1 2 1 0
Ibidem il*
f cr*?fit eft, non ea fcripfi, qu« vobis place.
rent, fed qu« «ras futura cognofceret : non
vobis fcripfi, led pofteritati} propemodum di-
cens: Habeat Helena quod legat, * unde criu
cem Domini recognofcat.
46. Ihvenit ergo titnlum, Regem adoravit,
non lignum utique 5 quia hie gentilis eft error
6c vanitas impiorum : fed adoravit illum , qui
pependic in ligno, fcriptus in titulo : illum in-
quam, qui ficut fcarab«us clamavit, ut per/è-
cucoribiis fiiis » Pater peccata donarec. Avida ;
mulier feftinabac tangere remedium immoita-
iiratis , metuebat calcare facramentum falutis.
Laeto corde, & trepidanti veftigio, quid face-
set , nefciebat. Pertendit tarnen ad cubile veri-
tatis, lignum refulfit ,& gratia micuit. Et quia
jam feminam vificaverat Chriftus in Maria,
Spiritus in Helena vifitavit : docuit earn quod
mulier ignora ba t, & deduxit in viam, quam
mortalis fcire non poterar.
47. Quatfivit clavos, quibus crucifixus cft (
Dominus ,6c invenit. De uno davo fnenos fieri
praicepit, de altero diadema intexuic :unum
ad decorem, t> alterum ad devotionem vertit.
Vi firata eit Maria, ut Evam liberaret: vifitata
eil Helena , uc imperatores redimerentur. Mi-
fit itaquc filio fuo Conftantino diadema gemmi?
infignitum, quas pretiofipr ferro innexas
crucis redemtionis divin« gemma connederer.
Mifit 6c fr«num. Utroque ufus eit Conftanri-
nus, 6c fidem tranfinifit ad pofteros reges. Prin-1
cipium itaque credenti um imperatorum * là na
tum eft quod fuper fr«num : ex ilio fides,ut per-
fecutio ceflaret, devono fuccederet.
48. Sapienter Helena, qua: cruccm in capite
regum locavit 5 ut crux Chrifti in regibus
ädoretur. Non infolentia ifta , fed pietas eft •
cùm defertur facr« redemtioni. Bonus itaque
clavus Romani imperii,qui totum regit orbem,
ac veftitprincipum frontem 3 utfint prxdicato-
res,qui perfecutores efiè confueverunt. Redel
in capite clavus, ut ubi iènfus eft, ibi fit prar-
fidium. In vertice corona ,c in manibus habe-
na. Corona de croce, ut fides luceat : habena
quoque de cruce, ut poteftas regat: fitquejufta
moderatio, d non injufta pr«ceptio. Habeant
' .Quod à & aA o P ra t ile hlcmemoratur Domini cruccm à latro- I
nlim patibulis titulo fuo. difcrctam elle , id quidem videtar difere. I
pare ab aliorum fcripcorum Icnrentiis j alii quippe mortuum ad vi-
tam revocatum, alii nabilem feminam ì morbo liberatam, alii dc-
oique utrumque miraculum indi ciò fuiiic tradunc, quo è tribus
crac-bus qua: Dominica elTct .dignofcerctur. A tramar illud hifto-
ricis nequaquam eft iniolens, uc eair.dem rem memoria prodentes,
alii alia ejus adjunAa commemorenc, aut prxtermittant. Cercrum
tot (criptorum teftimoniis inveiitio falutifcrx crucis adlcrirur, ut
v ix quidquam habeac hiftorix magis compcrtum. Vide Cyrillum
H ie r , epift. a d Confiantìum , & catechefi 1 » . f>auli*um epift. ad
Sever, novxedit.51. Sev. Sulpicium lib .i . Hiftor. cap. 48- Rufinura
lib -i.c a p .7 . ic ¿ I Socratem lib.r. c ap .17. Se alibs. Ncque veroob-
jiciendum Eufebii Pamphili fikntium ; nam praterquam quod qu x
il le lib. t . de Vit» Conftant. variis loc-is tradir de fcpulcri Dominici
inventione , fupponcre videntur crucis invcncioQem > utiius
orni (Ito toc aliorum adfèrtioni ccdat ncccllè eft.
a. Pater aberar à cunAis edit, ac multo pluribus miT. quam v o -
cem e x R e g . cod. reftituimus. Advcrcc aurem hoc loco vcram. E c -
clefiar catholiex doArinam de fan d * crucis aur imaginum cultù cx-
h¡beri, qui videlicet non terminatur in ipfo figno, fed ad fignificatum
mente referair. Et hinc videas quam bona fide fcriprum fuerit à
Magdeburgenfìbus multa commemorari ab auAore hujus Orario-
nis ¡uperftitiofa, vehementer contumeliofain meritum Chrifti, & cum
fide pugnanti* Sed iftis hominibus ca omma cum fide pu gnane ,
q u x illorum perfidiam impugnane.
^ b.. R e g . codex unus, alterum ad tuitionem vertit. Cererà m qux
k ìc narrancur de iàcris clavis, eadem etiam referuntur à Rufino I
ilìo c etiam principes Chrifti fibi iiberalitate
conceftum ,ucad imicacionem Domini dicatur
de imperatore Romano : PtfiiBi in cafite eins rfd.i« 4.
coronain de lapide pretiofì.
49. Ex ilio gratulatur Ecclefia , erubefdc
Judams : nec folum erubefcit,fed etiam torque,
tur j quod ipfe fibiaudor confufioniseft.Dum
infultat Chrifto, confellus eft eum regem : dum
regem Juda:orum appellavi^ facrilegium fuum,
qui non credidit, confitetur. Ecce,inquiunt*
} crucifiximus Jefùm ; ut chriftiani, 6c poft mortem
refurgant, & mortui regnent. Noscrucifi.
ximus quem reges adorant : quem non adora-
musjipfi adorant. Ecce 6c clavus in honore eft 3
6cquem ad mortem impreffimus,remedium falutis
eft,atque invisibili quadam poteftate dée-
mones torquet. Putabamus nos vicillè, ièd vic-
tos fatemur. Iterum Chriftus refurrexit, &re-
iurrexiile eum principes agnoverunc. Iterum
vi vit, qui non videtur.Nunc major nobis con-
; tendo, nunc pugna vehemendor adverfuseum.
Cui regna famulantur, cui ièrvit poteftas, il- «
lum contemfimus , e quomodo regibus refifte-
mus > Ferro pedum ejus reges inclinantur. Reges
adorant, * & photiniani divinitatem ejus *
negant ? Clavum crucis ejus diademati fuo pne-
ferunc imperatores, & arriani poteftatem ejus
imminuunt ?
jo. Sed quarro :Quare fandum fuper fra:- z*th. i4.
num,nifi ut imperatorum iniblentiam refr*- 10-
naret, comprimeret licentiam tyrannorum,qui
quafi equi in libidines adhinnirent} quod lice- »/«■;.«.
ree illis adulteria impune committerè ? Qu«
* Neronum , qua: Caljgularum, ceterorumque *
probra comperimus, quibus non fuit fandum
f'uper fnenum ?
ji. Quid ergo aliud egit Helen« operatio,
ut fr«na dirigeret} nifi ut omnibus imperatori-
bus landò di cere Spiritu videretur .* Nolite fie- pfal
ri ficut equus & mulus3 ièd in fr«no & chamo
, maxillas eorum conftringeret, qui fè non ag-
noicerent reges, ut regerent fibi iùbditos ? Prona
enim poteftas in virium ferebatur, 6c more
pècudum vaga le le libidine polluebant. Igno-
rabantDeum, reftrinxit eos crux Domini, 6c
revocavit à lapfu impietads. Levavit oculos
I Iib.a. atp 8 . Socrarelib.r. c a p .17 . Sozomeno lib-z. cap. 1 . Th co -
I doreep lib .r . cap 18 . & Paulino A qqU .U b.n .Hifter.
1 * . Hieronymus in hunc locuin Za ch arix iftam inccrpretationem
ita rejicit : A u d iv i à faodam rem fa tfu quidem pio dici am ,
fed rtdxulam, cfavos Dominic^trtuis i quibut Confiantinut augttf-
tusfru ìos equo fuo fe terit, fartSum Domini appellare. Qaifaus verb
is Ambrohum ab co tacite vellicari non ambigimus. Verum hac
cenfura nihil obftantc, multidcinceps Ambrcfianamexplicationem
amplexati fiin t , ut Cyrillus A le x, in eadem Za ch arix verba , So-
zomenus, Thcodoretus, Paulinus A quii, citatis locis, & Gregorius
T u ro n. de Gloria Martyr urn cap. 6- Sed exegefim quoque moralem,
quam fequi maluit Hieronymus, ab Artibrofio etiam hic propofi-
tam^ videraus hifee verbis : S ed qutro quare fancium fu ptr f r a -
c. Mff.lon ge plu rimi, in manibus fide s. H a ent coronata de
truce . . . . habent quoque de cruce: fed meJius a l i i, 8c omnes edit,
ut in contextu.
d. MIT aliquot, non injuftaprecatio.Et infra, Fefuifti in capite meo.
e. Golb. codcx, qui modo regnanti refiftimut.
* . De photiniànis ficut & dcarrianis abunde ad varios libro-
rum d e 'F id e , ac de Spiritu fan ti0 locos egimus.
* . Quidram N crom fan&um .aut intaAum effe pomiflet, q u i,
ut Suetonius a c Tacitus produnt , illuftribus feminis complebat
lupanaria ; quique , eodem Suetonio tefte, fuper ingenuorum p x -
dagogia, & nupurum concubinatus, veftalibusetiam vim inferebat.
Qu oa vero ad Caligulam, non mirum videhitur à nobilium ma-
tronarum adulteriis,cùm non fibitemperafle,eum fbrores fu a so n *
ncs nefario inccftu vitiave rit, ut auAor cft citatus Suetonius.