A lt . i ô .
« fruirti! carerec, aut liberalitatis folatio. A
4. Cùm.igitur anceps judicium , jus contro-
•verfuin , multíplices ab utraque parte a&iones
cernerem, invidia:* plenas fupplicationes, re-
fcriptorum quoque obreptiones obtexerentrad-
verterem etiam gravi conditione illuni, fi vi-
ciffet, adurum * de, duplis fruirti bus , Se de
fumtibus annofx litis : tuo autem officio non
convenire, ut expenfas jurgii pofceres : nec competere
, ut quidquam de frudibus pofieffor age-
res,quos percepiffesj malui jurgium b compo-
fitione cxdere, quàm pronuntiatione acerbare.
Alia enim habebant excitari j orgia : turn, quod
eft graviflìmum, et fi jurgia fublata forent,erant
tamen odia manfura , qua: apud bonos mores
difpendii funt.
5. Inter hos xftus pofirus, cùm me perfona
iàcerdotis, feminx fexus, vidux gravitas, amici
quoque contemplado, trino quodam non' pcr-
fundorio conveniret nomine, illud iequendum
putavi 5 ut neminem vinci vellem, Se omnes vincere.
Necfefellit fententia 3 viciftis enim omnes
gerinanitati, viciftis natura:, viciftis Scripturx
dicenti : ¿¡¿vare non magis injuriam ac dpi t is ?
¿/tiare non magis fraudem patimini ?
6. Sed putas te gravatum jadura juris,damno
pecunix. M e l i o r a u t i q u e facerdotibus dam-
na, quam lucra fteculi fune : Btatius e f i enim dare
, quam- accipere. Sed forte di cas : Frauderai
non debui pati, injuriam non debui perped,
damnum fùbire. Quid ergo? Inferre velles? Sed*,
etfì tu non inferres, ille iè paffum diceret.Ita-
que vide quid dicat Apoftolus : guare non magis
fraudem patimini? ut prope videatur , qui
non patitur, fecifle 3 tolerare enim debet,qui
fòrtior eft.
7. Verùm quid ego ita tecum ago , quafi
hoc meum, Se non tuum fit ? Tu enim obtu-
lifti, quail arbiter litis, ut foror * in diem vita:
fux poifideret partem prxdii, poftobitumejus
fratri cederet omnis pofleflìq. Neque quifquam
eum vel tuo ,vel Ecclefix conveniret nomine:
ièd fibi haberet, fi ita mallet, ut nihil difpenfa-
ret Ecclefix. Hoc cùm ego prxdicarem, Se
prxferrem tantam animo tuo infuiam liberalitatis
gratiam 3 refpondit germanus tuus piacere
fibi oblationem, fi metus deteriorandx poff
feflìonis decederet. Quemadm odimi enim femina,
Se quod eft ampfius, vidua * poffeifio-
nem regeret tributariam ? Quid fibi profuturum,
quod fibic jura poíTeífionis cederes 3 fi majora
ex incultu agri fubeunda fibi damna arbitra-
rctur?
8. Movebat hoc utriufque partis togatos.
a. S ic omnes edit, ac mff. aliquot : alii autem plures, fu rt i c a - I
ret, vel turerei ■: quidam etiam, fruilificaret ; unde non abfurdc quis I
con jiciat Ambrofium feri,pii ile fru it i curerei .- nam f r u it i in geniti- j
vo ufi funt Tcrentiusatquc alii. Quod autem fupra non femel, &
infra quoque loco litis vocem jurg ii adhibet (an&us Pire fil i> hoc
inde effe Nannius docce, quia jurgium dicitur, quod ju re agatur. |
* . lei e f t , libelli principibus ab uno litigantium oblati.
* . L e g e i . de f r u i t .& lit- imp. à Valeniiniano icniorc an. 3(>9.
lata edicitur, ut qui rem injufte poffederit, non modo cjiciatur
illius poffcifionc , icd etiam duplos fru&us ju fto domino rcftituat,
addicts Se litis (umtibus. Ho c tamen ultimum poftea Honorii lege
temperatum eft an. 41 3. promulgata, qua quidem ne deimpenfis
litis nova inftituatur a e l io , prohibetur.
b. Eraf. & (èq. edit, cum paucis mff. compofiitione fedare : Amerb.
cum aliis multo pluribus , tomp. cidere. Ita porro dicere licet litem
c ad ere, quemadmodum litem (ècare atque dirimere.
* . Hunc locum Caiàubpnus in Sparti unum num. z 6. allega r,
Itaque omnium conipirante adienfu,placuit ut
Lxtus V. C. agrum fufeiperet, Se certuni numerimi
frumenti, vini, olei, forori quotannis^
penfitaret. Ergo fan&as germana: tux non jus,
fed follicitudo deceifit: non fructus, fed cultu-
xx labor : non reditus ,fed incerti eventus qux-
darrijiit dicitur vulgo, alea. Si tempeftates ven-
torum graves proventum impedierinc , forori
tamen tux fua ubertas mane-bit. Si nimia Eccitate
aruerint locorum gignentia , d forori ta- d
men tuie fata non minuetur foecunditas. Sibi
adferibet Lxtus conditionem oblationis fua: :
fi neceffitates temporum Se extraor di narice in-
cubuerint exa&iones , germana tua beneficio
tuo , ut difpendio Lxti, immunis erit : Lcetus autem
ie proprietate locorum folabitur.
9. Yiciltis ergo omnes: Lcetus, quia jus loci
adeptus eft, quod non tenebac : foror, quia an-
nuis potietur fnurtibus jam fine lite, fine jur-
giojnemo tamen plenius,nemo gloriofius quam
0 tu vicifti, qui dum erga fororem confirmari vis
liberalitatem tuam ,in utrumque eam fraterna
conforterai neceifitudinis contulifti. Nani Se
fratri conceifilti proprietatem ¿Se forori c uiùs c
frutftum : N i h i l a u t e m adimitur Ecclef
ix , quod pietati adquiritur ; caritas enim non
damnum , ièd lucrimi Chrifti eft ; denique ca-
ritas fruebus Spiritus fandi eft, Apoftolico igi- '
tur charadere cognirio decuriàeft. Dolebamus
ante quod litem haberes : profuit jurgium,ut
q formam indueres apoftolicx vitx Se prxceptio-
nis. Illud iacerdotio non congruebat, hxc cranfi
adio Se apoftolicam decet normam.
10. Nec vereare ne immunis fit atque exfors
Ecclefia liberalitatis tuce. Habet Se illa frudus
tuos Se quidem uberiores, habet frudus dodri-
nx tux, habet tua: vitx ftipendium, habet foe-
cunditatem , quam tuis inftitutis rigarti. His
dives reditibus , non quxrit temporalia; quia
cetonia poffidet. Addidifti autem ei non folum
E apoftolicos, fed etiam evangelicos frudus j Do-
minus énim dixit : Factte vobis amicos de iniquo luc-lè-
mammona. Fecifti Se tu amicos , & quod mirabile
eft, ex diifidèntibus. Fecifti in jus germa-
nitatis redire fratres , fecifti eos hac caritate,
hac grada iecuros. eile , quod fufeipiantur in
xterna tabernacula.
11. Chrifto igitur audore Se duobus arbitris
facerdotibus,'te qui formam prior dedifti, me
qui fèntentiam promfi , fada pax non claudi-
F cabit ; quando tanta fidei convenerunt ilifFra-
gia, ut perfidia non poifit efle fine pcena.
12. Arabit Lxcus forori, cui antea aliends in-
videbat labores : meffem Lartus forori colliget,
Iu tc à formula demonftret apud latinos in diem mortis figìiificari.
* . Poffcffionem tributariam dici purat Nanniu s, quod tribu taV
dependac.quac fi fuo die non repra:ièntentur}magnà multa involvunc Ì| proprietatium. Sed hinc etiam videtur hujufmodi poffeflionis ad -
miniftratio vidua difficilior, quod ili* folcane in tributorum alio-
I rumque onerum diftributioncatque ex aftione magis v e x a ri; quip-
| | pc q u a ab injufticia defendere leminus valcant,
c. M f f Lo ng , jttrn pojfeffionis cred erti: Gcm. ju re pojfejftonis
\ I decederti. Id. Eraf. & icq. edit. forori tamen tua fiata : Amerb. & miT.. . . .
f a t a , Long, fantta. Quod autem fubditur : fib i adferibet Latiti Se e.
Nannius cxplicac in hunc fenfum : Id eft , fuo periciilo, inquit,
, penfitationem fuftinebir, eamque ab oncribus extraordinariis c x - Ì p edici, & inde muniram perfolvet.
e- Nonnulli mff. ufut fruituum. Advcrte autem ex fequenribus
quantùm à moribus Ambrofianis id ab fucrit, ut Ecclcfiam è fa-,
1 miliarum ruina vel perturbationc vcllet diccfcerc,
in
in qua ante ferre non poterat alienas donatio-A etiam qnod remitteres i quia fibi uxoiem elegit.
nes : deferet fruftcus ad fororis horrea ; 6c hoc
* * lcetus faciet, recepta etiam jam nominis fui
proprietate.
13. Tu interea conformatus in apoftolum
Chrifti, adfumens propheticam atuftoritatem
dices ad Dominum : Pofßdifii renes meos. Hcec
melius pofleffio Chriftum decet jut virtutes fa-
cerdotis poflideat fui , hos fru£tus capiat, qui
func integritatis Se continentix, 6c quod eft
amplius,caritatis-6c tranquillitatis. Vale,6cnos ß
dilige j quia nos te diligimus.
E P I S T O L A L X X X I I I ,
S i s i n n i u M propter veniam filio , qui fe inconfalto
uxorcm duxerat > dattan comineada! ¡ & commodis qui-
bufdam qua Ule ex eo relaturus erat > mentoratis > curn-
dem hac ign.ofcendi facilítate fanÜorurn wftigiis infii-
tijfe oftendit.
A m B R O S I U S S l S I N N I O .
1. f Uod filio noftro remifiíti meo rogatu,
J quia te inconfulto, uxorem acceperar,
pietati magis tribuo, quam noftro amori j plus
eft enim pietatem ipláni de te impetravifte,
aquam cujufque petitionem.Certe íacerdos tune
magis impetrac, cum virtus prxvalet j facerdo-
tis enim petitio dodrina pietatis,eft. Impetra-
vit igitur natura,impecravit filius eo plenius,
quia poftulati contemplado temporalis folec
Adquififti filiam fine ele&ionis periculo. Si bo-
nam diixit , tibi adquiíivit graciam : fi erravic^
recipiendo meliores facies , refutando deteriores.
•
3 . Maturiore quidem con fili o puella filio à
patre traditur :fed majore obíequii propofito
à . filio ad patrem ducitur, 6c à viro léela ingre-
ditur foceri domum ; dum metuit Se filius difi.
plicere judicinm fuum , Se niirus miniíterium.
~"am paterna: eledionis prærogativa adtollic
atque^erigit • iftam offenfionis humiliât merus
inclinât verecundia. Non habebit filins , quod
i n u^orem référât, quafi ex fors cnl p c e , fi quid
' fortafïe offenfum fit, quod habet ufusj imino
amplius elaborabit, ut in utroque fuum poifit
probari , 6c in uxore judicium , 6c in fe obfè-
quinm,
4. Fecifti igitur quod boni parentes,ut cito
ignofeeres, fed obfècratus 5 nam antequam ro-
G gareris, non erat ignofeere, fed fadum proba-
re. Deinde diutius difFerre veniam, 6c tibi acer-
biim, 6c illis inutile neque enim paterna vifee-
ra diutius tolerare pofïenr.
5. Summæ devodonis propofito Abraham fï-
lium fuum fecundùm oraculuiii. Dei offerebat
in holocauftum • Se quafi exfors naturæ exere-
bat gladium, ne mora facrificium decoloraret;
tamen ubi abftinere àfilio juifus eft,glàdium
libenterTecondit : Se quiimmokre unigenitum
efle : virtutis autem diuturnus habitus, Se jugis D fidei intentione properabat, majore pietads'ftu-
* animorum indudio
ì. Pulcre itaque geftum, ut te patrem re-
cognofceres : fimul quia juita indignatio fu it j
malo enim culpam fateri, ut plus laudetur paterna
indulgentia : fed 6c ipfà paterna ofFeniio
fuit, * quomam venturam in locum filix tuo
debuifti eligere judicio, cui fieres pater. Nam-
que aut natura filios fufcipimus, aut beledione j
in natura cafus eft, in eledione judicium : madio
feftinavit ovem fubrogare facrificio.
7. Joféph quoque, ut fratrem juniorem te-
neret, fimufabat iracundiam fracribus,6cc com-
pofitam'furti fraudem -, indignatus tamen, cùm
advòlveretur ad genua ejus unus ex fratribus
Judas, flerent alii,.fraterno vidus 6c compaftus
affedu, diutius tenere non poruit fimiilario-
nem feveritatis : remofifque arbitris , aperuit
fratribus quod germani fui eflent, 6c ipfeeflct
Gen 4 4 .J4 .
& f e q .
gifque in adoptatis offendimus, quam in geni- E Jofèph, quem vendidiftent : nec fe memorem
talibus filiis 3 quia genitales filios elle degeneres, fua: effe injurix, Se fraternx venditionis acerad
naturam refertur: adfeitos vel adoprione vel bitatem frarerqe excufare , atque id quod
copula dedecores effe noftro errori adferibi- poflèt arguere, ad altiores caufas referre 3 co
tur. Fuit ergo quod fuccenferes filio , fed fuit quod ita oportuiffet fieri, procurante Deo 3 ut
* . Ho c e f t , inquit Nan niu s, bilaris id faciet, proprictatique
Se etymologia fui nomiuis , quod latitiam ibn a t, refpondebit. Ita
ille. Cetcrum Ambrofio hujufmodi allufiones non difplicuiffeex
epiftolis ad Paternum > Irenaum Se Prifcum intclligimus. Sed
hoc ipfum illi commune eft cum aliis multis au&oribu s, quorum
nonnullos Cafaubonus in Lampridium num. 1 3 . memorat , ubi
h a c ipfa DoAoris noftri verba duriufcula ,ip fc foifitan hoc loci
paulo dclicatior, exiftimata.
Era f. Se fcq. edit, quam cttjufquam ; Amerb. cum mff. quam
cujufce. Sed h ìc excepcorum e rior eft orrus è foni (imiiitudine,
qu a codcm modo vetcrcs pronunciabant cujufce & cujufque > coce
St quoque ; unde notus Ciccronis jocus in Hliumcoci candidatura :
E g o tib i, cócc , favebo. H ìc enim in ambigua pronunciai ione-acume
n erat.
* . ctv fignificat, inquit N an niu s , nijnirum cam própenlìoncm,
qua parentes adverius Iibcros fuos vergunt ; allufum
nonniliil, quod e x icquencibus magis patebie, ad illud Tcrencii :
P ro peccato magno paulum (iipplicii fatis eft patri.
* . Utrumnam matrimonium à liberis inituminfeiis, nec adfen-
tientibus parcncibus, ratum ac firmum habendum (it, difeeptatur
à theologis. Q u i negantem parteni defendunt, auAoritateui Am-
brofii pròferunt lib i , de Abraham cap.9 . num.91. hujufmodi m atrimonia
non in filiis familias tantum, fed etiam in junioribus vi-
duis coiidemnantis. Quod autem ad locose lib.i. de l'irg in . cap.to.
num. j . nec non é lib de V ’irginit. c ap .j. n um .iy . qui primo teftì-
monio videntur concrarii, eos illi hoc fenfu explicant, ut puellxad
nubendum invita cogi non pofiìnt, fi procos à paxentibus propofitos
illis difplicece fotte contingat Contra vero qui confenfum parentum
ad validicacem conjugii contendunt non effe neccffarium, ü Doclo-
S. Ambr. Tom.I I.
rem noftrum in libris de Virginibtti id aperte definire affirmant,
in libro auccm de Abraham parentum voluntatem requirerc , non
quo-1 fit abfolutx neceffuacis, fed tantum honeftati? atque decori-.
Advertcndum eft autem Gratianum, P. Lombardum ac D. T h o -
m am , qui hujus opinionis duccs fucrc ,e x a v i fui difciplii a men-
tem Ambrofii cflè intcrprctatos. Conftat fiqtìidem eorurt» rem-
poribus clandeftina matrimonia ab Ecclefia prò legitimis habita
ut à Tridentinis quoque Patribus definirmi! eft. Vei ì
obtinebat arate Ambrofii. Etenim
fia difciplinam fuam pi
imodavei
mbige n Ecclerpum
, quorum eft condiciones ad le
necelfarias confticucre, legibus tunc temporis a
igitur m u lta Ieges imperialcs 9 quas & in
Codice Se apud CI. Spcncaum in T ra fta tu d c hac materia edito reperire
e f t , hujufmodi furtiva connubia pVofcriplcrint, hinc colli—
gimuseadem illa a tate nec ab 'Ecclefia nec ab Ambrofio admiflà
ciré. Certe quidem multis retro annis filios fine parentum conlenfu
r i t e& ju r e nubcre negaverat Tcrtullianus lib. 1 . j i d Ijx o r em c. 9 1
Quaproptcr locos lib. de Virgin, ita exponimus , ac fi legatur :
Quamobrcm filias vcftras àfèrvanda virginitate prohiberc tentatis,
q u a illas ad nubendum non poccftis cogere,nifi cifdcm non inviibs,
icd quos amare veliót, procos oneratis-.
b. M li Thuan. & Carol. in natura caufa eft. Non teÀ e . P o rro
codcm piane fenlu de genciacionis atque adoprìonis diferimine-
loquitur Plinius junior in Panegyrico , ubi de T ra ja n o à Nerva
imperatóre in filium allr& o fermònemhabct.
c. R om . edit. compofita a fe fu rt i fra u d i ir.dìgnaUit eft : vct. com-
pofitar» à fe Sec. mlì. omictunc à fe .
d. MIE non pauci> quod oportuijfet, aliqui > quod poi rii lfet, aragli
ere.
A A a a
!
init'
l l l l Ili
Ì S p I
i ■ ib
firmi w
l l l l
ili r-j
lililí;
I I
I l i
l f
i