U H
* S cripti
anno 57 y .
S A N C T I
A M B R O SI I
M E D I O L A N E N S I S E P I S C O P I
DE E X C E S S U
FRATRIS SUI SATYRI
* L I B R 1 D V O.
L I B E R P R I M U S .
E d w x iM'OS, fratres dilec- A
dilìmi j hoftiam meam ,hof-
riam incontaminatam , hof-
dam Deo placentem,4 dom.
num 8c fratrem meum Saty-
rum, Memineram eflè mor-
talem, nec fefellit opinio ,b fed fiiperabundavic
grada. Itaque nihil habeo quod querar, 8c
habeo in quo Deo grarias agam $ quia femper
optavi, ut fi qua: perturbadones vel Ecclefiam
vel me manerent, in me potius ac meam deci- 3
derent domnm, Deo igitur g fa tia s, quia in
hoc omnium metu , cùm omnia moribus fine
fufpeda barbaricis, communem meerorem privato
dolore tranfegi, 8c in me converium eft ,
«quidquid timebam omnibus. Atque utinam hic
confummatum f i t ,ut dolor meuspublici dolori*
redemtio fit •
i. Nihil quidem habui , fratres cariffimi, in
rebus humanis tanto fratre pretiofius , nihil
amabilius,nihil cariirs : fed pr«ftant privatispu-C
blica.Ipfius quoque ièntentiam fiquisfeifeitare-
tur , d mallet occidi pro aliis, quam fibi vivere j
propterea enim pro omnibus iècundum carnem
1 Chriftus eft mortuus, ut nos non folis nobis v ivere
difeeremus.
3. Accedit illud quod ingratus divinitati elle
non poflum : l«tandum eft enim magis quod
talem fratrem habuerim, quam dolendum quod
fratrem amiièrim} illud enim munus , hoc de-
bitum eft. Itaquec perfundus fum, quamdiu lia
. Omnesedit, ac m(T. nonnulli, dominum & fratrem : alji m(T.
plures & potiores ,domnam & fratrem. Obfcrvac autem Menardus
jioftcr ic cap. 7 0 , Reguls. S . Bened. vocem Dominum regiam & im-
pcratoriam clic, nec ca falucari voluilTe Auguftum Ctcìàrcm : poftea
autem à Scriptoribus, ut humiliori vocabulo uterentur, e x t v dominar
fa£tam elle vocem domnus per fyncopcn. Quod ubi excm-
plis è Sev. Sul pit io , & aliundepetitisprobavit, additapud Grxcos
idem contigifle in dizione nv&iof ex qua xKgji fa ¿la eft à reccn-
tioribus. Vide Hephren in eamdem R egu l. Cangium in Gloflar. & c.
b- Codex V alili.S e d u b i abundavitpeccatum.fuperabundnvit & c.
c. Ita m ff non pauci, à qui bus non diffide: R om . edit, nifi quod
lia b e t, omnibus timebam ; ceceri autem miT. ac vcc. edic. quidquid
limebamus omnes.
d. M il. aliquot radjoris n o v e , mallet ( quidam malti ) oc cider e.
cuit, commiffo mihi fccnore : qui depoiuit pig-
nus, recepii. N i h i l i n t e r e s t utrum abjures
depofitum ,an doleas reftitutum. In utro-
que fidei ambiguum , * vit« periculum eft. *
An fi pecuniam neges, culpa eft: fi hoftiam neges
, f pietas eft ? cùm pecunia: feenerator
illudi poflìt, natur« audor,8c neceifitudinis creditor
fraudari non queat. Itaque quanto ube-
rior feenoris fumma, tanto gratior iòrtis ufura.
4. Onde ingrati de g fratre eflè non pof- ?
fumus 5 quia quod natura communis fuit ,
reddidit : quod grati« fingularis e f t , meruit.
Quis enim communem conditionem recuièt ?
Quisdoleat fibi proprium pignus ereptum,cùm Rcm.8.}l,
ad folatium noftri Filium fuum unicum pro nobis
Pater tradidérit. ad mortem i Quis excep-
tum fe putet effe debere à conditione morien-
di ,qui non fit exceptusà conditionenafeendii
Magnum pietatis myfteriurfi, ut niors corporis
nec in Chrifto effet excepta 5 ac lieet natura:
Dominùs, carnis tamen quam fufcéperat, legem
non recufaret. Et mihi neceflè eft mori,
ilh necefle non fuit. An qui de fervo*1 dicit : s i j,
eum volo fic manere, donec vento, quid ad te ? non fthamu
potuit ipiè fic manere, fi veliet ? Sed perpetui- 11 •
tate vir« hujus fibi pretium , mihi iàcrincium
perdidiflèt. Quod igitur majus eft folatium not
tri,quam quod iècundum carnem 8c Chriftus
mortuus eft ? Aut cur ego vehementius fleam
fratrem, cùm feiam illam mori non potuiffe
pietatem ?
c. N o n pauci miT. perfiuitus fum : reliqui & omnes edh.perfruc-
tus fum. At infra ubi mil', prope ad unum. fic vet. edit.¿ommijfo
mihi fccnore > repofuit edit." R om . conceffo fice.
* . Nannius rariis ligniticationibus quibus v ita modo pro anima
, modo pro vi ¿ t u , modo pro vivendi fpatio , modo pro mori-
bus ufurpatur, in medium alla tis, hoc ultimo iènfu earn vocem hlc
ab Ambrofio pofitam dicit. Nihilominus licet hoc non omnino a
nobis rcfpuacur, (implicius tamen pro iàluce «eternaque vita fumi
putamus.
f. Ica cuniti mfl. tribus exccptis, ubi le gitu r, impiotai eft : pro
quo pofuerunr omnes edit; impiotai non eft.
g Omnes edit, cum paucis mil', de fratrie morte : ceceri majori
numero , fic meliori fenfu, de fratre.
h. M S ' aliquot t dicit : S i i eum 'volo manere.
i i i j D e ex c ellu Fratris fili Satyri Liber I. i n r i
5. Cur iolus pr« ceteris fleam, quern fletis A lerabilis j qui pio iemper ibllicitiis aiFedu lacus
omnes ì Privatum cfolorem communi dolore
digeffi, pr«ièrtim cùm me« lacrym« niliil pro-
fine , veltr« autem lacryma: fidem adftruant,
coniolationem adferanc. Fletis. divites, & flen-
do probacis nihil opitulari r-epofitas divitias ad
falutem 5 cùm peeuni« predo mors differ ri non
qu ea t,& pari ufu divitem , inopemque dies^fu-
premus eripiat. Fletis ienes^ quod in hocalibe-
rorum ibrtém pavetis-j Se ideo quia vitam cormeum
tuo latere-ièpiebas : caritate,ut frater :
cu ra, ut pater : iòllicitudine, ut fenior : reverenda
, ut junior. Ita in unius neceflìtudinis gra-
d a complurium mihi neceflìtudinum officia im-
pendebas ; ut in te non unum, ièd plures amili
iòs requiram , in quo uno ignorata aduiatio,
exprefla eft pietas.. Ncque enim habebas quod
fimulatione adderes., qui totum pietate coni-
prehenderes, ut nec incrementa receperis , nec
poris producere non poteftis, inftituite liberos B vicem exipectafis.
non ad ufum corporis, led adivirtutis officium. ■ 9. Sed quo.immemor officii, raemor gra ti« ,
Fletis & juvenes, quod natur« finis non fît ma- immodico dolore progredior ì Revocat Apofi.
turitas feneduds. Fleverunt 8c pauperes , 8c
quod multo eft pretiofius., mulcoque uberius,
lacrymis fuis ejus delida laver.unt. 111« funt lacrym
« redemtrices , illi gemicus qui dolorem
mortis abfeondunt, ille dolor qui perpetu«
ubertate l«titi« veceris fenfiim doloris obducat,
Icaque licet privatum funus , fletus tamen eft
tolus., & camquam fr«nos moerori inducit, di-
ccns ficuc nuper audiitis.: Nolumtis vos ignorate,
fratres,de dormientibus ; ut non trißes ßtis,ßcut ecceteri
qui fftem nanhabe nt. Date veniam , fratres
cariffimi. Ñeque enim omnes poflumus dicere :
Imi tat or es mei eflotß, fic ut & ego Chrifit ; led ad
imitandum fi a,u£torem qu«rids, habetis quem
publicus-, 8c ideo non poteft fletus eflè diutur- ^ poflìds imitari. Non omnes ad docendum idoqui
univerforum eft affedibus conie-
cratus.
6 . Nam quid t e , mi frater amantiffime,
flfcam, qui mihi fic ereptus es, ut effes omnium >
Non enim perdidi ufum tu i,fed commutavi:
ante corpore inieparabilis, nunc individuus af.
fedu j manes enim mecum, at iemper manebis.
E t quidem cüm viveres nobifeum , numquam
n ei, udnam omnes ad difeendum habiles 1
' lO/.Acnon gravem lacrymi^concraximus cul-
pam : non omnis infidelitatis aut infirmitatis eft
ffetus. Alius eft natur« dolor , alia eft triftitia
diffidenti« : 8c plurimum-refertdefiderare,quod
habueris j 8c lugere,quod amiferis. N on lolus
dolor lacrymas habet,habet 8c l«titia lacrymas
fuas. Et pietas fletum excicat, 8c oratio ftratum Tf*U%
te patria eripuit mihi , nec ipiè mihi umquam D riga t, 8c cprecatio, juxta propheticum didum,
patriam prætulifti : 8c nunc alteram præftidfti j
coepi enim jam hîc non eflè peregrinus , ubi
naeííor mei porrio eft. Numquam enim totus
in mefuL, ièd in altero noftri pars major am.
borum : ucerque autem eramus in Chrifto,in
quo 8c fiinfma univerfitatis, 8c portio fingulo-
rumeft. Hie mihi tumulus.genitali folo gracior,
in quo non natur«, fed grati« me« frudus eft ;
inifto enim corpore,quod nuncexaminum jaledulum
lavat. Fecerunt 8c fletum magnum
fui cum pacriarch« iepelirentur. Lacrym« ergo
pietads indices, non illices func doloris. La-
crymavtergo, fateor,etiam ego , ied lacry-
mavit 8c Dominus. Ille alienura, ego fratrem: Johann
ille in uno lacrymavic omnes, ego in omni^us
lacrymabo t e , frater.
11, Ille noftro non fuo lacry.mavit affedu j
neque enim divinitas lacrymas h abet: f ied la. Matth, t i
3*.
f
- ■ - . rJ n
c e t , præftantior vit« me« fundió ; quia in hoc E crymavit e o , quo triftis fuit : lacrymavic eo ,
quoque quod gero cor pore, uberior cui porrio. quo crucifixus e ft, quo mortuus , quo fepul-
7. Atque utinam ut memori«, ut grâtiæjita tus eft : lacrymavit in e o , de quo hodie nobis
edam vit« tu« hoc quidquid eft,cquod fpiramus, infinuavit propheta, dicens : Mater Sion dicet; fyl-tt-tfpirare
poflèmus, dimidiumque meorum deci- Homo , & homofaclus efi in ea, & ipß fundavit
deret temporum , quod ad tuorum proficeret earn Altiffimus. Eo lacrymavit, qao matxem
ufum i Par enim e ra t, ut quibus indivifum ièm- Sion d ix it, genicus in Judæa, fufeeptus ex Virper
fuit patrimonium facultatum , non1 effet vi- gine. Matrem autem fecundum divinitacem hatæ
tempus divifum : vel certe qui indiftinda bere non potuit , quia audor eft matris. Ule
ièmper habuimus vivendi confortia, non habe- fadus eft non divina generatione, ièd humana j
remus d diftinda moriendi. F quia homo fedus eft,g Deus natus eft. g
8. Nui\c vero, fra te r, quo progrediar, quove n . Sic 8c alibi habes : Puer natus efi nobis, Fi- »• 6‘
convertar ? Bos bovem requirit, feque non co- lius datus efi nobis. In puero enim noman «taris
, in Filio plenitudo divinicads eft. Fadus ex
matre, natus ex Patre 3 idem tamen 8c natus eft
8c datus : non diverfum, ièd unum pûtes. Unus
enim Dei Filius, 8c natus ex Patre, 8c or,tus ex
Virgine,diftanti ordine, b fed in unum concur- h
rente nomine, ficut 8c præfens tedio docet,
quia & homo fatfus efi in ea , & ipfe fundavit pfai i 6-sdune,
nifi quod pro lacrymav it, ubique prxferunt lacrymatus eft :
nonnulii autem mfl'. & Rom. edit, fed lacrymavit in eo, qui triftis
fu it : lacrymavit in eo , qui crucifixus e ft, qui mortuus e fi, qui f e -
pultuseft . . . .I n e o lacrymavit, quod matrem Sion dixit.
g . Codex R emig. & Benign. Deus homo natus eft : melius a l ii,
& edit. Deus natus ; h lc enim temporali generation! «eterna oppo-
nitur. Infra ctiam prò > natus & datus, iidem habent, d)> fa d u s
datus.
h . Pleriquemff. fe d in uno concurrit nomine. E t infra pro in
utroque perfedus , iidem exhibent, uinaque per f e d m.
tum putat, 8c frequenti mugitu pium teftatur
amorem , fi forte defeceric cum quo ducere
collo aratra confuevit : 8c ego te , frater, non
requiram > Aut poffum umquam oblivifei tui,
cum quo vie« hujus íémper aratra fuftinui ?
Labore inferior, fed amore conjundior •. non
tarn mea virtute habilis ,quäm tua pariendatoa
. N o n pauci mlT. liberum fortem. Non male , cùm ea forsvere
fit libera, qua: pro libito quofeumque five fcnesfivejuvcncs carpit.
Eotuit tamen error efieiciip torum, à quibus liberum pro liberum
exaratu m fit.
b. Quidam mfl". fenfum doloris obdulcat.
c. MIT. nonnulii, quod Jperamus ( quidam fpe paramus ) fperare
pof,mus.
. d. Codex T u ro n. Diftin d a moriendi contubernta.
, e. Rom- edit. e$> lacryma, jux ta propheticum Scc.
f, Ica raff, plurcs > ac probadores, à quibus vet. edit, non rece