje of zekere gcdaante, gelyk het brofic en doorbrandc been
het behandelen hccft willen verdragcn , dat dan glad gepolyít
wordt, en den naam bekomt van Slangen-fteen, en wat dies meer
Men voegt daar by, dat zy uit de hoofden der flaneen voort-
, f t e -
• gccn
„ . „ : bccndcrcn.
Icdereen,dicn daar aan gelegen Í8,kan daar een proef vati
ncmcD,
T H E S A U R U S . 1 4 9
corpori a n.uura deftinatus. Cuicunque hxc curx funt, facili is fernet experimento convincer; modo os
Femoris bubulum , alteriusve Animalis, igne urat ramdiu, donee id hinc inde albicet, omnisqiie ejus pinguitudo
fere concremata fit: videbit enim id, denuo frigefaftum, partim ex albo & nic^ro v.-iri^eaatum
eOe, partim fubgrifeum, alibi ex bruno cxrulefcens; prout videlicet calcinatio diutius vel brevius inllitua
eft. Partícula ejusmodi offis, lingua madefiida, mox labio .adplicata, hnic veluti per fuftum adcb •
hrmiter leie adfagit, ut rurfum derrata epidermidem fimul fecum abripiat. Haud pauci fueri inter Eru
ditos, qui pro genumis habuerunt lapides hosce fadlitios, minus contemplati, quánam è materie iüi coutìati
(mt; quamvis facillime detegatur, fi quis cellularum habuerit rationem, qua: in altero lacere, piamore,
conlpiciuntur Qi„n & egomet fxpius artefaftos iftiusmodi lapides, tanquam vcrè Serpentinos,
e m i p r e t i o t r i u m , ad duodecim us.]ue, florenorum fingulos, prout majores erant & vividiore inftruäi
Iplendore; cosque dem hoc fub titulo iterum vendidi ; donec eorum materiem propior mihi indicaveiit
inlpeftio, fucumque tandem detexerit. Videatur f r a«. Rc¿¿, HoiiUsAntm, Omfcidomm Tom If p 4
ubi deccm icones limihum Lapidum exhibentur, uni cum tcftimoniis variorum veterum fcriptòrum, qui
admirandas hisce fucis virtutes adfcribunt. Sic plurima profeto magno liabentur in pretio, qux nullius
interim momenti funt, nec nifi per Hominum phantafiam arque credulitatem in ufum veneri • dum qua:
a nonnullis laudantur, absque ulteriore examine alii, tanquam revera talia, ampleduntur avide '
Rumfhms m Mufeo A,nhoin. fag. ,03 & 504, mira de ns narrar, partim tamen dubia, partim fiftitia:
hinc vix . digna 0 animadverfione. Qua: ita dido Serpentum ^.Lapidi i^iwi adicribitur,rtun.iiuii.ui 3 jpija ipfis quoque quoque inelt ineft virtus
virtus
calcinatis oilibus. V. s- Si anerto ulceri. tumori, .inr Vlllnpri nm nnlin-nn UTki.^ /.,
calcuiatis olhbus. V. g. Si aperto ulceri, tumori, aut vulneri, pro m.iligno habito, morlu venenata:
b e f t i x , aluive (imili de caulà, nato, fragmentum offis exuili fic imponitur, ut humidi quidpiam proxime
... .... unii U1Ì.U1J11 puu laiii rortiter tranunt numorcm, ut demum penitus
attingat,mox (iciculofi per ignem olfis uftulati pori tam fomter trahunt h rnc /^f-, . J-1 T r • li n' r j • i . , . umo r.e..m . ,Tp eni-
eo infarciantur -, unde deleta quafi fiti adhxfio ollis fponte diffolvitur deinceps. Dicunt rum venenum
i i c , acremve humorem, exfuclum effe, quem ut ex offe dcnuo educant, id dulci immittunt Li i l i : quo
h t ut e pons partis luperna: oflis, ab humore non attaflis, bullula: exfurgant locum cedentes fubintranti
L a U i , donec & hi c pars faturata fit. Lac verb inde murari atque coagulum pati, uti de Serpentinis
Lapidibus perhibetur, haud mirum eft; fiquidem acer humor, in os vel lapidem adtraftus i^ facile
queat efficere. Interim Laftis ope haud poteft omnis denuo acris humiditas ex lapide, vel offe educi- ied
aqua fervida id elui, mrlumque ad ignem arefieri debet, priftinam fic vim adtraftilem demum recurèraturum
: prout me propria docmt experientia. Grxcis Ophites dicitur hic Lapis ; Latinis h a f b Av^uiL é-
Serpentum; Gúhs Pierre des Serpens-, Lufitanis Fedra del Coirai Indis Mejìica Ophms. Ophites^interim
lapis elt toftilis, m Saxoma, prxfertim vero Mifcia, reperiundus, rum & in aliis regionibus, ad elemntiores
Marmoris fpecies pertinens, e quo varia parantur utenfilia, vafcula, pocula, pyxides, tum qux ad
intuii herbx Thea:, 6c Coffe, apparatum pertinent, inftrumenta, item mortaria luis cum piftillis teg
u l x ad cohcam, &c. Ophites autem hic lapis quoque Serpentims , Alahajirites, & Porphyrins vocatur.
V i d . Boètms de Boot de Lapid. & Gemm. />«g.,joi. Alabaftri & Marmoris veri, durillimique, varix
danrur (pecies, quarum permultx dudum à Kirchero in Mn-ndo Subterráneo, tura .à Gcorr. Antom Volkmarmo
in Stlefta fuhterranea, & ab aliis, defcriptx funt. Noftri hic inftituti non eft, hisce immorari• quum
Aniniantium in regno veriemur. ^
Num. ij.
nemen, als men een fcliinkelbeen van een os of ander beeit in 't
vuur legt, en heel uitbrandi;, tot dat het op eenige plaarfen begint
wii te worden , en 't vet byna daar uit vcrbrand is: koud
geworden zynde, zal hec op eenige plaatfen zwart met wit uitf
c-brand en gevlakt zyn, op andere greisaehcig, op aniiere brnin
laauwaehtig van kieur,na dat het been uitgebrand is. Als men
een ilukje van zulk uitgebi-and been aan de long vocht gemaakt
heelt, en aan de lip van den mondl houdt, zuigt het zo iterk
aan, dar by het aftrekkcn her vel van de lippen daar aan blyft
zitten. Daar zyn verfcheide geleerde mannen, cjie dit bedrog
voor waarachtig gehouden hebben , als htbbende niet onderz
o c h t , uit welke ftoffe de zogenaamde llangen-fteen beftaat, dat
heel ligt te ontdekken is, als men inaar gadc ilaat, dat de norcufe
holfisheden zieh naar de platte zyde vertonen. Wy hebben
zelf veelmalen van deze gemaakte ilangeii-llenen voor oprechte
g e k o c h t , in ptys van j tot iz guldens het iluk, naar de zelv
e glanzig en groot ivaren , en ook onwetende daar voor weder
gedcbiteert, tot dat het oog oiis decdt zien, uit wst lloffe
de zelve beftondt, hebbende door 't nafpeurcn het bcdro^ ontdekt.
Men kan daar over zien Francifd Redl, Nobilis Jretini.
Opufculorum Tom. il^ fol. 4, die ticn Iluks van deze gemaakte
bcen-ftenen in tiguur heeit verbeeld, met de bewyzen van verfcheide
oude Auteuren, die gctuigenis geven van de wonderlyke
krachten en uicwerkinge van deze gefabriceerde flungcn-ftcnen.
Dus zyn 'er veledingen, die waardig geacht worden, Ichoon zy
v:m geen belang zyn, maar aliecn door inbeeldiiige en by een
goed gclove doorgaanrwant om dat ze van eenige worden goedgekeurt,
wordt het van anderen als eene wiiarhcit bevelligt.
Rumphiui , in zyne Amboinfcbc Rariteitkamer^ fol. jo? cn »04,
fchryitzeerwonderlyk daar van, ten dcle twyffclachtig, cn ten
dele verzierd , Zo dat daar ook weinig acht op geilugen moet
worden. De zelve kracht of deugdt,die men aan de zogcnaamde
flangen-ftenen tocfcbryft, fteekc ook in de uitgebrande beenderen.
By voorbecldt,als men eene ope zwcring,buil,ofkwetruur
hccft,die men zieh vcrbecldt van ccnc kwadc natuur te zyn, hec
2ew. II.
z y door de beet van cen kwaad.iardig dier,of diergelyke, en men
legt daar een Iluk uireebrand been over heen, dat het vocht kan
raken, zo trekt het been door de uitgebrande porulfen zo Üerk
aan,dat ¡il de openingengevult zynde niet meer kunnen houden,
wannecr het been van zelf afvalt. Dit heeft nu her vergitt uitgctrokkenj
en om dat uitgetrokken v e r g i f tof fcherpe vocht
daar weder uit te krygcn, legt men het been in 'zoete melk 5 dan
beguu het zelve in de melk door de opening van de ovei ige rorullen,
die van boven het vocht niet hebben kunnen raken,kleine
blaasjes op te geven, tot dat die mede gevult zyn; en gelyk
men van de flangen-ftenen fchryft,dat de melk daar van verändere
e n r c h i f t , z o is ligt te denken, dat zulks door de fcherpe v o c h t , die
in hec been ofden fteen getrokken is, wordt veroor2a:ikt. Maar
de melk is niet in ftaat de fcherpe vocht, die in den ilecn of het
been getrokken is, daar geheel weder uit te halen ; maar als men
zulks door heet water laat uictrekken, en wel aan 't vuui- uitdrogcn,
zal hec zyne magnetifche kracht wederom bekomen,
'c geen wy zelf hebben ondervonden. De Grieken noemcn de
flangen-ftenen Ophiies-, de Latynen zeggen Lapidei yinguinum üf
Serpentum-, de Franfchcn Pierres des Serpem-, de Portugezen Fedra
del Cobra, en de Indiancn Meßka Ophitis. Ofhliis is eigentl
yk een minerale fteen, groeiende inSaxen, voornanienilyk in
Meillen, als mede in andere geweiten. Het is een fraaie marmerllecn,
waar uit vele dingen gcma;ikt worden, ats kopjcs,
bekers, doosjes, Thee- en Koffie-gcreedfchap, vyfeitjes met
hmine ftampertjcs, kolykftcnen,enz. Deze Lapis Opbitts wordt
mede Lapis Serpentinus, ./ilabaßrites en Porphyrius genaamt. Z,ie
hier vcrder vnn ßoetins de Boot de Laeid.(^ l^enmi. fol.^Oi. Van de
zachte en harde uhibuftcvs en maimers zy ' "
van reeds eene menigte befchrcvcn is, „, . ,
Mundus Subten aneus ^ \n (seorg. Ani on. Folkmanns Sileßa fitbler'ranea,
cn by meer andere fchryvers kan gezicn worden :'wanc het
zou buiten ons beftek der dieren lopen, bieder daar van te willen
fprcken.
zyn vclefoorten, waor
als by Kircherns in zyn
pp Num. tp.