falvum fecit populum fuum : etfi numquam fò-
Ins eil ille, in quo Pater eft temper. Unde &
nos foli fimus, lit Dominus nobifcum fit. Vale,
'£c nosdilige 3 quia líos te diligimus.
* scrip« ^ E P I S T O L A L.
joo. Quod men tiri Deus non pojjit> non ejfe infirmitettis ; Dei
tamen effe ah quod infirmum , fed quod fortius f t hominibus
> crucem nimirutn. Quod Dens prophctiarn Balaam
inftident mirttm non ejfe ; cum illud necfacerdoti ne~
paverit Chriftum perfequenti : ut nempe fibi ex tnimicis
exprimeret teftimoninm. Quanta injidelitate atque avar
itia prophetias fuas corruperit Balaam • fed potijfimum
quafuent illius in perjuadendo feelere perfidia ? Vnde
efficitur Deurn rnutabilém non fuijfe erga eum , ut pote
•cujus nequitiam perfpexerat.
A m b r o s i u s C b r o m a t i o .
a i."]W TUmquidnam a mentitur Deus ? Sed non
Tìt.x.%. mentitur, quia impoflìbile eft mentiri
Heor.6. is. -peum Impoflìbile quoque iftud numquidnam
infirmitatis eft ? Non utique $ nam quomodo
omnia poteft , fi aliquid efficere non poteft?
b Quid ergo ei impofiìbile? *> Non quod virtuti ar.
duum, ted quod naturze ejus contrarium. Imponìbile
, inquit , eft ei mentiri. Impofiìbile
iftud non infirmitatis eft, fed virtutis 8c ma-
.jeftatis -, quia veritas non recipit mendacium,
nec Dei virtus levitatis errorem. Ideoque fit
Rom 3 .4 . D e u s i t e r a x , o m n i s a u t em h om o m e n d a x .
I r c Veritas itaque temper in eo eft , fidelis
manet, mutare fe , 8c negare non poteft. Si
enim verum te negat, mentitur : mentiri autem
non virtutis, fed infirmitatis eft. Necmu-
tare'fe poteft, quia natura ejus non recipit in-
firmitatem. Hoc igitur impofiìbile ejus pleni-
tudinis eft, qua: minuere fe 8c augere non poteft
: non infirmitatis, quze in eo quod fe auget,
imbecflla eft. Ex quo colligitur impoflìbile Dei
potendflìmum effe. Quid enim potentius,quam
nefeire quid quid infirmitatis eft?
3. Eft tamen- St aliud infirmum D e i, quod
1 cor.ì.ifi fortius eft hominibus 5 & ftultum D e i, quod fa-
pientius eft hominibus : fed hoc crucis,illud
divinitatis. Si ergo quod infirmum eft ejus, potencia
eft:quod potentine, quomodo infirmum
eft ? Sit igitur nobis pofitum, quia non menti-
tur Deus.
Deut. 1 s • 4. Sed nec augurator augurii in Ifrael, t e -
IO- cundum legem Dei. Quomodo ergo Balaam
K um . ü . prohibitum fe oráculo Dei dicit, ut vadat ad
3t &fii- ITia[ec}iCendum populo Ifrael , & ivit, 8c oc-
currit ei Angelus Domini ,qui eum prohibue-
rat pergere, ita ut obfifteret afinzeejus, quze
vehebat eum ; & nihilominus Se ipte dixit ei ut
' a Rotti, edit, q u a tomo i . h«nc epifto'am , adferipto ei titulo
Annotatiönis fuper cap. i } . Num. exhibet , eidem h s c etiam verba
prxmittit : 'Dictum eft > Non ut homo Deus > ut mentiatur : ncque
ut filia s hominis, ut mùtetur . Fatcndum tamen eft abruprum id vi-
d e ri, quo lanilus nqfter u titur, exordium ; fed cùm fub finem cpii—
to la ad tramanda hujufmodi argumenta teftetur fe Chromatii rogara
auimum appulilte^ credibile eft aliquid fuiffe in hujus litteris,
•quod tali initio icfponfì Attibroiiani aniàm dederit.
b. Eadem edit. Rom. Illu d utique quod naturi, ejus contrarium
e ft , non quod virtuti arduum. Sed quorfum hujufmodi traje ¿Ho
& mutacio fp e d e t , non videmus. Adverte autem obiter quanto
\ fagacius fápientiuíquc Ambrofiüs hoc loco argumenretur, quam
Pltnius lib .i. Hift. natur. cap.7 . ubi Deum non omnia pofle e x eo
colliw.it ,quod libi mortem non poflit cotìicifcere.
c .M f l . non pauci > Verax itaque, nonnulli utique ; cete t i , ac
.edit, ut in téxtu-.
d. Rom.edit, fo la , S i divinado non eft &C.
ire t , ted hoc dicèrét, quod fibi intendere- d
tur ? ¿.Si augurator non eft in Iftàel, unde ifti
oraculum Dei , quod futura manifeftavit, qui
augur erat ì Si Oraculum Dei loquebatur ,
unde meritum divina: adfpirationis. adfumfe-
fat ?
5. Sed non mireris infufiim auguri à Domino,
quod loqueretur j quando infufum legis in Evangelio
etiam e principi Synagogze uni ex perte- ,, e
quèncibus Chriftum, quia oportet unum ho- jo .* * * 11,
minem mori pro populo. In quo non prophetize
meritum, fed adfertio veritatis eft i ut adveria-
riorum teftitnonio manifeftaretur , quo perfidia
non credentium vocibus fuorum augurum
redargueretur. f Ideo Abraham ille Chaldzeus f
adfeitur ad fidem, ut Chaldzcorum fuperftitio
contieefceret. Non igitur contìtentis meritum,
ted vocantis oraculum eft 4 g revelafntis Dei g
gratia.
6. Quid igitur Balaam contraxit offenfionis, Num. Si;
nifi quia aliud loquebatur , aliud machinaba- 1J-
tur ì Deus enim vas mundtim requirit, non im-
munditia inquinatimi èt for di bus. Tentabatur
igitur Balaam , non probabatur j erat enim
plenus fallacize ac doli. Denique cùm primo
confiiluiffet ntrum ad illuni vanitatis populum
deberet pergere, & prohibitus effet,excufavit:
poftea miflìs legatis honoratioribus , promiflìs
uberioribus, muneribus cumulatioribus illedtus, ib ìd , 19^
qui renuntiare debuerat, iterum confulendum
putavit: quafi Deus aut predo aut muneribus
inflederetur.
7. Refponfiim eft quafi avaro, non quafi e i,
qui verum qua:reretjUt illuderetur potius,quam
informaretur. Ccepit ire , occurrit ei Angelus ìb i d n , .
in angufto , demonftravit te afinze, non de-
monftravit auguri. Illi te revelavit, iftum ob-
trivit j tamen ut aliquando & ipfe cognotee«
ret, aperuit oculos ejus : vidit , & adhuc tarnen
non credidit evidenti oraculo 5 & qui vel
oculis credere debuiffet, involuta ¿ ambigua
refpondit.
8. Tunc indignatus Dominus per Angelum
dixit : Vade ; fed quacumque tihi infbiravero , hac ibidem35.
dices, id e it, non quze vis , ted quze cogèris
loqui. Quafi organum inane ibnum meis prze-
bebis termonibus. Ego fum, qui loquar, non tu
qui ea quze audieris, refultabis, Se qua: non in-
telliges. Nihil proficies eundo quia fine mer- h
p cede remeabis pecunize , 8c fine profedu gra-
tize. Denique ea prima vox ejus eft : £)uìd ma- ihìd.ty s-
ledicam, etti non maledicit Dominus ? ut oftende.
ret non in fua voluntate effe benedidionem
Hebrxi populi, fed in Dei gratia.
1c . Eadem edit. R om . cum unoalterove mif. principi facer dotum.
Q u a autem de prophetia hic tradit Ambrofius , co vcrcuntur,
quod illa fìt è gènere donorum, q u a gratis data vocantur à theo-
logis : quaque non ad iànitificationcm eorum , quibus indine, con-
I ceduntur ; fed ad proximi utilitatcm. Unde feite de illis Facundus
Ilib 8. cap.7 . Sjuoties per nefdentes feienter operatur ipfe , qui poteft l omnia facere ?
f. Omnes edit. Balaam ille Chaldtus ; ubi Nannius, alludo ,
inquit, ad id quod à gentis vitio mathematici & gcnefhliaci Cha l- Ìd a i appellantur. Attamen cùm pfopemodum omnes m(T. p ra fe -
ra n t , Abraham ille C h a ld tu s , verifimiiius eft donum fidei Abra-
h x e x ipfe Chaldxa oriundo collarum ad probandum quod hic Idicitur de prophetia B alsamo conceda, in medium proferri. 1
g . Ita mlT- pra te r unum aut alterum : hi v e ro, & omnes edify
revelante Dei gratta. Q u id igitur contraxit See•
I h. Mff. aliquot, qu i fin e mercede remanebis. Non fatis re&e.
Nmm tj 9. 9. Àfttmmìs, iñquit ,montibus confpkiam eum-, A con fili um regi, di cens : e Illa fint oracula hó-
6 .
Ibidem 5 ;
d
Hebr.f.n
.'quoniam non oculis comprehendere poffum
hunc populum, qui habitabit telus, fines fuös
non locorum poffeflione difterminans,tedvir-
tutis incolaru, Sc morum fingularium proprie-
tate in «terna diffundens fzecula. Quis enim
annumerabitur ei de natiönibus aliis, qui finiti-
morum populörüm excedit confortia juftitize
fublimitate ? Quis conftituttonem generationis
ejus colliget? Corpora quidem eoruni humanis
rum quzc Deus præcepit, accipe confilium ad-
verfus oracula Dei. Populus ifte juftus eft /habet
proteclionem Dei j quia ñon divinationi-
bus Sc auguriis fe te dedit, ted foli zeterno Deo'i
ideo ’ceteris fide præftat. Interdum tamen 8c
fidetes mentes corporis lab'untur illecebrâ -, 8c
formæ lenocinio. Sunt tibi mulleres .plurima:',
8c pleræque non indecores pulcritudine viri-
lis autem te'xus nulloiiiagislúbricos,J . 1 1 p — — quam. . . rm„ïlenii
ni bus concrèta 8c figurata advertimuS -, fed P liebri decore cito capitur j 8c maxime fi ardor
mentium alloquiis inflammetur frequentibus>,
'8c quafi facibus inardefeat 3 fi fpem podundi
hauriat, affeélum différât. Jaciant igitur mu-
lierès tuæ vocibus fuis hamos, nec difficiles primos
coñgréffus fu.os præbeant^ ted 8c * vifù
faciles, 8c dicluaffabiles circHmerrent,8c toto
fe circumfundant.exercitui; atque hos arte trac-
cent viros , ut concubitu non indulgeaiit, nifi
anìóris mutui fideni confortio façrilegii comde
fupe'rioribus, Sc rairabilibus ieniina'riis an'i-
nizE- eorum pullularunr.
10. Mori a tier anima men in animis eorum, mo-
riacur hanc corporalem vitam, ut in animis
juftoruni illius zeternze vita: adipifcatuf gratiam.
In quo jam tunc iacramenti hiijus czcleftis', 8c
’tecri baptiiinatis revelata eft magriificentia,per
'cujus operationem nloriiintur homines culpze
Veteri , 8c iniquorum operibusj ut novitate vitzè
in confortia juftórum trahsfigurati , ineo-'C ptqbaverinr. Sic enim poterunt czelefti próteclione
defticui j fi ipfi zi domino Deo fu'o ìà-
crilegiis deviaverint.
14. Non igitur juftus Balaam, ut potè con-
filiarius forni canonis & iacrfiegii, fi cut evidenter
etiam in Apocaivpfi fcriptuni eil Johannis
evangeliftze, dicente dòmino Jefu ad Angehim
Ecclefize Pergami : Hahes Ulte tenentes dottrì-
n'am Balaam, qui docebat Balde mìttcre f a n dal um
cor am filiis ifrael, manducare immolata, & fornirum
móres refurgant. Et quid mirimi de homi,
nibus , cùm móriantur peccato , ut Deo vi-
Vañt ?
li. Hzcc audiens Balàc, indignatus eft a di-
€6115 : Ad maledicendum te adduxi, 8c tu bene-
dicis. Reipondit ille : Calumniará patior de eo,
quod nefeio j egó enim tìihil meum loquor,
fed quafi cymbaluin tinnietìs íonúm reddov Ite-
rum aliò atque alio trañfdúctús , cuín vellet
A p o c .i. 1 4 .
& !/•
maledìcere^benedicebat : b Non eßlabor in faeöb, D cari ,* ita habes dr tu tenentes doclrinam Nicolaitaneque
dolor. Dóniinùs illum procegit. Et infra
juDéc pàrari aràs fépteiii 8c iàcrificia'. Utique
debuic difeedere, ted per iiifirmitatem mentis-,
Se mutabilitatem fententize putabat quód avertere
poffet Dei voluntatem : ipte autem per
exceffum mentis aliud cupiebat b Se aliùd lo.
qùebaciif,
ii'. -¿jhjamfpecìofi, inquit, c habitacula tua,
ó Hebra:oruin militia » Tahernacula tuaficut nerum.
Quo apparet iiìde Manichzeoruni facri-
legia manafle , qui miteerte atqùe adjuiigunt
* iàcrilegiuni. turpitudini.
iy. Ergo nec Deus. injuftus , nec mutabilis
ejus fententia : deprehendit enim mentem ejuSj
Se occulta cordisj8c ideo tentavit eum quafi
•divinum , non elegit quafi próphecam. Et utf-
que .vel taiitorùm tìraculorum grada & revelati
on u ni fublimicate converti de bui t : fed animus
mora obumbràntià, ficùt faradifus fufer fiavilim ,E nequitize plenus verba prom fit, non fidem ded
r f i c ù t c c d r u s f è c u s a q u a s . Exiet homo exjacobj
8c obtiriebit multas geiices 3 Se adtólletur reg- -
tìurri ejùs in alcuni : in terris quoque exteiidét
principatnm fiium inAìgyptum. ¿ > u i b e n e d ì c e n t
e u m , b s n e d i c e n t ù r : d f i q u i r n a l e d i x e r i n t e i , m a l e d
i eli e r u n t . Quem igitur nifi Chrifti populuiii
d fignificat ? Eum beiìedi eie Deus, in ciijus medullas
Verbuni Dei defeendit nfqùead divifio-
neni anima: ^ arcuimi quòque 8c ìiiedullaruni :
in quó habiiiffet Balaam gracidili Domini, fi id F
ex teiitentia 8c affeélus lui propófito fèciflec.
Sed quia revineitur inala mens confiliis fùis j
& occulta animi produntur exicu ; ideo fequen-
fcibus infidiis animus ejus aperitur.
13. Unde Se dignani mercedein ilice iiiveiiit
malevolerìtizè. Nam cùni adverteret quod non
ipoflet in exceffu mentis pòfitus malédicere, dat
a. Rom. edit, fo la , dicens : Q u id fecifti /»ibi t A d mulediclio-
nem inimìCorurn mcor.im vocavi te , & ecce benedixifti benedizione.
b. Eadem edit.. Non erit labor iti facob , neque dolor in Ifrael.
Dominus Deus ejttf cum eo.
c .R om . edit, habitacnla tua facób, tabernacula tua Ifrael.
d. Vet. edit, ac plurcs m(T. fignificat, & benediciti quidam bene-
dixit ) Deus ; in mlT- nonnullis Deus omittitnr : cdjt. Rum. quem
btnedixìt D.etss reliqui m ff ut context^.
e. Omnes edit, ac .plctique min. lUa fin t oraculorum : aptius
Si Ambr. Tom. II.
tnlit, confiliis infirmare cupiens, quodannun-
tiabat futurum-. Et quia oracula fraudare non
pòcerat , corifilia fraudulenta fubminiftrabat,
quibus flevis pòpnlusJuda:oruiii tentati quidem
tent, fed non expugnati 5 Uiiius enim Viri fa-
eerdotis jufticià foìucuni eft omne facinorofi 1
hominis confilium , multoque mirabilius per
Unuin hómiriem pòtiiifle liberar! exercitum pa-
trum, quarti potuiiTe decipi;
" i6. Hoc ìiiurtufctìlum iartifìc'é nienti tuze tranf-
mifi ; quia vis me aliquid de Veterum fcriptò-
rum interpretationibus paginare. Ego auceni
adftmiiì epiftolas familiari termone adtexeré,
redolentes aliquid de patrum móribus 3 quaruni
guftuiii fi pròbaveris,poft hzec hiijiifmodi mietere
non verecumdabon Malo enim teriilibu^
verbis de fuperriis rebiis hallucinari tecum.j
Prat. & alii aliquot, i l ia f in i oracula horum.
* . Verfus Maronis i inquit Nannius ; cum parvula imttiuu-
. tione :
Nec v ifù fac ilis , nec diclu affabilis filli. •. •
* • Qnxnajn fint turpitudines, quibus a ijunilum ,à Mànjchàiì
iàcrilcgium adferit Ambrofius , explicacuc ab Auguftino lib: de
Hsrefì cap. 46.
f. Edit, cum itìlT. aliquot ; quibus lev'es populi fudtortim tentati
A lii mlT. p uves ac probations i quibus tìv is pop’Ulus fudsoriir/i
tentati ; minime male;
R R r ij
l i
Sii ü ¡ ì
I l i :
! I H l i » !
i l
l i l i l í
iIplflPiU!l
■ I l i
i d i
i i f
fe ll
fi