AroÈii.Aardfoorten zyn zonder Y z e r , dat zelfs in
XXV. veelen zig duidelyk openbaart, en ook in
STUK. veele Steenen huisvest * gelyk ’er verfcheide
Gedeegen Edele Steenen hunne Kleur van hebben. Zelfs
ongekleurde Kwarts en Kryftallen , Keizels ,
Asbesten , Glimmers , Spaathen en andere
Steenige Stoffen , worden, by naauwkeurig
onderzoek, dikwils Yzerhoudende bevonden.
Veele Zouten hebben, zodanig als wy ze in de
Natuur vinden , behalve hunne anderen, ook
Yzerdeeltjes, zo wel als die Aardharften, welke
niet geheel weg brandeD , dezelyen in haare
Afch of Slakken overlaaten. De uitwerpzels
der brandende Bergen zyn ’er rykelyk rpedp
voorzien. De meefte Halfmetaalen houden
altoos eenig Yzer. Veele Ertfen, alle Kiezen,
welk eene benaaming hebbende,, zyn van
dien aart; zelfs de gemiheralizeerde Goud-en
Zilver - Ertfen. Ook bevatten de Verfleer.de
Lighaamen byna altoos iets van dit Metaal.
De Yzer- Niet alleen op deeze manier is het Yzer yry
ookfeme- ^gemeen in de Natuur verfprèid: maar ook
nigvuidig. de Ertfen , daar men het door fmelting uit bekomen
kan, komen menigvuldig in des Aard*
kloots Oppervlakte voor. Zeer dikwils leggen
zy als bloot o f op maar weinig diepte:
zelden vindt menze Vlots-', meest Laagswy-
z e , voornaamelyk horizontaal zig uitftrek-
kende, en fomtyds maakt de Yzer - Erts ge-
heele Bergen ; by voorbeeld op het Toskaan.
iche
fehe Eiland Elba , op fommige plaatfen van ^
Florence, in Sweeden (d)9 in Lapland, rond- xxv.
om Tornea, als ook in biberie. Men vindtJ?°oïD‘
ook Yzer - Ertfen in de zuidelyke deelen van
Afrika, in Oost- en Westindie. Door geheel
Europa worden hier en daar Yzer • Mynen bearbeid
In Sweeden zyn wel duizend Haarden
, die jaarlyks tusfchen de drie en viermaal
honderdduizend Schipponden , zo Staaf- als
ander Y z e r ; uitleveren (e ). In onze Provinciën
is ’t het eenigfle Metaal, dat 'er in aan-
merkelyke veelheid , en al vry rykelyk, gevonden
wordt ( f ). Het maakt in de bovenfle
deelen van Gelderland, alwaar de Yzer-Fabriek
of Yzer - Molen van gemelden Heer
Br a n dt is , geheele Laagen uit, die twee,
drie , ja vier en meer Voeten diep onder de
Oppervlakte der Velden leggen en welker uit-
graaving het Land zeer verbetert; zo my ge-
dagte Heer verhaalt. Dergelykg Y ze r-F a briek
is ’erin ’t Overysfelfche by Deventer,
alwaar zodanig Oehr insgelyks overvloedig
wordt gevonden en nog eene by Deuti-
chem of Deutikom in ’t Graaffchap Zutphen;
maar
(d j Zie de afbeelding en befchrywng van zuik een
Berg in Smaland. Phil. Trans. Vol. XLIX. p. 30. Tab. II
00 Stockh. Verhand XXX. Band. p. 88.
0 0 Zie Berkhev. Nat. Hist, van Holland. II, D. II.
Stuk bladz. 935.
UI. Du l . Y. Stuk.