74 H e t Y z e r , e n
1
Afdmi. n,ets zonder d,t Metaal; oneindig nuttiger daa
x x v . Goud en Zilver.
*5 ^ ro’ In de Geneesknnde is het Yzer insgelyks
Dienst in het nuttigde. O p zig zelve niet alleep, maar
neeskün* 0ok d ° 01' K o n ftiSe toebereiding , dient het
de. voor veele Kwaaien, die uit verflapping der
Vaste Lighaatmdeelen ontdaan;het ürekt ook
tot zuivering der Ingewanden van Slymerige
Verpoppingen, helpt de Verteering en weert
de fcherpheid der Stoffen, die in ’ t Gedarmte
vervat zyn. Sommigen, echter, hebben gewild,
dat het Verpoppingen zou veroirzaaken ;maar
zulks kan alleen plaatshebben, wanneer het
te v e e l, o f ontydig , of zonder bekwaame
byvoegzels , gebruikt wordt: doch op zulk
eene manier kunnen zelfs de heilzaamfte Middelen
nadeel doen. De Yzerhoudende Sal
Armoniak Bloemen z yn , niet zonder reden»
als een Middel tegen fommige Koortfen, door
M e d m a n n , aangepreezen. Zy maaken ,
zegt B o e r h a a v e , een wonderbaar ver-
fterkend, verwarmend, openend, Geneesmiddel
uit. Ook is ’er een Pynftillende kragt in.
In ’t algemeen is het Yzervylzel, fyn gewree.
ven, ingenomen, tegen de Darm worm en zeer
dienftig en van Kinderén gemakkelyk te gebruiken
, om dat het geen Smaak heeft. De
kragren van den Koortsbast zyn *er weleer ,
als een byzonder Geheim, door vermeerderd
geworden De Tinótuur met Azyn is uitermaa-
te famentrekkende. Onmam
ü ü
— —
m « 1
ï>B Y z e r - E r t s e n . 75
Onder de Soorten van r dit Geflagt komt b*y A_ HL coebl.
LiNNiEüs eerst voor. xxv.
Hoofd-
SIOK.
( i ) Yzer dat bloot is , vist aantrekbaar. j.
Ferrum
_ , S nativum.
De bepaalmg , welke onze Ridder hier op- Gedeege*
geeft, was reeds van hem in de befchry ving ^zer*
van het Tesfinifche Kabinet gebruikt en toe-
gepasc op een Yzerkorreltje van grootte als
een Erwt, aldaar bevindelyk, in Yzer-Erts
zittende, Roestkleurig en als met vogtig Water
beftreeken , doch fmeedbaar, Hoe zyn
Ed.dit laatfte, als ook dat het door den Zeil-
fteen niet aantrekbaar ware , daar aan heeft
kunnen waarneemen, is wat duifter. Het was,
zegt hy, volgens S e b a , van wien het waar-
fchynlyk afkomftig zal zyn geweest, uit Stiermark.
Misfchien behoorde het tot de zogenaamde
Yzerboontjes, of tot dat gedeegen Y-
zer in Korrelcjes ,.,’ t welk, volgens W a l l e -
R iu s ,b y Eibenftock in Saxen, en ook in
Stiermark, gevonden wordt. Die Autheur
merkt aan , dat men het by Senegal in Afrika
overvloedig vinde , alwaar de Wilden van ’t
zelve
fx ) Ferrum nudum intractabile. Syst. Nat. XII. Tom.
III. Gen. 32. Sp. 1. Mus. Tesf. 56, N. 1. Ferrum na-
tiviim in Granulis. Wall. Min. 242. Ferrum nativum.
Wall. Syst. Min. IJ. p, 233. Ferrum nudum mallea-
bile. Carth. Min. 71, /
UI. Dkbl. V. Stuk.