A,b?«u
XXV.
Hoofd* . ,'
stuk. XXV. H O O F D S T U K *
Êefchryving van het Y z e r en deszelfs Ertfen;
waar onder de Amaril, Bloedfteen en Magneet
voorkomen. Onderfcheiding derzelven ,
naar dat zy aantrekbaar of niet aantrekbaar
door den Zeilfieen zyn. Gedeegen Tzer* het
tnaaken van Staal uit Tzer. Kwadraatfteeneni
Yzer-Kryftailen. Sehraale Tzer-Ertfen*
Moeras* of Modder - Erts t Yzer - Zand $
Yzer-Stalactieten, enz»
D ie Stoffb , welke men in ’t Hoogduitfch
Eifen, by ons Tzer* in ’t Engelfch Ir on*
in ’t Sweedfch §£ern, in ’ t Franfch Eer* en in
Italië Ferro noemt, naar den Latynfchen naam
Ferrum;is een van de alleroudst bekende Me*
taaien op den Aardkloot, en een der alge-
meenften. De Griekfche naam Sidèros febynt
van dë geelachtig roode Kleur der Yzerroest
afkomflig te zyn; weshalve ook de Ouden het
onder de roode Metaalen telden, daar het vëeli
eer tot de witaehtigen behoort. De Kleutf
is eigentlyk blaauwachdg Alchgraauw én
glanzig, doch in de Ontbindingen meest rood-
achtig. Het geeft een fterken Klank, en wordt
derhalve veel gebruikt tot Klavkr&aaren. Ondér
alle Metaalen heeft het de grootfte Veer» Afdbe*
kragt, en voornaamelyk, na dat het tot Staal X X V .’
gehard is , de grootfte hardheid; zo dat men,*^“*0*
alle andere Metaalen daar mede vylen, fny-
den en hameren kan. Door het te fmelten met
Kobalt of Spiesglas-Koning, Wordt het nog
harder. Ten opzigt van zyne taaiheid komt
het naast aan ’t Goud: wint een getrokken
Yzerdraad, dat een tiende Duimsdik is, houd$
byna een zwaarte van vierhonderd vyftig Ponden
, eer het breekt. Door Róttekruid wordt
het zeer broofch gemaakt en beneemt allerley
Metaalen , waar mede het gefmolten wotdt ,
iets van hunne taaiheid. Het is, onder de*
zelven , het allerminfte fmeedbaar * ten zy
door herhaalde gloeijingen, en hamering daar
tusfchen , voorbereid wordende. Het wordt
zeer ligt van de'andere Metaalen aangetrokkén,
zelfs in Kalk veranderd zynde , gelyk
de Heer B r ü g m a n s waargenomen heeft.
Zeer gemaikkelyk 'en door enkele wryvïng laat
hetzig ook in een Magneet veranderen, die alle
Yzer aantrekt (v). De Soortelyke zwaarte is
veel minder dan van Lood-, en weinig meer
dan die van Tin , naamelyk op ’ t hoogde agt-
jnaal zozwaar als Water.
Geen Metaal wordt ligter vernield, vaardi- Ontbinding
in
Scheid-
; Vogten«
( 0 Zie Utfgezogle Verhand. I l, en VI. £)eël.
E