Afdbei'- Steenkolen» en gemeenlyk met by voeging van
XXV. fy n gemaakte Kalkfteen , Tuffteen, Gips of
stok.*0” Vloeifpaath, of andere fchraale Yzer-Ertfen
o f Slakken, ften deele om de vloeijing te bevorderen,
wanneer de Ertfen wreed zyn; ten
deele om de vereeniging der brandbaare
Grondftoffe met het Metallyne te bewerken,)
gefmolten. Het gene men, door deezen eer-
ften arbeid , bekomt, is flegts grof gegoolen
T ier, daar men Kanonftukken , Mortieren ,
Haardplaaten, Aschpotten en dergelyke zwaa-
re Werkftukken meer, van maakt. Men noemt
het, in ’t Hoogduitfch Dacheifen, Meideneifen,
Gufelfen, in *t Engelfch Tackjam , in *t Franfch
Fer de fonte. 'Deeze Smelting valt gemak-
kelyker dan vervolgens, wanneer het handelbaar
en fmeedbaar gemaakt is , ’ t welk door
herhaald gloeijen en hameren gefchiedt. Op
zulk eene manier bekomt men het Staaf-Yzer,
d a t, flegt zynde , op de breuk Bladerig o f
Schilferig, maar anders zig Vezelig, Glimme-
rigof Korrelig, vertoont. Het Sweedfche wordt
gemeenlyk voor het befte gehouden, en aan
het Wermelandfe geeven nog de Engelfchen de
voorkeur tot bereiding van het Staal; maar
misfchien- zou het Stiermarkfe en Nasfau-
Siegenfe dit wel betwisten kunnen. Het
Spaanfche Yzer is te week; anderen zyn koud-
of roodbreukig : fouten, die dikwils alleen
van de bearbeiding afhangen , doch vermoe- jiT.
delyk in de bymenging van vreemde deelen
beftaan en door derzelver affcheiding verbeterd Hoofd-
kunnen worden. STÜK’
Eenige Ertfen, gelyk by voorbeeld de Stier- F et maa-
marKie en lommige Yzerfpaathen , geeven Staal uit
reeds by de eerfte bearbeiding Staaf dat an- Yzer’
ders van het befte fmeedbaare Yzer gemaakt
wordt. De Ouden fchynen zulks gedaan te
hebben, met Yzeren Staafjes te dompelen in
gefmolten Yzer : doch hedendaags gefchiedt
hei door zogenaamde Ceme.ntatie. De Staaven
Y?er worden met Roet, Hoorn o f eenige andere
brandbaare Stofte, en fomtyds ook
wel met een Loog van Zout en dergelyke
Stoffen befmeerd zynde, in ’t Vuur gegloeid,
ver^ol^ens wederom gefmeed en zulks by her-
haalinge. Ook gebeurt het wel, dat men in
groote Yzer ' Ovens, by toeval, Staal bekomt,
en het gene van de Staaven Yzer in de Rék*
Ovens afdruipt , is fomwyleu ook goed
Staal (g).
De Yzer-Ertfen zyn door de Autheuren op Ond«-
veelerley manier verdeeld geworden. Eenigen
heb- Ertfen.
(g) Zie daar omtrent het Natuur- en Kortst - Kabinet
van Ranouw , alwaar de bewerking van het Yzer en
Staal omftandig befchreeven wordt, als ook , ten op-
zigt van onze Yzerfmelteryën , de Natuurlijke Hijlorit
van Holland door ddn Heer BêrkMey , II. D. II Stuk
bladz. 942.
F a
III. Pd,!.» V.SruK.