iSrit
ill
■ Sanéti Ambrofi i l 8 ¿ f
■caput veilrum -non gemmis oneräbat, fed of. Abus præful adfiftat,ilium à vobis jam nec fom.
jo b an. J
ï * .& x.7 .
culis:manus veftras non tarn regalibus ambie-
bat infignibus, quam imperatörio ore lambe-
bat. In veftra: fruffcu prarfentia: omne ponebac
folatium,ut nec ipfam nimie defiderarec uxo-
rem. Ideo nuptias differebat, a quia plus eum
veftra: gratis pafeebat affe&us. Hxc vobis de-
fiderio amplius, quam dolori iint y ut fraterna
gloria plus reficiat mentem , quam dolor cor.
queat. P a s c u n t f r e q ^ u e n t e r Sc lanus
excludat. Propter ipfum deledlet quies, ut
vobis gratior revertatur. In vobis eft, filiie ,ut
fratrem vobis jam nemo poifit auferre.
41. Sed corpus ejus tenere deiideratis, tu-
mulum circumfufx tenetis. Ille tumulus fratris
vobis habitatio fit, ille fit aula palatii,in quo
cara vobis membra requiefcent.
43. Quod fi(me ad ilium revocatis dolorem
------ quod citoexceflit b vita: nec ego abnuo irama.
crym*,& mentem ailevant: flews refrigerant Btura obifle state,quem noftr* vitae temporipedtus,
& moeftum folantur affectum.
39. Durum quidem funus videtis j fed ftabat
& iandta Maria juxta crucem Filii, 8c fpedtabat
Virgo fui unigeni ti paflionem. Stan tern illam
lego, flentem non lego. Unde dixit ei Filius:
Mulieryeccefilius tuus. Et difcipulo dixit: Ecce mater
tua i hereditatem illis caritatis fus 8c gratis
derelinquens. In quo vobis, pia pignora, quo-
niam fratrem veilrum fervare propter mea pecbus
fui cire cuperemus ; ut * de noílris annis
viveret, qui fungi non potuit iliis.
44.Sed qusro utrum * aliquis fit poil mortem
fenfus, an ntíflus ? Si e it, vivit} immo quia eil,
vita jam fruitur sterna. Quomodo enim non
habet fenfum ,cujus anima vivit,8c viget, 8c re-
meabit ad corpus $ 8c faciet ilìud , cum refuia
fuerit, revivifeere ? Clamat Apoilolus: Nolumus
vos ignorare ,fratres, de dormientibus -t ut non tri fes
'■ T b e f 4.
11.0*13.
cata non merui, affedtum paternum exhibere Cfitìs"ftcut & ceteri 'qui fpem non habent. Namfi
defidero. Ilium intueor in vobis,ilium teneo,
ilium puto efle mihi prsfentem jimmo*utrum-
que germanum , quos velut oculos mihi effbfi.
•fos arbkror. F e l i c i u s e p i s c o p o s perfe-
quuntur imperatores, quam diligunt. Quanto
niihi beatius Maximus minabaturj In illius odio
laus erat, in horum amore * fupplicii feralis
hereditas. Utinam, filii} pro vobis licuiilet hunc
lpiritum fundere iCompendium doloris invene.
credimus quod Jejus mortuus eft, & refurrexit -, ita
& Deus illos qui dormierunt per fefum , adducet
cum eo. Manet ergo eos vita, quos manet refur-
redlio.
45. Quod fi gentes, qua: fpem refurredtionis
non habent, hoc uno ie confolantur, quod dicant
* quod nullus pofl mortem fenfus fit dc-
fundlorum, ac per hoc nullus remaneat fenfus
doloris .- quanto magis nos confolationem reciram,
8cgloriofius mihi fuerat pro tantis obireDpere debemus} quia mors metuenda non fit,
pignoribus. eo quod finis fit peccatorum : vita autem defpe-
40. Sed ad yeilram} fendls fills , confolatio- randa non fit, qus refurredlione reparàtur ?
nem revertar, quamvis rerum geilarum acerbi- Job quoque docet nec mortem timendam 8c
tas vim oranem confolatioms abforbeat. Qus potius optandam piis , dicens :'Vtinam in \n-
fi brevis fit, mini affert n o moeftum affeftum firm mt cujhdìm . & nbfiondem mi, donee mtiad'
K M W S M mihi temps,in quo me.
monitionem doloris.Quo enim prolixior fuens,. morf,s met. s i enim mortuus fuerit homo himet wwmm c°“[°ando affic*es B H ■ — I M 8B M confolari veils, &diuuusmoeroreme)us cenebis. finm. TuncvoeMs ,&ege tihi ohedinm : e,e,n
41. Non igitur velut * pemcillo quodam fer. E tern mmuum tuarum ne defpicim
moms mei veftras abftergam lacrymas 5 neque 4 fi. Efto tamen, dolenSiim fit quod prima:
enim id facere vellem , etiamfi poflem T va obierit state s gratulandum tamen quod
ENIM pus affedlibus ausdametiam flpndi vr»_
z._______ 1 ^ ÌbBk
/ ^ • i + 13.
Ó*.I4-
en im piis qusdam etlam flendi vo-luptas,8c plerumque gravis lacrymis evaporat
dolor. Sed id poflulo, ne vel infixum pedlori
veilro fratrem b duris gemitibus revellatis, vel
ayertatis plandibus, vel requiefcentem excite-
tis. Ille vobis maneat in corde,ille vivat in pectore,
ille amplexibus piis hsreat, ut folebat 5 ille
virtutum ilipendiis veteranus deceilerit. Tanta
enim fuit emendatio vits ejus in illo omnibus
lubrico adolefcentis tempore, tanta laus mo-
rum ejus, ut omnem memoriam doloris obdu-
cat. Quod enim obiit, fragilitatis eft : quod
talis fuit, admirationis. * Quam beata fuifjet
refpubliea, fi eum diutius fervare potuifletjSed
fa te ra a o fc^ _p ^nat,ille femper inòeulil fit, F quia vita fanftorum non hìc in^eÌrlslftfftd in
cslo ( juftis enim vivere Chriftus, & mori lucrum,
quia dijfolvi & cum chrifto ejje multo melius ) do-
lendum eft quod nobis cito raptus fit, conio-
landum quod ad meliora tranfierit.
femper in ofeulis, femper in alloquiis, femper in
mentibus: ille jam talis, ut ei nihil timeatis ficut
ante.Obliviican^ini ejus srumnam,teneatis gra-
tiam. Ille vobis auxiliaturus fperetur, ille noftia
. Omncs edit. & roiT. aliquot, quia fiu s e u m reliqui mir quitt
f lu s tum . 1 1
* ' Gratianbm & Valentinianum, in quos amorem fuum, quali-
betoccafione nata, fignificarc non pmermittit. Quod autem ad
nunas Ma x imi, quarum continuo poft mentiohabetur,adeundaeft
•e pm .14 ad Valentinianum hunedeftinata.
* . Suppltcii fe ra lis , id e ft, funebris, inquit Nannius. Fcralis hic
n o n a fc r a d ic itu t .fe d ä fe r iis , id e ft , inFeriis mortuorum. L fta u tem
hicferalis hereditas , idem quod excquialis; quaccumque enim
ad mortuos pexunent, feralia dicuntur. Ita ille.
* . PenicilJusetfi propricex peniculii, hoc c ft,c a u d is anima-
1mm conftet, quibus pitftores inducendis coloribus utuntur; non ca- 1
men mtrequens eil eos pro fpongiis ufurpari, quomodo in Eunuch»
Terent. A ftu . 4 . f c .7 .S i c P. Nannius.
b. I t a omne* m it omncs vero edit. duris gemitibus relevetis;
| abfurdo icnfu- Quid enim e f t , duris gemitibus relevari ?
I * ' AHuditur ad folemnem acclamationis formulam, de qua T e r -
| tuluanus in Apologet. De noftris ttntiis tibi fu fit t r augeat annos
I - * • H ic locus paulo uberius traClaturftlib. Wade Exce u Satyrs
I num. 7 1 . quem coniule. ■ . ; • -
1 « C‘ cdlt- v 'v e t , confummans dies v i u ipfius Suftinebo & c .
j Q u * leCuo congruit cum Verf. l x x . vet. autem edit. & miT.
inter ie confcntiunt, nifi quod miT. pro confummans fere legunt
| tonfstmas: at hic lapfus eft libraiiorum. Ccterum harc le ftio ad
| Hcbrxum textum ,& Vulg. noftram magis accedit. '
*.Qu am pauciffimis verbisabfolutam Valcntiniani laudcmcom-
plexus eft fanClus Ambrofius, neque tarnen cam in ullam adulatio-
I nis fufpicioncm fas eft adducere, cum de virtutibus ej ufdem prin-
cipis cadcm teftentur & alii multi. Videfis Sozomenum üb. 7 .
[ cap. t r . Niccphorum üb. 1 1 . cap. 38. & aüos.
De obitu Valentiniäni Confolatio.
i .R e g .U .
i .R e g - * ¡ .
m
i.R e g . 18 .
Ji*
fob. i j . i o .
fu d i e . i i j j .
Ibidem 3 7 .
47- Dcnique David moriturum filium flebat,
mortuum non dolebat. Flebat ,ne fibi eripere-
tur : fed fiere deiivit ereptum , quem feiebat
effe cum Chrifto. Et ut feias verum eile quod
adfero, inceftum Ammon filium flevit occifum,
parricidam Abellàlon doluit interemtum , di-
cens : Filius meus Abejfalon,filius meus Abcjfalon j
innocentem filium non putavit eile lugendum j
quia illos fibi periiile pro fireiere, hunc pro in-
nocentia credidit efle viélurum.
48. Nihil ergo habetis quod graviifimedo-
leatis in fratre : * homo natus eft, humana: fuic
obnoxius fragilitati. Nemo fe redimit à morte,
non dives, non ipfi reges j immo ipfi graviori-
bus fubjacent. Job dixit : Numerati anni dati
funt potenti , timor autem ejus in auribus ejus
quando videtur habere pacem, tunc veniet ejus
everfto. Vobis quoque ipfis tam acerba inci-
difle patienter ferre debetis, qua: videtis vobis
communia efle cum fanctis. Eciam David amifi
fis filiis defticutus eft ioptaflèt illos tales obire, C
qualis vobis frater ereptus eft: ille crimina doluit,
non exitum fìliorum.
49. Sed efto fuerit ingemifeendum. Quoufi.
que luélus tempora protrahuntur ? Duorum
meniìum curricula in fraterni funeris quotidiano
claufiftis amplexu. Sola in Scripturisjephte
fìlia fletus fui tempora poftulavit, cognito quod
pater ejus profe&urus ad prxlium voverat quia
id rerum potitus offeree Domino , quod fibi
primum occurreret. Poft vi£boriam revertenti ]
occurrit fìlia, agnara pietatis, ignara promiifi.
Vidit earn, 8c ingemuit pater,dicenS:Heume>
fili a , impedifti me, in ftimulum dolor» fatta es
mihi., Ego enim aperui os meum de te ad Dominum
, & non poterò avertere. Ilia dixit ad eum :
Vater,f i in me aperuifti os tuum yfac mihi ut ex Ut
de ore tuo. Et iterum dixit : Sine me menfibus duo-
bus , & vadens flebo in montibue fuper virginita-
tem meum ego & compares amica rnca. Itaque
duobus exa.dis regreffà menfibus, lacrificii mu- ”
nus implevit .- qua: decreto populi Iirael qua-,
ternis .in anno diebüs ab ejufdem plebis feminis
deplorabatur.
50. Ad deflendum igitur fux virginitatisflo-
rem duos fat efle menfesjephce fìlia judicavit,
8c adhuc non venerat refurreilioj 8c hoc fpa-
tio temporis fatis putavit à paucis fe elfe de-
fletam : vobifeum omnes populi defleverunt,
omnes ingemuerunt provincia j8c adhuc parva
putatis veftra hxc efle fiipplicia ? Si fratrem veilro
redimere poflecis exitiovnollct tamén ille
veftra affli&ione relufcitari 5 quia fe melius vi-
* . Sic lib'.' z . de Exccjfu Satyrs num.3. flendam fratcrnam mortem
e x co negar , quod mors f i t communis omnibus. lÌterquc vero
lo cus ad id refpicic, quod apud Gccroncm üb-3 . Tufcul.
T clamo dicit :
Ego cum g en u i, moriturum Jc'vvì.
a. Omncs edit, ac mff. aliquot, ignara pietatis : m(T. vero n c -
lioris n o t* , gnara pietatis ; optimo lcnfu. Etenim cùm patri re-
vertenti obviam proccflcric omnium prima , quomodo piccatem
parentibus à filiis debitam ignoiaflc dicenda crit >
b . Ita cun£li cod. fetip ti, uno excepto ,quicumcftcrunt omnes
edit, v eflri doloris die.
* . Nannius veroorum fcquentium fententiam hanc effe a it :
Solve Valentiniano gratiam b ap tifm i, & chriftianitatis , cùm ille
tibi (èmper gratificatus fit. P er id autem quod fubjungitur de negata
religionum prophanarum Inftauratione, ab Ambrofio probari
putat Valentinianutn Chrifto numquam non efle gratificatum. In
noe vero ccrtum eft erraffe N annium, quod templorum privileg
ia ante diem mortis ab imperatore negata ad rejeilam Symma-
chi Relationcm refert. Sed de hoc aübi jam fatis d iilum.
S. Ambr. Tom. 1 1.
Avere credidit in vobis, qui optavit porius fe
ipfum mori, quàm veitram videre injuriam
qui pro vobis ih libenter fuit paratus offerre ’
qui ipib b noftri doloris die diciturhanc folam
einifiiìe vocem : Vie mi/èrisibroribusmeisi Ira*
que magis veftram deftiturionem, quàm fuam
mortem dolebar.
5r. Sed audio vos dolere,quòd non acce,
perir facramentabaptifmacis. Dicire mihi quid
aliud in nobis eft, nifi voluntas, nifi petitio.»
B Acqui eciam dudum hoc vori habuir, Ut & an-
requam in Italiana veni (1er, initiaretur, & proximo
bapeizari fe à me velie fignificavit’, &ideo
præ cereris caufis me accerlèndum putavir.
Non habet ergo gratiam, quam defideravit •
non habet, quam popofeie ì Certe quia popofl
c it, accepit. Et unde itlud eft -.fiftus qnneum-
que morte frnvemus fuerit, nnimn ejnt in requie
erit. 1
S1 - Solve igitur,Pater fanfte, munus fervo
: tuo, quod Moyfes quia in fpiritu.»idit, acce*
pit: quod David, quia ex revelatione cognovit,
emeruit. Solve, inquam, fervo tuo Valen,
tiniano munus, quod concupivi!; : munus quod
popofeit faqus, robuftus, incolumis. Si affec-
tus ægritudine diftuliflet ¡ tamen non penitus
a tua mifericordia eflèt alienus, qui célerita-
te temporis eflèt, non volúntate fraudatus.
* Solve ergo ièrvo tuo munus gratiæ tuæ’
quam ille numquam negavit, qui ante diem
) mortis templorum privilegia denega vit/b is
urgendbus ,quos revereri poflèt. Adftabàtvi.
roruro caterva gentilium , fupplicabat fenatus :
non metuebat hominibus dilplicere, ut tibi fa.
li plàceret in Chrifto. Qui habuit Spirituin
tuum, quomodu non accepit gratiam tuam }
53. Aut fi quia folemniter non funt celebrata
myfteria, hoc movet : ergo nec martyres
fi cateebumeni fuerint, coronentur ¡ non ertine
coronantur, fi non inisiantur. Quod fi fuo
* abluuntur fanguine hunc fua pietas abluir
& voluntas.
j 4. Ne quæfo eum, Domine , à ftatre fejun-
gas, nec jugum hoc piæ germanitatis patiaris
abrumpi. Mie tuus jam , tuo judicio vindi.
catus, periciitatur amplius Gránanos, fi fepa.
retur à fratre, fi non mereatur effe cum eo
per quem meruit vindican. Quas ille nunç ma-
nus ad te , Pacer, erigir} quas pro fratre prell
ces fundir? quo ei inhatret amplexuiquemad-
modurn fibi eum non paticur avelli?
55- Adeft etiam pater , * qni miiitiam fnb
Juliano,Sctribunatus honores fidei amore con-
C .V c t.cd it.a c mff-aJiqooE, m'a rgmlib .s : Rom. edit. Sc reliqui
mil. his urgtntibus.
* • Idem fenfus fuit totius c lu rllianx anciquitatis drcst martyres
folo fuo fanguinc bapcizatos. Ec certe ne Ambrofius videacuc
hìc loqui ad gratiam, v id eq u xtrad itSerm.y. in p fa l.iii.n am 1 4 .
ie d ci przivetat Tcrtullianus üb. de bttpti/m. cap 16 . Cyprianus
cpift;75 adfttbaian. & a l i i, ficut eoldcm Auguftinuspoftcriorcf-
que in hoc lequuti fune.
* . Legimusapud Socratem lib .l Hißor.cap. 1 . Valentinianum
noftri parentem, cùm fub Julianodefer tore tribunus cflcc, jjffum
idoüs facrificare, cingulum militare abjeciffc > ne religionem Çhrif-
ti abjuraret. Scribit veto Sozomenus üb 6 cap. 6. cumdem Valentinianum
, cùm impcracorem in fanum quoddam ingrediemem
comitatus, à facerdotc aqua luftrali adfpcrfus effet, vidente Carfare
, tindlam illam chlamydis partem ftatim abicidiffe, & convi-
ciis invc£lum eflè in facerdotem, cuicciam ab codent pugnum
impadlum narrat Thcodoretus lib.3. cap J6'. Quod autem ab.ipfo
(ublata non effe templorum ju ra fignificantur, de hoc abunde dixi-
mus ad Relationem Symmachi, & epift. 1 7 . ac 1 s .
F F f f ij