1 4 0 R E R U M NATURALIUM
ex albo, marmoris in modum, variegacutj pluriniis quidem conficus granulis, duris, prominulis. Lapidi
ipii concoloribus, exiguomm Piperis granorum iimilibus, magnitudine ovum Anatinum a:quans,
ac paulo longior. Nec alio, cjuam in aliis Animantibus, videntur modo concrefcere hi Lapides, id eft,
caiu fortuito: funt enim valdè fragiles, Calcis fere armuli, cruibsque gerunt ex lamctlis fibi mutuo adpoficis
eadcm racione conflatas, ac in prioribus Cervorum Calculis indicavi; quos tamen craflìtie fuperanr
& friabilitate, dum franguntur, fàcillima. Dicuntur probatiflìmis poliere viribus ad compefcendas Febres
quartanas, aliasque quasvis intermittentes, à X X ad XXX grana exhibiti. Vid. A. Boèì'ms de Boot de
LapiJ. & Gmm. pag. 553, Gap. CLXXVllIi tum Joh. Bußatnaniinus de Animanùbus Lib, VI, Gap. V I ,
ubi prolixa Crocodili ejusque partium hiftoria traditur.
Lic. C. Altera Ìpecies Lapidis Crocodilini, qui forma quidcm & magnitudine priori quam proximc
adfinis, at dilutioris efl: ex cinereo flavefcentis coioris, pulchriusque variegatus. Carterum & granulis
cxaiperatur inarqualibus, magnis, parvis, & ejusdcm forte, ac prxcedens, particeps cft virtutis Medicatic.
Plura liorum Lapidum adfervo ipecimina majora fic minora. Sunt, qui , veram hujusce concrcmenti
naturam ignorantes, fìatuerunt, Crocodili Cor tandem per moram temporis ficceicens lapideam acquirere
duritìem-, quod quidem perperam ita fcribit Samuel Bochartus in Hierozoico pag. 783 ^ tum M. B. Vaknt'mus
in Mujeo Mufeorum, pag. 472. &cc.
. Li t . D . Lapis Gmnos, five lgmn&,
Ovi columbini cft magnitudine, colore cinereo-flavo, pigmento faturatiore fpadiceo obumbrato. Indis
Beguani Lapides vocantur, ßc pluris etiam, quam Lapides Bezoar, xftimantur, tanquam profìcui
in omni Febrium genere.
Lit. E. Laps Laceri A marina, Saurus diäa.
Hxc Lacertarum ìpecies, alias Samegarde adpellata, vel cuftos ora marinar, fuum quxrit pabulum in
tellure & aquis, per parvos fiuvios xque ac ad littora maris, minutis ieiè Piiciculis fuftentans. Amant
Indi hoc Animai, ejusque cameni haud minus, ac Iguanarum, in dehciis habent, co£lam cum Oryzà,
aut ad veru aiTatam, inftar Gallinarum. Et fané Europei, diu in alterucra India commorati, carnem
hanc admodum iapidam, & haud diÉficulter digeftilem effe adteftantur. Inter ipecimina, qus forma ficca
adfervo, Lacerta ejusmodi datur, cujus quam eleganciiTimè pi£ta eft fuperficies, dum cauda bicubitalem
multum fuperat longitudinem. Verum in Tomo primo hujus Operis de ea jam egimus. Calcali
horumce Animalium Crocodilinis equidem quoad formam externam Ìàtis fimilesfunt, itidem tuberofi,
granulis afperi, dilutè cinerei, ex nigro maculati, evo Columbino non majores. Idem eorum in Medicina
ufus eft, ac priorum Iguans Lapidum.
L i t . F. Lapis Bezjoar Lacerti Ceilonica.
Ex ìnfula Zcylon hunc accepimus Calculum, quem in Ventriculo grandioris illius Lacerti, Caudiverberre
didar, generatun^ perhibent. Colore is priori fere accedit, at Isvem habet, nec granulatam fuperficiem,
tantiÌlum variegaram, utrique ejus extremo veluti Ìquamula adcreveré, Unde fu^icamur eum
cum pluribus aliis forte cohxfifTe.
Lit. G.
en voi opgeworpenc hardc korrels, gelyk kleine pcpcrkorrels,
van de zelve koleur als de fteen, in grootce, maar wat langer jais
een Eenden-ei. Zy groejen in de maag van deze dieren toevalliger
wyzc, geiyk die der andere dieren. Deze ftenen zyn bros
cn kalÌcachtig: hunire korilige fchillen zyn lamelliewys daar om
gegroeir, gelyk men by de voorgaande van 't Hartcbeeft-fteen
zicc j maar zy zyn vry -R-ac dikker, gruifelen li2t als zv gebroken
zyn, en worden voor een beprocfc middel in de dercÌendaagfche
cn in alle afgaande koortfen gcbruikt,van zo tot }0 gryn cefFens.
Zie yf. Roetmde Boot de Lapid.tslGmm.foì. jj- j , Cap. CLXXFIII,
als mede Johannes Bufiamantinus ^ de Animarti ¡bus ^ Lib. VI ^ Cap.
VI-, die licei breed van de Krokodillen en hunne delen fchryft.
Lct. C. Twede foort van Krokodillen-fteen, körnende met
don eerften hecl na overeen in grootte en gedaante, behalven dat
deze lichter cn afch-geel van verwe is, ook fraaicr gemarmert.
Hy is mede gckorrelt, of eranuleert, in ongelyke grote cn kleine
korrels : in deugdt zal ny wel met den eerften overeenkomen.
Wy hebben deze ftenen in ioortcn klein en groot. Eenigcn,dic
de rechte hocdanigheit van deze ftenen niet hebben waargcnomen,
ftellcn, dat hct hert der Krokodillen door den tydt als een
llcen indroogt en verhardt, het welk verkeerdelyk door Ìawae/
Bochart in zyn Hierozoicon de ^nimalibus fol.-fir, dus wordt bcfchrevcn
> als mede door M.B.Valtntyn in zyn MufeumMuCeorum.
fol. 47z
Lct. D. Lapis Guanos y of Leguaari'ßeen.
Deze heefc de grootte van een daiven-ei, afch-geel, met cene
bruiner koleur overfchaduwt. De Indianen noemen de zelve Befuaan
ftcncn , fchatten ze hoger en van meerder kracht daa de
ezcarfteneo, en gcbiuiken zc in alle foorccn van koortfen.
Let. E. Lapis Lacerta marina ^ 'vel Saurus ^ of
grote Hagedijfeti'ßeen y die Sawvegarde y of Befchermer
"van de zeekanten genoemt wordt.
Deze foort van hagediÌTenzoekenhunvoedfclzowelop'tlandt,
en in kleine rivicren,levende van kleine viirchen,als aandeftrandenderzee.
De Indianen maken veel werks van deze dieren jcn gebruikcnze(
geIykmededcLcguanen)voorecnelekkerny om te eeten:
zy koken de zelve ract ryft,gclykhocnders,enbradenzeook
aan 't fpit. De Europeanen, die lane in Ooft- en Weft-Indie ge-
•weeft zyn, verklären, dat het vlcefch zeer aangenaam cn gezond
is. Wy hebben 'er een in onze droge vcrzamcling, die met zyn
itaart vene over de twee eilen lang, en ongcmeen fierlyk getekent
is, waar van in ons eerfte Deci meer befcheidt gevonden
•wordt. De ftenen van deze dieren komcn in gedaante veel overeen
met die der Krokodillen, tcn opzichte van hunne buitenfte
gedaante, zyndc knobbelig cn korrclig, licht afchverwig, met
zwarte plekken. Zy zyn niet grotcr dan Duiven-ciercn , cn
•worden mede als de voorgaande Lcguaan-ftcnen in de mcdicynen
gcbruikt.
Let. F. Bezoar-ßeen 'van eene Ceìlonfcbe Hagedis,
Deze fteen is ons van Ccilon gezonden voor een maagfteen,
uit een grote Hagedis gchaalt, die Slingerjlaart of Caudiverbera
genaamt wordt, komendc met de voorgaande in koleur byna
overeen, zynde niet gckorrelt, maar glad , cn wcinig gemarmert,
op beide einden als fchilfertjes aangegroeit, het welk docdt
denken, dat 'cr meer dan ccn aan malkaader hebben gezeten.
L c r . G.
T H E S A U R U S . 141
L i t . G . Lapis Armodilli Americani.
R.icemiim vcluti uvamm immaturarum , inter fe concretarum, refert Lapis hie , è pluribus conflatus calculis,
magmtudmis inaequa is, dilute ciñereis, admodum dutis, intus fplendentibus, mllar LapiJh Ju.
aut Bezoar Occidentalis. Accepimus hoc concrementum nomine genuini Lapidis, qui è ventriculo
Armodilh, m ora, qua: vocatur Baye de Camfeche, depromptus eli Animai illhoc, 7atou quoque
adpellatum, in Tomo priore hujus Operis, per aliquot ejus fpec.es, defcriptum ieonibus exprefium
eft Hujus, e quo Lapis hic extraftus eft, pellem integram cum capite, cauda, & pedibus, liccatam
poilideo, qucc tanta: e ft amplitudinis, ut abacum, vulgo Thca: potui deftinatum , treere queat. Vivum
Animai ultra 5 o libras pependit, lardum prsbens cibumque oppido Gipidum, dehcatiflimi pro ferma
hab.tum Dorfum ejus Icuto veluti Teftudineo tegitur, quod fub ventre coit, at fupra dorfum
ad deciillim hllum eft, ut adeo pars antica corporis in omnem partem dimoveri queat. Caput aerit minutum,
roltro Smllo, ad terram fodiendam comparato, donatum. Dum progreditur Animai, roftrum
hoc luum ptotendit. Alias autem meticulofum, capite pedibusque reduftis, uti Teftudines, in eiobum
ie(e convolvit, immotumque jacet. Antici pedes duos finguli ungues monftrant, majorem & minorem,
quorum ope terram eruit Tatou, &, Cuniculorum inftar, antra format fubterranea. Et ha:c tamen
Ammantium Ìpecies Lapieidmam in fe fovet a:què ac Humanum genus. Ñeque dubitavero, quin hic
ipie calculus quibusdam Hominum morbis iterum remedio fit. At cui datum k , experiri omnii ! Grediderim
laltem, cálculos Brutorum fimili è materie acri, tenaci, glutinoCi, pro vano tamen fingulorum
ingenio vana, nafci, ac Cálculos Humanos. o t o
Lit. H. Lapis Teftudinis marine, Gallis Pierre de la Tortue du Mer diSus.
Hujus generis Lapidum varia fpecimina ex utrisque Indiis mihi transmilTa poffideo. Rariffimi funt,
& hinc vel Lapide Bczoar Onentali, optimo, pretiofiores. Indi potens fibi remedium inde promittunt
ad expellendjis leniter Variolas, & maligniora harum fymptomata compelcenda. Dofis grana X ad XX.
Regni Tunchinimeola: liinc i Variolis nomen dedere huic Lapidi ; forte &, quia tuberculis, puftulas
varioloias, perfeae fuppuratas, referentibus veluti confitus eft, colons cafterum ex dilute flavo cinerei
Lit. L Parvi Lapidis Teftudinei hare eft pars dimidia, ex Ínfula D. Thoma: mihi adlata. Reterunc
&ibi locorum magni a:ftim.in hunc calculum, tanquam utiliffimum in febribus atdentibus, mali<niis.
Compo itus eft ex lamellis fibi mutuo adplicatis, uti Lapides Bezoar Occidentales. Hujusce dimidiati
meditullium quali cavernoíum eft.
• i'"''^' ilterius Lapidis Teftudinei, femper ex flavo cinerei, &: admodum friabilis.
Vid. J . C. Sammerhoff Lexicon, fag. 158.
L i t . L . Lapis Momcerotis, vel umcorms marwi.
Ex ftomacho PifcisN^»™«/difli, feu Unicornis, hunc calculum deprompferunt Nauta;, qui Cetorum
pilcatui, in Freto Davidis vocato, operam dantes, pluribus fimul Monocerotibus potiti, hos inter omnes
tamcn
Let. G. Ameriiamfche AmodiHo-ßet
Hy verbeeldt ccn tros ftenen, die als ecn bosje kleine onrype
druiven aan malknnder gegrocit zyn, in ongelyke grootte, licht
afchkoleurig, hecl hard, en van binnen gknzig, gelyk als Lapis
Jiidakus^ of de Occidcntaalfche Bezoar ftenen. Dit trosje is ons
voor een wäre Armodiilo-ftccn overgedaan, die uit de maag van
het gcmelde dier op de kuft van de ßnai van Campeche is gehaalt.
Het draagc mede den naam van Tatou , en wy hebben eenige
foorten d.aar van in ons eei fte Deel befchreven en in plaat verbeeld.
Daar deze tros ftenen is uitgcnomcn, hebben wy het gehele
vel, met hoofdt, ftaart en poten, van gedroogt, in grootte
om eene gehele [heetatel tc knnnenbcdck]ien,hebbende,in leven
zynde, over de fo ponden gewogen. Zy hebben lekker fpek,
cn zyn zeer aangenaam van Iniaak, wordende voor ' t dclika.atfte
wildt gchoudcn. De rng is met cen Ichildt bedcict, die Order
denbuik zamenloopt, gelyk die der fchildpadden: hun fchildt
of fchelp IS op den rüg kmin'eling gedekt, zo dat zieh hct voorderdecl
des ligchaams naar alle zyJcn kan bewegen. Het hceft
ccn klcmen kop , met ccn varkensfnuit, om tc wroctcn, dien
hctvooi-uit fteekt, als hct voortgaai, trekkende den kop ende
poten uit vreze naar binnenwaarts, cn blyvende gelyk een fchild-
}iadt onbewccglyk leggen in ecn ronde bol. Aan de voorlle
poten zittcn aan ieder ccn grote en een kleine klaauw, als nagelen,
waai- mede zy de aardc omwrocten en hoolen makcn, gelvk
de konynen. Dus zict men, dat de fcliildvarkcns mede mci tiievalhge
ongcmakkcn van ftecnaehtige aangi-oejingcn behebt zyn,
zo wel als eenige mcnCchen. En zckerlyk is dit weder nut cn
dienUig tegcn ongcmakkcn voor den menfch. Maar wie hceft
Viln alles ecn pi ocf genomen, om hct naaukeurig tc onderzockcn?
Het is wel dcnkelyk , dat de kalkachtige llenen der dici cn
uit cene dicrgclyke leherpe, lymaehtigc en taaie Iboffe zo wel
frten®'^''"®' worden, icdcr niur zyncn aardt, als by de men-
Tom. II.
Let. H. Lapis TeßiiMnis Marina, of xee-Schihlpadßeeti,
door de Franlchen P/erre de la
Tortu'e du Mer genaamt,
Wy hebben vcrfcheide ftnkken van deze ftenen uit Ooft-Indie,
als mede uit Wert-Indie bekomen. Men houdc de zclve
in grotcr waarde dan de belle Orientaalfchc Bezoar, om dal:
zy raar zyn , en felden gevonden worden. De Indianen houdcn
ze voor hunne belle medicyn in de kinderpokken, om de zelvc
zaehtjens uiE tc dryven,en voor alle anderetocvallen tc beletten,
van 10 tot 10 grein teffens ingenomen. Die ran Tunquin noemen
ze m de Nederduitfche talc de Pokkeße.n, mogclyk om dat
zy met ronde bollctjcs als bczaait zyn,gelyk de kinderpokjes, als
die m hunne grootllc zwering Haan. Hunne koleur is licht scel
alchverwig.
Lct. I. Dit is een halve kleine Schildpad-ilecn, die van St.
Thomas is mede gebr.igt, cn op die eilandcn ook hoog gcacht
wordt, dienende tegcn alle hete blusfcoortfcn. Zy zyn gelyk de
Occidcntaallche Bczoar met lamcllcn over hcen gegrocit. Deze
helft is van binnen holachtig.
Let. K. Dit ftukjc is een vicrdepart van cen anderen Schildpad
fteen, alle geel-aichkoleurig, en bros om te brekcn, of te
llampen. Zie J. C. Smmerhff Lextm, foL i¡iH.
Let. L. Sfeen uit een "eC'Eenhom-n.
Deze maagfleen is door eenijTe bootslicden gevonden en gehaalt
uit den vifch Narwal, of Ectihoorn, op ¿e walvifchvangft
mdeStraat Davids, by 't vangcn van verfcheidc dezcr dieren»
doch by 't openen is 'er niet meer dan in een dier zo cen ftceti in
N n de