Ï Ï & Ü pro populo fuo : hic quia non ha. A mus. Ergo non te moveat qiréd ai« codices la.
imit peccatum, ut pro. fe offörret-, pro univer- tim horcurn liabent > 1 paradifum.
'Scripta
~ftofeph. lib.
6. Ibi ergo eil cada uxor, ubi virgo. Licet
virgo excepta habeat elauilra 8c fignacula fua,,
ied utraque in paradifo; ut adverfum asilus corporis
Sc carois flagrantiam refrigeretur virtu-
tum umbraculis.
7. Ergo paradifus in principali noilro e il,
filvefcens plurimarum opinionum planrariis : in *
ucixi u«jh viuciiiuo .iw ---- - o1 uo ro rincipr a. liter li0en um vit,,a co• nllit•u ic Denu. s_
I cui eil oiYinis honor Temper Sc gloria. B ,d e il, piecans radi ceni 5 ea eil enmiviranioiha:
1: o, rpidilicrimus. iubilancia| fi domino 8c Deo noilro debitos
eultus deferamus.
8. Conilituit etiam feiende boni Sc mali iè-
minarium 3 homo enim Tolus in ceteris, animau-
tibus terrenis habet feientiam boni Sc mali.
Alia quoque illic piantaria diveria , quorum
fruckus virtutes Tunt.
o. Sed quia fcientias capax hominis affedus
cognitus eit Deo,quod citius ad ailutiam indifo
mundo fe obtulit, Se per fangninem fuum
intravit in fanda.
17. H ic e il ergo facerdos n o v u s , Se nova
holtia non ex L e g e , fed iupra Legem 5advo-
catus mundi, lux ììkcuIì ,q u i dixit : E c ce venib,
Se venir-. A d quein accedamus in abundantia
fidei adorantes Se obfecrantes Se Tperantes in
eum.quem non videmus o eu lis,fed a ired u te
nemtìs : cui e il • _
Vale, fili, Se nos dilige 3 quia nos te diligimus.
♦ E P I S T O L A X L V .
S a b i n o f e ì f e i ta n ti a » de p a r a d ifo f c r i p f f e t A m b r o fm ,
q u& vc ipfin-s de i lio c jfet Je n t e n t ia ,r e fp e n d e t ; l e v i t e r e t e
p e r f tr iita fe c u n d um h ifto riam lo c i d e fe r ip t io n e , a d tnyfti-
cam t ra n f it e xpofition em . J t a q u e u b i d o c u it in p r in c i p
a l i a n im a p o n to n e p a r a d ifu m effe , q u id p e r ea q u a
i l l i c e xVf t i t e r u n t ', j foig n iJf ic e tu r ; q uri di v, e i n fe r p e nCt e homi- k U J i l l l t u a c o — — - " — — ----------------------
M , im it e n tw edbeet ; & q M t i t a f i t h um an a i r t j t rm u t , c a m a t j ¡ùmraUm prudentiæf ñeque
M S • enim iudicem. dui fines cerros in anana noàra a d fu g ie n d a tn fe n fu um d e le tta tio n em h o r ta tu r .
A mb ro s iu s S a b i n o .
1. T E d o HexaemerOjUtrüm paradifum Tub-
I texuerim, requirendum putaili, Sc quam
de eo haberem fententiam , fignificandum, id-
que veile te itudiofe cognofcere. Ego autem
:jam dudum de eo feripfi, nondum veteranus
facerdos.
1. Sententias autem de eo diveriàs effe pluri-
morunT comperi. N am Jofephus, ut potè hif-
’ torioo-raphus locum dieit refertum arboribus
virgdtifque plurimis, irrigali edam flumine,
quod dividatur in quatuor fluvios. Colleda
etenim in unum congregatone aquarum, non
fe penitus exinànivit terra, Se fraudavit irriguis
fuis : fed hodieque in fontes prorumpit, Se de-
ducit meatus fiuminum , quibus pignora fua
quali pia mater, plenis ladat ubenbus.
ì,. Alii alias-, omnes tamen congruunt in pa-
radifo Sc lignum vira: radicatum, Sc lignum
fcientke, qua: difeernat bonum Sc malum , cetera
quoque ligna piena vigoris, piena vivifi-
cationis , * fpirantia, 8e rationabilia. Ex quibus
colligitur a paradifum ipfum non terrenum vi-
deri poffe , non in folo aliquo , fed in noilro
principali,quod animatur Se vivificatur anima;
virtutibus, Se infufione Spiritus Dei.
judicem,qui i
conílituic, operis fui qualitas latere poterat)
eliminare voluit aílutiam de paradifo , quafi
providus audor noilríE falutis, 8c vitx íludium,
Se difciplinam pietatis infundere jideoque pra:-
cepit lioinini ab omni lignb, quod eíl in para,
difo ,efíé gu£tandum,de ligno autem fciencia: G^ -
boni Se mali non efle guílandum.
D 10. Sed quia creatura omnis paflioni obnou
-xia, ideo deledatio, ficut íerpentino illapfu,
humanis irrepíit affedibus. Itaque non irame-
rito fandus Móyfes deledationem ferpentis fi-
guravit fimilitudine y prona eíl enim in ventrem
iicut ferpens, non pedibus incedens | aut ullis
elevata cruribus, fed ÍInuofo flexu cotius velut
Gorpóris.fiii lubrica. Ei térra cibus eíl, ficut fer-
penti, quoniam efeam nefeit cadeílem ; corpo-
ralibus enim pafeitur , arque in varias, matacur
£ fpecies cupiditatum, Se * tortuofis angulatruc *
amfradibus. Venenum in dencibas habet ,qui-
bus unufquifque fe evifeerat üuxurioius, helluo
internecat, abliguritor perimit. Quantosrupe-
runt vina, diflolvit ebrietas, diílendic eruditas ?
11. Nunc intelligo qua caufa dominus Deus
infufflavit in faciem nóminis : ibi enim fenfus
omnis, ibi fedes arque illecebra deledationis,
in oculis , auribus , naribus , arque in ore y ut
fenfus noftros adverfus deledationem fortiores ©».t.7
\.Cor.r¡.
Cant. 4 .. i
, Denique Salomon in fpiritu paradifum in p facerec. Hæc ergo nobis R ficut ferpens aftu-
homine efle evidenter declaravit. Et quia myf- tiam infudit ; non enim deledâtio, ied labor
teria exprimit vel animæ & Verbi, vel Chrifti & diuturna maitatio cum Dei gratia dat per.
& Eccleiiæ ideo ait de virgine anima, vel Ec- feclam prudenttam.
ejefia quani’ volebat virginem catlam adfigna- 12. Tamen quia ferpentis fraudibus imvolu-
’ re Chrifto* Paradifus claufits ifiror mea ffanfa, ta eft bumani generis hereditas,* in eo aftotnrm
■ parader™ cUufus fi&atus. ferpentls- fequart-ui-i ut capuciioftrum nonpior
D x n .\ \ 7,
Gen .i.3 .
Paradifus græce, latinehortusdicitur.De- jiciamus in pericula.fed præ eecens integrum
niqiie Snfanna in paradifo erat, 5c fie legitnr enftodiamus : Caput autem noUram chrijus ejt. >.c».n.:
' latine. Et Adam in. paradifo erat I & fie îégi- Hoc maneac incolume , ut ferpentis venena
* . Philo1 Judaeus lib. de Mundi Opific. yag . j f . k ■¿Siam ftfÿvju íj. Aeytxsi id (ptiia. iWr fij apiut
: íJ S 6tf«v .I
a. R om . editr Ío ía , paradifum in noflro principali, quod anìmatu
r ^ infußone Spiritus, pope videri. Denique & c . Noi» cft
»uicm dubiutn quin invecfca fuerit iftharc mutacio, nc paradifi tdr-
reftiis vcriiatem Ambrofius negare viderctur. Verum eà mhil opus
fa c i ac ; hißorix íiquidem veritatem ubique aut agnofeit, aut fup-
ponit bcatus Doftor : quemadmodum lib. t . de Paradifo cap. z.
■Bum.*. & Scrm. 4 0 . in Piai. 1 1 8 . num.v. obfcrvacam cft. Nani 1
alioqui quo p a fto h ic affirmatet oinnci congruere Ugna fuiift
fpiYantia é " rationabilia , fi ho c intclligeret excYufo naturali fen fa ,
quo à pluribus illuti intcHigi non ignorabac ; Et certe multa futi*
lob finenv hujus cpiftoke , quse à fanclo Doilore fccundun» hifto-
■ riam dici obfcurum non- eft.
* . Allufam hpe verbo angulatur ad erymon an g u is , quod fe
circumagat, & volununibus implroer , q u » à Prudentio Cicerone-
qur Meandri appellantiir. I t a Nannius.
^Germana huicloco rcpcricsm P f j 7 .0 .8 .Se h v P f.n Z . S er.ti.n.t/.
. It. nobis non polTìnt nocere : Botta eßeriimfapien- A
tia cum hereditäre, id e il, cum fide j quoniam eil
hereditas credentibus in Domino^
13. Quod fi primus ¡lite homo, qui eum Deo
.ij. loquebatur in paradifo póíltus, labi tani facile
potuit, ex terra creatus virgine, qux ad ver-
bum Dei formata Sc creata recenti fuerat exor-
, tu, nondum ea parricidal!a cxdiumque concreta
ianguine, flagitiis Sc. dedecore pollura, nondum
came noilrà damiiata malediflo obnoxia:
hereditatis j quanto ßicilius poílea lubrica ad "
peccandum via miyus advexit humano generi
prxcipitium, cùm deterior tolerabiliori per vices
generationis fucccfleric?
» 14. Étenim •> fi màgnetis làpis täntarh naturi
vim habet, ut ferriim ad ie trahat, Se t-rànsfun-
dat fe in illius fpeciem ,ita ut plerifque éxperiri
vòlentibus cum plures: annuite férreos ad eum
lapidèm admoveritìt, omnes pari teneat modo ;
deinde fi ei annùlo cui adhieferit lapis , alium
admoveas annulum, Se rurfus per ordinem fin- G
gulis fubilituas; licet in omnes penetret per ordinem
* ex ilio lapide vis naturi, tamen priores
hexu vehementiore conilringit, poileriores
remiifiore : quanto magis humani generis conditio
atque nàtura ex pùriore ilatu in deterio-
c rehi lapià eil, c qiiandó nequiorem adtigit ?
15. Nàm fi per eas ip>éeies minuitur natura,
qu i non ilint culpi capaces j quanto magis
per ánimos atque àrtus labe pollutes feelerum
virtus ejus hebetatur ? Unde quia éxcreuerát D
niàlitia,abolitainhocentia fuerat, non erat qui
fàeeret bonitàtem, non erat ufque ad unum*
venit Dominus,qui reformaret natura gratiam,
immo augéret j ut ubi fuperabundavit pecca-
t; *°. turn, fuperabundaret- gratia. Ergo lique’t Se quia
aü¿lor hominis Deus , Se quod Deus unus,non
multi dii:ièd unùs'qui mundum operatus e il,
Se unum non multo's mundos , ut dicunt phi-
loibphik
-.s.«. jó. primùm igitiir mundum creavit, deinde E
habitatorém ntuiidi, cui totus mundds patria
foret. Nam fi hodie quòcumqite accefferit ia-
piens , ubiqué civis eil , ubique fua intelligit,
niifquam fe peregrinum ,ttuiquam hofpitem ju-
dicàt j quanto màgis ille primus homo totius
. * eràt mundi1 incoia, Se ut Gra:ci dicunt, ♦ x.oapm
, opus Dei recéns, confabiilator affì-
duuSj civis fantilòf um, èomplantatus virtutibus,
prétpoficus omnibiis terrenis ànimantibus, ma-'
rrnis, volatil'ibus , tocum mundum filam polfefi
iìonera pütábatrqdem Dominus tuebatur ,ut
opus futim, ncque ai bohtis paretìs acque ay£tor
défèrebat? D’énique éo ufqüe creatüm fovic
a. Ica omnes edir. contra Vero m ff. prope ad unum, ceterorumque
concreta : d u o , ceterammque.
b- Rom. c d k .ß magnes lapis .-vet. autem . & cun d í m(T. f i
tnagnetìs, quidam magnetes, lapis Hoc porro excmplo, quod ficut
Sc-no'n pauca alia e x Ph'ilonis lib. d i Opific. mundi hue tranfta-
tuiii eft , originalis peccati contägium per coucùpifccnt!* propaga-
tibnem transfundí haúd ambigue d'cclárac : qua etiam racione Au-
guftirius funeftam illam haireditatem contra julianum ubique ex-
pficat ,ad padùm il lu J , quod excogita rune thcolqgi recentiorcs,
numquam confugicns. Qu id etiam quod Philo iple lib. cit. eam-
dem concupi iccntiam omnium fiumani generis malorum fontem
atque originem effe agnofeit ? Ipfum coniùlépag. )/ .
c. Mff. aliquot, quanto nequiorem : commodius vero a l ii, &
omnes edit, quando nequiorem¿
* . K oeu sorx inn i, id eft , mundi ei Vis i inquit Nannius. Ita
AOnnulli philofophi de íiia patria refponderunt ¡ interrogati cuuc
abdieatüm rediméret, climinatum reciperet',
mortuum paffione Filii iui. unigeniti refufeita-
rec. Eil ergo hominis auétor Deus, 8c diligir
opus fuum operator botìus, nec dcrelinquit bònus
Pater , quem etiam iicut dives paterfamilias
cenfu propria: hereditatis redeniie.
17. Caveamus ergo ne hominem iilum , id
eft ^ vav , mulier ilia ^ id eit ,paflio fenfuuin noi-
trorum deledatione Sc ipfa decepta atque il-
lufa effeminet, 8c eircumfcriptum in leges fuas
Sc feutentiam trahat. Fugiamus delectadonem
iieut ferpentem : niultas artes habet, Sc maxime
in homine. Nam aliaanimantia cibi avidii
tate capiuiìtur, homo quanto plures fenfus ocu-
lorum auriumque habet, tanto majora peri-
cula-. Vale , Se nos dilige , ut facis -y quia nos tè
diligimus'.
♦ E P Ì S T O L A X L VI. ’
i Scriptà
A m b r o s i u s S a b i n o fcribit male di cum Apollina• ;
riftam publice fuiffe confuta:um : fe fe cum eo etfi fe r-
vilem in Chriflum-formata non adrhitteret, humaniter
egijfe : at illa verba , Deum feilieet PatremTilii eli e &
Doraiiumi creatura;, qua tilt comprimis difpUcebant,
cum verbis. Davieiicis convenire. Pofl qua, eumdem F i-
Hum fine injuria divinitatis faSlum nùn modo fervuta j
veruni e'tiam maledillum, opprobrium atque peccatum
multiplici Scriptum teftìrnonio deraonfirat.
d A m b r o s i u s S a b i n o .
1. Uem fcripfiili maledici fermonis femi-
V J natorem,c leviffimus eil,qui jam vene-
ni lui mercedem reeepic, Siquidem reipohfum
eitei publice 3 Sc quod privatim ièverat, palairi
raeffuit. Ego autem vanùm ante Se inyiforem
tantùm habebam : at ubi iile fermo ad àures pervenir
meas, (latini reipondi quod eum virus in-
fecerit Apollinaris , qui non poteil audire quod
dominus noiler Jefus pro nobis fervitutem fuil
ceperit in iilius ,corporis fufeeptione j curri
Apoilolus clamec quod formam fervi accepe-
rit. Hoc munimentum , ha:c iepes eil fidei
noilrà: ; qui hanc deilruit, deilruetur ipie,fi-
cut fcriptum eil 1 Jffu ia deftruentcm fepem mor-
d'ehìt fe rp en s.
Equidem primò leniter mandavi ei : Qua
ratione boiiam rem malo animo facis ? Ego
enim beneficio annumero, fi quis mea legens
feripra.j dicat mihi quo videatur moveri. Pri-
mum quia Se in iis qua: feio* falli pofflim.f Milita
aurem pr^tereunc, multa qiiibufilam alicer
fonant rpulcrum eil-, fi fieri poteil, cavere omnia,
Deinde quia non debeo nlolèfte ferre,
cèm de apoilolicis Se ipfis Evangelieis Domi-
ijiciique verbis plerique multas quieiliones iè-
! jatcs effent j unde & illud poeta: natum eft ;
Otnnefólum forti patria eft , ut pifeibus Iquor.
Pdrro fupcriöris rcipònfi non alium auctorém indicai Nanoiiis, nifi
I Socratem , de quo t r a f Chil. a . Cent, i - Adag. 95.
I d. Vet. editi Ambrofius iremo : Rom. cum mff; Ambrofius e abbino
epifbopo, nifi quod e x his multo plures omittunc epifeopo. N c que
tamen minus ccrtum eft Sabinum illuin ea dignitate ornatura
fu iffe , cùm non alius à Sabino exftitcrit Piacentino antiftite,qui
Synodo Aqùileienfi interfuiffe reperitur , & cujus cum Ambrofid
famiìiaiitatem hujus ad cum phires ccftancur cpiftolas. Hanc quafi
: àd> Sabinum feriptam eitarunt Leo Magnus epift-13 4 . alias 9 7 . Se I Leontius Bizantinus.
Phil. z . 7 -
e. Mff. a liquot, veriJftmUs oft: ùnus feelerijfimtis, forte fcelera-
. iìjftmusi f. Amerb- & panci mff. multa jure prttereunt : -Eraf. & GiU.
cum aliis , m.ilta aurent ( Rom. edit, multa autem) prttereunt.