i
T fiil.y SMI
Spiritum fuum, offert illis regnum fuum. Quid A refpuat : eo quod ad maturitatem pervenire ne-
amplius dabit, qui fe ipfum obtulit ? Auc quid queat , fi indigeftæ infolens rerum hujuímodi
■ “ ' ’ medicus eft quod non fit daturus Pater, qui pro nobis adhibeat manus. Siquidem 8c pómum
unicum Filium tradidit morti ? Admone igitur
illos fervire Domino in fobrietate 8c gratia,
tota mentis fedulitate erigere oculos ad cxlef-
tia, nihil ponere in lucro , nifi quod vitxxter-
nx fit -, nam ifte omnis hujus quxftus fxculi ani-
marum difpendium eft. Dcnique omnium detrimentum
immaturUm exagitàtur, cito deperir.
30. Et quia de agro exemplum fumfimus,
prxcipe illis inviolata confinii íervare jura, paternos
cuftodire términos ,quos Lex tuetur. Su- ;
pra fraternam caritatem frequenter eft vicini ]
gratia j ille enim ixpe longe , hie in proximo
eft, vitx omnis teftis, converfationis arbiter.
pafliis èft, qui volebat Chriftum lu- ,;
erari i quod etfi mirabili ter dixerit, minus tarnen B Dele£fcec eum per finitima fpatia laxari liberum
expreflit, quam acceperat. Hie enim de alienis pecus, 8c in herba viridi projedum fecura capcum
loquutus eft , Chriftus autem dixit : g a i vult
pojì me venire, abneget fe ipfeùm fibi ; ut ipie finirci
detrimentum fit, quo fiat lucrum Chrifti. Caduca
hxc omnia, 4 cum damno, fine lucro : il-
lud folum eft lucrum , ubi frudus perpetuus,
ubi xternx merces quietis.
17. Commendo tibi, * fili, Ecclefiam, qux
eft ad Forum Cornelii, quo earn de proximo
tare otia.
31. Servos quoque dominus jure fervidi fub-
ditos habeat prò moderamine coercitionis, qua-
fi animx confortes. Paterfamilias enim dicitur,
ut quafi filios regat j quoniam 8 c ipfe Dei fervus
eft, 8c patrem appellai dominum c x li, mode-
ratorem poteftatum omnium. Vale Se nos dilige
, ut facis j quia nos te diligimus.
intervifes frequentius, donecei ordinetur epif- C
copus. Occupatus diebus ingruentibus quadra-
gefinlx, tam longe non poiTum excurrere.
E P I S T O L A I I I .
F e L i c I s munufeculum prédicat, fed eum quod fee à longo
tempore non invifeerit. arguent -, ut non ramdiu procrafli-
netur } petit.
z8. Habes illic Illyrios de malaxdódrina Ar-
rianorum , cave eorum zizania : non appro-
pinquent fidelibus, non fòrpant adulterina fe-
A m b r o s i u s F e l i c i . ’
mina : * advertant quid propter fuam perfidiarci
acciderit fibi, quieicant, ut veram ndem fe- ^ T ^
quantur. Difficile quidem imbuti animi infide- tam grandia. * Nolui in finu, ut aiunt, abfconlitatis
L A y f Ififti niihi tubera, 8c quidem mirx
l ^ / l magnitudinis ; ut ftupori forent ea
venenis abolere poflunt impieratis iux dere : fed aliis quoque demonftrare tnalui.Itaqueolutinum
; fi tamen in iis virus infauftum inole- D partem direxi amicis, partem rnihi refervavi.
verit,nec facile iis credendum putes. N e r v i z . Suavc munus, non tamen ita prxpollens,
e n i m funt, Se quidam artus fepientix , non ut comprimeret querelarli meam jure excita-
Script, cite.
ann. 5 so .
temere credere , maxime in caufa fidei, qux ra.
ro perfecta eft in liominibus.
19. Tamen fi quis eft , qui licet fufpe&x fit
infirmitatis, 8c nutantis affeclus, purgare habi-
tam de , f e opinionem velit j permitte ut fetisfe-
cifle fe putet,indulge aliquantulum •, cujus enim
excluditur fatisfadio, avertitur animus. Nam
tam, quod nos tamdiu amantes tui nequáquam
revifes. Et cave pofthac ne majora •> invernas
doloris tubera. Nam hujus nominis diverfera-
tio j ut enim grata in muñere,itain corporeat-
que in affedu molefta funt. De te impetra,
quominus te abe fie doleam * nam caufa com-
motionis mex,defiderium eft tui. Effice,fipoetiam
medendi periti cùm vident * notas xgri- E ^es >llt minus gratus fis.
tudines, ut ipfi appellant, medicinam quidem
non adhibent j fed tamen medicinx tempus ex-
ipedant : nec deferunt invalidum, fed leniori-
bus verbis, aut quibus poflunt, palpant deli-
nimentis -, ne aut intermifla xgritudo defpera-
tione animi gravefeat, aut crudior medicinam
a . M il. non p au ci, fin e damno,fine lucro: melius a l i i , 8c edit,
omnes, ut in textu.
* . Epifcopum, à quo epifeopus alius filii vocabulo compellatus
f i t , hand facile repetias apud antiquos. N e c lane aliam ullam cau-
fam .cu rh o c nomine Conftantium appellaverit Ambrofius ,mens
nobis fuggerit, nifi quod ille aut è clero Mediolanenfi. ad epifeopa-
tum adlumtus fuerit, vcl ftatim à conlcctationc in Ambrofii difi-
ciplinam fe tradiderit fpiritalis v itx placitis inftituendum. Utcum-
que fit, eum vere fuifle epifcopum totius epiftolx leries clamar ;
proindeque K om . edit, in fummula male fcripfilTe epifcopum defig-
itatum. Sed necfeficius ea ibidem Arauficanam fedem ipfi adfig-
nat. Qui enim ifthuc fieri p olfit, cùm eidem prxfuli hoc iplo loco
Ecclefia Fori Cornelii commendetuc, de proximo frequentius inter-
vifenda ì N am qux urbs forum Cornelii olim nuncupabatur, cadem
nuncdicitur Imola ; ficuti difeimus ex P. Varncftido lib i , de Geftis
Langob.cap .18 . quem geographi pofteriores fequuti funt. Ea mc-
tropolitx Raveunati hodie parer. Fuit hoc eodem tempore Conf-
tantius a liu s , qui fimul cum Arauficano fubfcripfit Aquileienfi
Concilio, epifeopus Sci/fienfis. Verùm cùm Scifliam novi geographi
eamdem effe velint ac Scgeftam, q u x fita eft in Paiinonia, nec
etiam ad hunc Conftantium deftinari potuit hx c epiftola. Cùm
igitur ejufdem nominis prxter hos duos nullus Antiftes, qui fio-
ru e ritilla X 'a r e , nobis occurrat; noftri hujus lèdem ingenue fatc-
mur nobis ignotam.
Non alia clades procul dubio hìc indicatur, nifi qu a, V a -
leute Amano imperatore profligato acque combullo , illa; pro-
3.R.emexpofui,caufam probavi. Intorquen-
da eft * amentata illa non manipularis fenten-
tia. Metuifti certe : fed vide quam movear, ut
deleclet jocari. Poftea tamen ne exeuiaveris:
etenim quamvis tua hxc * ve&igalis mihi fit ex-
cufatio j male tamen de te judicat, nec de me
v incix à Gothis viftoribus dirum in modum pervallatx funt.
* . Forte legendum not as egritudinis, ut defìgnetur ftatim atque
deprehenla funt prima xgritudinis indicia,medicinam non adhiberi :
nempe fccundùm Hippocratis pronuntiatum, tpxfuet,xtv\v,
x. , Ma' cì/jm . Quod pulcre convenir cum verbis Ambrofii infra
pofitis, aut crudior, xgritudo feilieet, medicinam refpuat. Verumta-
men per notas egritudines in redigere etiam poflùmus confuecos &
non immodicos morbos ; cùm in extremis atque infbiitis , quando
periculum in mora eft , ailutum curatio fit ncccllaria. Quaproptei
in legione omnium mlT. & edit, nihil mutandum.
* . M p ltx lùnt proverbiales formulx à finu d u f t x , quibus occul-
tum quidpiam fignificatur ; ut pura in f in u g audere, in f in u effe ;
de quibus Erafra. Chil. i. Cem. I I I . P r o v . i j .
b. Omnes edit, invehas, omnes mlT. invenias. Neutrum incommode.
A t quod ultimx Parif. edit, pro grata in munere contra ce-
terarum & mlT. fidem pofuerunt, grata in mente, id quidem àmente
auftoris alienum eft : cùm tuberà ,q u x in amici munere fibi grata
fuifle lignifica r, pro fru d u te rrx videlicet polita ; eadem polita
prò tumore corporis e x vulnere, auc animi quali turgefeentis x g r i-
tudine, molefta efle teftificccur.
* . Amentata fententia metaphorice dicitur ab amentata ha fta ,
id e ft , vinculo quodam quod amentum d ic itu r,illig a ta ; utcertius
validiufqueintorqueretur. D e quo vide Junium Adagiorum Cent.
I I I . prov. l i -
* . veitigulis hoc e ft ,q u x ftu o (à ;e o quodmunufculorumquali
v citig al fecum adtulerit.
melius, fi aut tuam abfentiam muneribus com. A id eft, do&rina Chrifti, do<ftrina iapientix Dei¡
peniändam , aut me muneribus redimendum
putes. Vale ,& nos amantes tui dilige.
E P I S T O L A IV .
Ibi dolium aureum habens manna 5 receptacii-
lum fcilicet fpiritalis alimonix, 8c divinx prom-
tuarium cognitionis. Ibi virga Aaron infigne
iacerdotalis gratix; Arueratante,fedin Chri/E
to refloruit. Ibi Cherubim iuper tabulas Tef-
tamenti, ledionis cOgnitio iacrx. Ibipropitia-
torium, fupra quod in excelfis Dcus Verbum
eft, imago invifibilis Dei, quod tibi dicic; Lo-
quar tecum defuper propitiatorium de medio duorum
B Cherubim s fic enim loquitur nobifcum, ut nos
ejus fermonem intelligamus: vel quia non mim-
dana, fed intelligibilia loquitur ,ficut a it: Ape- ?fai.fe7.-.
riam in parabolis os meum. Ubi enim Chriftus
ibi omnia , ibi dodrina ejus, ibi peccatorum
remiffio , ibi gratia, ibi feparatio .niortuorum
ac viventium.
Sermone F e l i c i s recreatum feeejfee;maximeveroquod ven-
turum ad bafilica confeecrattonetn eum Jperarer, poftquam
celebrajfeent initi abs fee epifecopatus diem. Sans ad hoc.
preces ei promittit» mutuafeque ab eodem repofecit > dum
ingredictur feanSla feanttorum. Tum qua illic continean.
tur, myftice decurfis » F e l i c i s adminiftrationempra•
dicat ypolliceturque adjutores ei non defuturos.
A m b r o s i u s 4 F e l i c i falutem.
i. 1 fe Tfihabitu corporis minus valebam, ta-
menubi fermonem unanimimihi pectoris
tui legi, non mediocrem fumfi ad conva-
lefcendum gratiam, quafi quodam tui alloquii
bpuleio refotus 5 fimul quia celebrem utrique
noftrum annuntiafti diem adfore, quo iufeepifti
gubernacula fummi iacerdotii, de quo ante mo-
Coloff.t. r j .
Exod. 1;.
S’. E c Aaron quidem femel ftetit in medio
eorum, objiciens fe , ne mors tranfiret ad vi-
vencium agmina , a funeribus mortuorum. Hie
4 7 - d ' 4 «-
mentum curnfratre poltro c Baffiano loquear. C autem quaii Verbum Temper flat in fingulil
Ortus enim fermo de Bafilicæ, quam côndidit
apoftolorum nomine, dedicatione, dédit huic
fermoniviam j fiquidem fignificabat quod fe_
dulo tuæ quæreret fanctitatis prxfentiam.
1. Tum ego noftris fabulis intexui * diem
natalis tui, qui foret inexordio ipfo Kalenda-
rum novembrium : eumque, fi non fallerer, ap-
propinquaflèÿôccraftina celebrandum die; un-
de pofthac non exeufaturum. Promifî ergo de
quem nos non videmus , intra nos feparans ra-
tionabiles virtutes à cadaveribus paffionum le-
thalium , 8c peftilentium cogitationum. Hic
ftat , quafi qui in hunc mundum venerit, ut
aculeum mords hebetaret, devoratorium ejus
obftrueret, viventibus xternitatem gratix da-
re t, defundis refurredionem concederet.
6. Huic tu militas bonam milîtiam , hujus
depofitum euftodis, hujus pecuniam faneras,
te , quoniam & dbi id de me licet: promifi illi, j) fecundùm quod feriptum eit : Foenerabis renti-
— . 1 . . 1 -------- 1 _ r p . / D n n n m -
Hebr. i
& t S ‘
t.tim .\ .\%
Deut.xg. 6.
exegi mihi j prxfiimtum enim habeo quod afFu-
turus fis, quia debes adefle. Non ergo te magis
meum promiflum tenebit, quam tuum inftitu-
tum, qui id in animum indueris,ut quod oportet
facias. Advertis itaque quia non tam promiffi
audax, quam tui confcius fratri ipopondi.Veni
igitur , ne duos iäcerdotes redarguas •. te,qui
non adfueris} 8c me, qui tam facile promiferim.
3. Natalem autem tuum profequemur nof.
bus. Bonuni feenus fpiritalis gratix, quoci ve-
niens Dominus cum ufuris exiget j 8c cum te
bene difpeniäfle invenerit, dabit tibi plura pro
paucioribus : eritque mihi frndus dulciifimus,
quod meum in te judicium comprobabitur.
* Ordinatio non reprehendetur, quam acce-
pifti per impofitionem manuum mearum , 8c 1
benedidionem in nomine domini Jefu. Fac ergo
bönum opus, ut in illo die mercedem inveorationibus,
8c tu noftri in tuîs votis non E nias, 8c ego in te , 8c tu in me requiefeamus.
oblivifearis. Te nofter fpiritus comitabitur : tu
quoque cùm ingredieris fecundum tabernacu-
lum, quod dicitur fenda fendorum} facito nof
tro more, ut nos quoque tecum inducas. Cùm
fpiritu adoles aureum illud thymiamaterium,
nos ne intermiferis j ipiurn eft enim quod in fecundo
tabernáculo eft, de quo plena fepientix
orario tua ficut incenium dirigitur ad cxleftia.
4. * Ibi arcaTeftamenti undique auro ceda,
a. Omnes edit. F elici Comenfi epifcopo : omnes mill Felicifalutem,
prxter paucos in quibus omimtotfalu tem, & Thuan. ubi habetur
Feliciano. Non làtis reifte. Hunc porro Felicem Comenfi dicecefi
p rxfuifle hujus epiftolx conrextus aperte probat ; eumdem autem
efle cum e o , ad quem datum eft fuperius epiftolium, non è nomine
(bio colligi d a tu r, fed potilfimum ex argumenti alfinitate. Cùm
enim Felici cxculanti quod non vcniflet, priores litterx delfinatx.
client, h x ip fe non obfeuram ejufdem cxculationis faciunt men-
tionem. Adde quod utraque ad (amiliariflimum, nec nimio interva
llo femotum fcriptxcognofcuntur. Hu ju s Felicis, cujus nomen
lanftorum catalogo inferi me ru it, feftum renuntiatur pridic idus
Ju lias in h x c verba : Novocomifanili Felicis primi ejufdem civitatis
epifcopi. Eum Ughellus adícrit ab Ambrollo non tamquam Metropolitano
, led tamquam apoftolico legato ' epifcopum Comenfis
Ecclcfix fuifle inftitutum ; cùm h x c Cedes Aquileienfi numquam
fubjedta non fuerit. At nullum fententix lu x argumentum pro-
rert. Quod vero eumdem primum N ovocomi lèdiflè negar, id non
in ju r ia e x ultima parte hujus epiftolx refclli poteft. Expende,,
le ilo r , & pronuntia.
b. Uhi edit, pulegio, mff. habent partim poleio, partim puleio.
E t lane pulegium & pulcium cadem hetba eft ; legimus enim in
Gloffis Fhiloxeni pulcium five y \ ^ r . Eft etiam herba po-
P Multa meffis Chtifti, fed pauci operarii -
& difficile reperiuntur, J qui adjurent. Veruni
hoc vetus : fed potens eft Dominiis , qui mit-
tat operarios in meflèm fuam. Certe in ilio dr. i
dine Comenfium jam plerique cceperunt cre- i
dere magifterio tuo, & doftrina tua verbum'
Dei receperunt : fed qui dedit credeutes, & ad-
jutores dabit; quo & tibi exeufandi auferatur
neceffitas, quod ferius nos inviferis : 6c mihilium
diifta boaib iy v s è canitie. De quarum ambaium
vittutibus con fule Diolcoridem atque alios ’
c. Cod. L x t . & Carol. Baffiliano : cereri & edit. B ffiano. Sub*
fcripfit is Concilio Aquileienfi & epiftolx ad S yiicimn.ac utrôbique
ficut & apud Paulinum in vita Ambrofii vocatur Laudcnlis epifeopus.
Bafiiicx ab eodem conditx meminic Ughellus . ut diftuni
eft in Admouitione. Ejus vero nomen infcriptum albo faniftoiura
legitur X IV Kal. Fcbruarias.
* • A-mbrofiusanniver&rium confecrationis epifcopalis diem hoc
lo co vocat diem natalis, quo etiam modp ilium yocarat lib. 8.
Expof. in Luc. num. 73 Cum autem jam ibi nonnihil dc confue-
’ tudine celebrandi ejus diei obfervatum f it , id unum placuit hie
addcre, cum qui ubcrius quidpiam de hoc more de fiderà veric, plu-
1 a repertúrum iñ Not is Cafanboni ad Spartianum nag. 1 0 . n. 4 p.
* . Quemadmodum hie per arcam Teftamenti (anftorum Evan-
geliorumliber dcfignatur, ita per dolium aureum manna refertuiri
lignificatur facra ilia pyxis, in qua fervabatur adoranda cucbari ftia.
* . Adverte inftitutum epifcopum numquam reperiri , nifi per
manuum alterius etiam epifcopi impofitionem : qui ni6s temere au-
tiquatus eft äb hxreticis.
d . Belvac. cod. qui adnuntient. Et continuo poft habet Albiri.
Verbum hoc vetus: Boyer, yerum hoc apud nos.