i i 8 R B R U M N A T U R A L I U M
— ^ i z Ä s ^ v S ^ Ä '
e x L e a r odus Se p urn. corpora longuud.nem. Id ell, quod figura III hu,us TabuU der
è ; » S ^ r ; " • " ™ " -
In dorfun?"e&pinata filHcur Serpens, refeilo^ad caput 5. caudam, atquc fcparato pcnitus toto canale,
vifcera continente.
condente, aíperá arteria, .fophago, vafisque . . mufculis
quihusdam, conftantem.
Cor fuo involutum pericardio.
Saccum Pulmonalem cum Hepate, & Oefophago.
Oefophagum, qua in ventriculum dilatatur.
S Í - a ^ . ^ ' d ^ d a m usque protcníum, cujus principio, xnox (ub venmculo,
involuta ha:ret vefica Fellea.
Renem utrumque, dextrum liniftro inferiorem,
Lit. a.
b.b.
c.
d.d.
e.
£
g- g-Sh.
h.
i. i. Caudam.
Tira dato crenerali vifcerum confpeau feorfim fmgula fcrutemur.
• i ffeffi fab maxilla inferiore, per medium, integumentis, fefe offert ilico vagma Imguahs, medio niter
b t t a x L " : ^ iöco deci rLs, in laxé circSmpofita pinguitud.ne mobilis, P o " ' - —
T r a d i e x parti adherens, altero fuo extremo, quod Imguam ejaculatur, m cavum or s ^
terWperar defixa- inde dcfcendens reftà, per medium coll um, mter duo vafa albicantia, donee ad
g ndul t cóngloL;atam, Cordis bafi proxÌmè adcretam, delata, g an u . H - m tunica net o
f n ipfo in corpore, obliteretur. Tenera adeb eft h^c vagina, ut mufculofa, an membranofa t, vix
l u e r r d l L m e r ; : craffior interim in principio, linea, extus confpicuà,
C m duaà quafi m duos canales divifa apparet, Ücet revera mdiviCi fit; qua: linea prout fenlim m defafu
«aneff, ita 5. ipfa vagin. fubftaZria fimul magis magisque attenuatur, & cum ipfo lingua, cornote
veluti coalefcit, ut deinceps feparari amplius vix queat. . „ ^„ „ „ R
^ Lineua cuamh^c vagina r^n^dit, carne compaftiote conftans, è cufpide gemma, mdem carnofa,
non n g i d l T n l u m de^ corpus abit, pariter L a longitudmaU divifum emiffilis arqueredudilis
quousqfe libere in vagina hxret, cum qua, ut diftum, tandem m decurfu concrefct. Vid. Fig. I
^ IX- Remoto
ilanEen sevonden worden, zd ietler, die de mocite wil nemen
v J c c A n g te cnt leden, w d haaft g ew. a r worden : wan het
liechaam van onderen, van den kop tot den ftaart toe , m de
lengte opRefiieden 7.ynde , vindt men cene mamve, tnaar zeer
l a n f e h o t l i g h e i t . w a a r in de ingewanden,gelvk ak een dun t e ™
zamenRcdraait , dus uitgeftrekt leggen dat, ab de fp.er- en
beenachtige holligheit van voren oniTer den kop, en naar achteren
Ln din ftaart weggefneden wordt naen, door het ovenge
zamenilcl der inge,van£n, de gehe e lengte van het l.gehaam
der flange onafgebrofcen en onvermmderd kan behouden. D t
wordt in de deide afbeelding van dit Tafereel a a n g ew« e n , alwaar
zo wel de algemene beklecdfelen, als de fp.er- en beenacht
i a e delen van d e i kop tot den ftaart toe afgefcheidcn en wcggef
n l d e n zynde, het leger der ingewanden in eene zcer "•tgefttekt
e aaneerifchakeling gezien wordt ; waar beneveni nog b lykt , dat
hier niet, gelyk in andere dieren, eenige afzondering van holli^
heden gcma^akt is, maar alle de ingewanden in een doorlopend
kinaal begrepen zyn. Zie hier dan de verlclanng van de der-
" ' ^ M i r z i e t daar eenc op den m g leggende flang, wiens kanaal,
daar de ingewanden in gelegen hebben, van d m kop tot den
ftaart geheel geopent en afgcTneden is.
Vertoont den achterovcr leggcndcn kop.
Eene koordc,beftaande uit de rchcdedcrtong,deluchtp
y p , de ilokdarm, en eenige vaatjes en fpiercn.
H e t hert, in zyn zaltje bcfloten.
D e longenzak, mct de Icver en den Ilokdarm.
D e fiotdaim, alwaar de zelve zich verwydcnde naar de
maag gaat.
D e maag zelf, geopend.
D e pyp der darmen, die tot den ftaart toc loopt , CD
aan zyn begin, naaft onder de miug, met het galblaasje
vereenigt is.
L e t . a.
b . b .
f.
g g g '
h . h . De twee nieren, waar van de regtet lager legt dan de
linker,
i. i. De ftaart.
N a d a t w y de ingewanden nu in ' t algemeen hebben bcfchouwt ,
zullen wy ieder der zelven in ' t byzonder onderzoeken.
D e beklcedfelen van het onderfte kakcbeen door midden gefnedenhebbende,
vertoont zich aanftonds de fchede der tonge,
d i e t u f l c h e n de twee armen of zyftuliken van het kakcbeen m het
midden aflopende, in eene mim omleggende vettiuhe.t beweeglyk
is,en mct zyne achterfte zyde aan het voorile dcel der luchtpyp
vaft zynde, mct zyne opening, daar de tong mt fehlet, m
de holliehcit van den bek, voor den mondt van de luchtpyp,
aangeheSitbevonden wordt : daar van daan loopt de zelve regt
l a n f s het midden van den hals tulTchen twee witachtige vaaties
a f , tot dat zc komt aan cene zogenaamde zamcngckluwde cn
i i n h e t b r c e d f t e e i n d e van het hert vaftgegrocide kher, .n welkers
Vlies of ligchaam zclf (want dit heeft niet wel kunnen onderfehciden
worden) zy zich verlieft. Deze rongfchcdc ,s zo
t e ä r , d.it wy naauwlyks hebben kunnen erkennen, ofze fpierof
vliesachtig is. Ecker is zy in ' t begin wat lyviger,cn fchynt
als in twee kanaaltjes verdccl i te zyn door cene uiterlyk zichtbar
e linie,die in de lengte der zelven door -t m.dden gct r^iken js;
hoewel zy in der daadt van bmnen ongedeclt blyft. Gclvk nu
deze linie naar bcneden toe allengskens verdwynt , zo wordt ook
de zelfftandigheit van de fchede hoe langer hoc dünner, en vereenigt
zieh eindelyk mct ' t ligchaam der tonge zo naauw, dat
z e diar van nict meer kan ecrehcidcn worden. ^ „ ^ , ,
De tong, die in deze fcledc lege, bcftaat uit vaft v lcefch, en
begint met twee vleezige, doch mct zeer ftyve, punlen, de welk
e naderhandt zamen tot ecn ligchaam worden dat insgclyks
naar zyne lengte met eene limc bctrokken is. Voorts zo verre
de tong los in de fchede legt ,kan de zelvc uit- erl mgchaaltword
e n j liaar zy grocit in ' t vervolg mct hare Ichcde vaf t^gelyk te
voren gezegt is. Zie Fig. 1 en IX.
T H E S A U R U S . Ì Ì 9
Remoto linguE corpore proximc fubjacet Trachea, cujus in ore hiatum fupetioribus Tabulis jani déinonftravimus.
Delceiidit hsc itidem re¿la, per medium colli, antica parte v.igin.im lingualem, poílic.í
Oeíophagum tangens, non ramoià, annulis cartilagineis, integris, concinne fàbrefailis, conftans, donee
íub Corde circiter in Pulmonem demergatur. Neque enim, quod in Vipera caudifona à D. Ij'fon oblervatum
defcribit Rajus, in hac Serpentum ipecie reperire mihi icuit, ab ipib mox gutture Pulmones veros
incipere. Imo verb Arteria a^era, unica, nec diviià, nec dilatata, hic usque ad cordis confinia delabitur,
tumque, dilTeitis quafi per longitudinem, atque extroveriìs & appianatisi qui hadtenus circulares
erant, ejus annulis cartilagineis, accrefcit juxta longitudinem facco pulmonali, quduSque hic veficuloCx
eft fubftantix, eà quidem ratione, ut ip& Trachea è discillìs fuorum antiulorunl extremitatibus
huncce liccum veficularem quafi protrudere videatur. Dispatent veto deraum fegmentá illa cartilaginea j
quando Pulmonis fubftantia celluloià obliteratut. : Eft enim (ut hac occafione hoc quoque vifcus commemorem)
Pulmo hic iaccus quidem unicus, nec lobis conftans, led ratione iubftantix duplex ; dum pars
ejus fuperior, immediate Tracheam excipiens, internam faciem infinitis excavatam mónftrat cellulisi quiE
innumeris vaforum ianguineorum ramiiicationibus perreptata: rubore vivido totani inficiunt, Cinguinemque
aétioni aéris fub multiplicatilfimá fuperficieexponunt; altera vero pars inferior, priori continua, at longè
major, fundum quafi {àcci conftituens, mere membranacea, Ixvem intus habet parietem, minime vciìculaiem,
nec veftigiis cartilaginea Trachea;, nec vafis adeò diífinítum : hxcque inflata aere pcllucet, & ad ipfos
usque Renes fefe extendir, toto hoc duftu ad dorfum, & proximum Jecur, defixa. Vid. Fig. I , IV, V.
Utrimque ad latera vagina: lingualis, & Trachex, in eodcm colli cavo, bina cernuntur fila albicantia,
in longum proteniä, furfùm, verfus caput, fenfim gracileicentia, qua:, polfquam in caput penetrarunt,
proíéqui haud licuit amplius: at in descenfu Cordis bail manifeftè implantantur; unde pro vafis
fanguineis ea haberi fas eft, utpoce multò ampliora, quam ut Nervofa: indolis fiifpicio otiri polfet.
Vid. Flg. I , ht. f. f. Flg. IX, ht. e.e.
Ha:c e q u i d emq u á . Cordi próxima, latiore bafi mox in hoc demerguntuir, antica: patti fux adcretam
monftrant glandulam ipeótabilem, ex plurimis acinulis, diftincte vilibilibus, íubñavefcente materie ^
pinguiufculà, aliqu.indo circumfulìs, cong omeratam, circa quam, ut fuprà diilum, vagina lingualis
terminati videbatur. Hanc vero Thymum eife glandulam, non obfcure innuit Analogia. Vid. Fig. I ¡
lit. g. Fig. IX, lit. f.
Cor deinde fequitur, fuo inclufum Pericardio, quod fibris quibusdam, Ceu vinculis, è Cordis fubftantia
porreílis, Cordi ita adligatur, ut hoc tamen libere inibi moveti queat; atque uti capfula h i c furiiìm,
ultra Cordis bafin exipatiata, bina, ante deicripta, vaia adicendentia inveftit ; ita circa apiceni
Cordis e.idem ar¿KÍIlmé Jecoris fummitati accreicic, nul o mediante Diaphra^mate. Cor, pro mole corporis
exiguum, fimplici gaudet ventrículo, fatis mufculofo, cui à latere duplex harret lobus carneusj
haud tarnen integre divifus^ fed, qua è Corde pullulat, fimfilex, pro Auricula habendus. Unde dubius.
hsreo, unicam, an binas deceat flatuere Auriculas 5 quum hisce accurate examinandis iatis dexter^
manus defuerint. Atqui vel inter Peritiores etiamnum lis eil; hàc de re. VaCi c^uacuör de Corde emanare
vidi, furfLim duo, totidemque deorfunii Vid. Fig. 1 &í IX.
Trachea?
H e t ligchaam der tonge opgeligt zynde, volgt allernaaft daar
onder de luchtpyp , wicns opening in den mondt wy reets in
voorgaandc Tafereelen hebben aangetoont. De luchtpyp loopt
insgdyks regt door midden van den hals,rakende met hare voorfte
zyde aan de tongfchede, en met hare achterfte aan den flokdiirm.
Zy is niet in takken verdeelt, en beftaat uit knorbeena
c h t i g e , zeer künftig aaneengefchakelde , gehele kringen, tot
dat ze,omt rent onder het hert , i n de long afzakt : want het geea
Hajus fchryft van D . tyfon in deRatelGang waargenomcn te zyn,
h e b ik in deze foorc van Hangen niet kunnen vinaen,namentlyk,
dat de wäre long van de keel af begint : in ' t tegendeel ziet men
hier de luchtpyp enkeld, onverdeeld en onverwyderd tot orrtt
r e n t het hert afdalen, en daar na worden hare knorbcenachtige
kringen naar de lengte gelyk als doorgefneden, of geopent , buitenwaarts
gebogen, en met verlies van hunne kritigsgewyze gedaance
als plat gedrukt j dus zamengroejende, naar de lengte^
mct de longzak, in zo verrc deze van eene blaasachtige zelfltandigheit
isi welke vereeniging op zulk eene wyze gcichiedt, dat
het fchynt, als of zelfe uit de eindens der geooende luchtpypskringen
de blaasachtige longzak wicrdt voortgeoragt . Maar alle
deze knorbeenachcigekringftukkcnverdwyncn eindelyk, wanneer
de blaas- of iponsachcige zelfltandigheit der longe zich verl
i e f t : want , om oy deze gelegenheit iecs van die iiigewandc te
melden, de long is hier als cen enkclde zak, die niet in vcrfcheid
c ftukken verdeelc is, maar uit twcederhanJe fiibftantie beftaat.
Haar bovenfte gedeelce, w.iar medc de luchtpyp onmiddclyk vereenigt
is, is van binnen vol van ontallyke hoUetjes, die wegens
ontelbare bloedvaacjes, waarmcdezy aoorftniLÜt zyn, geheel e'n
jil met levendig rood gevcrft fchynen, cn het bloedc onder eene
zeer uitgebreioe oppervlaktevoordcwerkingc van de lacht bloot
ftellen. Maar het onderfte gedeelte^ dat onmiddclyk uit het bo-
Vcnfte o n t f t a a t , doc h vcel groter is dari d i t , maakt , om zo te fp'rek
c n , d c n b o d em van die zak ui t ,zynde enkel vliesachtig, van binden
glad, zondcr holletjes, noch ook ecnigc ovcrblyflelen van de
kndroecnachtige luchtpyp, of andere äderen, vertonende. Wanneer
nlcn het zclve met lucht opblaaft, is het doorlchynende, en
llrekc zich uit fof aiin de nieren, zynde onderwcgen aan den rüg
cn de naaftlcggcnde lever vaft gcmaakt . Zic Fig. I , IV, V.
Aan weerzyden van de rnngfchedc cn de luchtpyp ziet men^
in de zelve gcut van den hals, twee witachtige vcfels, in de lengt
e uitgeftrekt, die van boven naar het hoofdt toe allengskens
dünner werdende, eindelyk in hec zelve zich iiidringen, zo dat
zy verder niet hebben kunnen vervdlgcn 5 maar hun onderfte eindc
wordt duidelyk in het brede gedeelte van het hert ingeplant :
weshalven de zelve met recht voor bloedvaten kunnen gehoudca
w o r d e n , vermits ze veel te groot zyn, dan dat men ze voor zenuwen
zou houden. Zie Fig. I, let. f f. Fig. IX, let. e. e.
Daar deze vatcn, allernaaft het hcrte, zich met cen breden
ftam in het zelve inenten, ziet men aan hunne voovlbe zyde ccne
g r o t e klier vaftgehecht, die uit zcer vele, düidclvk zichtbare,
en zomtyds in eenige geelachtige vettigheit leerende korreltjes
als zamengekluwt zynde, het einJe van de tongTchcdr-, gelyk" t e
voren gezegt is, in zich fchynt te bcvatten. De reden van gclykvormigheit
gcefc niet onkhiar te kennen , dat dit de zogenaamde
Thymus of borftklier is. Zic Fig 1 ^ Ict. g. Fig. IX^
let. f. . . . j . .
Hier op volgt het hert , in zyn zakje o'pgefloteri, aan het welk
e het in dier voegcn is vaf tgehccht , àxc da^r als banden uit hec
ligchaam van het hert zelf tot in het zakje fchynen ovcr te gaan^
die echter de vrye bewcging van het hert nict bcletten. Gelyk
nu het zakvlies naar boven toe over de palen van het hert zich
verhefFende , de twee, voorheea befchrevene, opklimmende
vatcn beklecdt, zo is het van ondcren, omtrcnt de punt van hec
h e r t , zcer vaft gcgroeit aarf het beginfel van de lever, zonder
tuftchenkomlt van' ecn dwergvel. Het hert is naar mate van 'c
ligchaam klein, en heeft maar eene hollighei:, die echter vry
f p i e r a c h t i g zynde, ter zyde eenc dubbelde vleezige lobbe draagt,
cfe welke nochtans niet geheel eri al in twecn verdeelt, maar omt
r e n t hären o'orfpronk uit het hert enkel is, en derhalven voor
het hert-oorken mag gehouden worden. Dus bcn ik in twyffel,
of men een of twee dezer odrkens moet ftellen, vermits mync
handcn niet gcnoeg geoeffenc Waren om zulks naar behoren te
onderfcheiden. Doch anderen, die my in crvarenheic te bovea
g a a n , zyn het hier over ook nog niet eens. Ik heb vier vatec
uit hec hert zien fprui ten, twee naar boven, en twee naar benedcD.
Zie Fi g I en IX.
Gg i Onder