majore divina: flagrabat ardore gratia:. Undej
P/J104.1J>■ & hoc pulcre de eo diétum e(t : Jijuia eloquium
Domini ujfit cum ,• quo reftinxit ignitas diaboli
fagittas.
ir. Quomodo hic fèrvus.,qui erudivìt prin-
cìpes populi in illa frumentaria difpenfadone 3
ut futura: inopia: confulerenc Se providerent?
«?/».*7.10. gufo quomodo fèrvus, qui totam terram adqui-
iìvit, Se univerfum populum ./Egyptiorum in
fervitutem redegit ? Non ut conditionem fervidi
ignobilis irrogarer, fed ut tributum conili- ]
tneret, pra:ter polfeiTionem tarnen facerdota-
lem , quam à tributis immunem refervavitjut
apud jEgyprios quoque inviolabilis haberetur
religio facerdotalis.
iz. Non fecit igitur earn fervum vendido;
nani udque negotiatoribus erat venditus : ve-
rùm fi pretium fpectes , multos invenies qui
emerunt fibi puellulas for mie elegantioris, qua.
rum amore capti , turpi fèrvido fe fé dederunt.
4. Videbatur Apeme concubina Darti regis fe- <
-if.é’ )o. dens ad dextèram ejus, auferens de capite ejus
diadema, Se ilio imponens vertici, palmis fa-
ciem ejus finiflra manu verberans ;quam rex
aperto ore intuebatur, gaudens fi quando arriderei
ei mulier.-quod fi ea indignaretur, mifè-
rum fe acque afiliclum putaret ; ut poteftaté
a ihbmifia, a blanditias obtexeret, Se conciliari
•iìbi earn deprecaretur.
13. Sed quid ifla magno allegamus ambitu?
'Non videmus plerumque in poneflatem pira--
ticam vel immanium barbarorum redaélos pa-
b rentes à filiis b redimi pecunia.? Numquid leges
pecunia: potiores , qliàm leges natura:?
Numquid in fervitute accerfitur pietas ? Pleri-
que emcores leonum funt, Se tarnen non do-
Tninantur leonibus : fed ita fubjiciuntur verfà
vice, ut fi exafperatos eos excutere cervice to-
ros viderint, fugiant & delitefcant. Nihilergo
praqudicat pecunia } qua: plerumque fibi dominos
emit : nihil tabula: auétionales, quibus
emtor . frequenter adjudicator acque addicitur.
C on t r a c t u s non mutat genus, nec fà-
Trov.i?;}. pieiitite libeftatem adimir. Denique famulo fa-
pienti multi, ut fcriptum e li, ferviunt liberi : Se
eft fervus intelligens, qui regat dominosftultos.
•14. Quem ergo magis liberum cenfès?So!a
eil fapienria-libera,qua: divitibus pauperes pra:-
^ cit,&quie fervos propriis feenerare dominis
facit : feenerare non pecuniam, fed intelledum;
feenerare talentum illius Dominici a:ternique
thefàuri , qui numquam corrnmpitur , cujus
Se uilira pretiofa efl : foenerare illnd intelligibile
eloquiorum argentum carieflium , de quo
'Dtuhij 6. Lex dicit : Fanerabis gentjhus, tu autem non mu-
tuaberis. Quod Hebra:us feeneravic gentibus,
ipfe atitem non accepit à populis doclrinam ,
fed tradidit : cui aperuit Dominus thefanrum.
iiium , un gentes pluvia fermonis fui faceret
a. Codex Boycr. Blanditm furorem obtexeret.
b. Ita edit. Sc m il. longc plurimi, nifi quod omitticur in omnibus
edit. & p/iucis miT. vox pecunia : e o i. vero Bóyer. Jocum fic
e fìc rt, redimi. Numquid pecunia fubjacent leget natura ? Numquid
in fervitutem accerfitur pietàe t
c . .Bayer, cod.aurum de ¿Ethiopia, & topazion.
d. Duo m il. qui dominum litigator c m unus, liciatorem- Neutrum
commode ; idem enim eft, licitatorem non pertulit, ac qui cmtus
in auftione non fuic Quod autem additur, tollentem digitum non
•vidit, ibi rangitur pciica cpqfiiccudo, qua qui emebaut , digitum
humefeere, & fieret princeps gentium, ipfè autem
fupra fè principem nulluni haberet.
15. Liber eft ergo qui fapiens eft , pretio
emtus oraculorum carieltium, ilio auro, ilio argento
fermonis divini : pretio emtus fanguinis
( non eilim minimum eft emtorem agnofeere )
pretio emtus grada:, qui audivit Se intellexit
dicentem : £)ui fitìtìs , ite ad, aquam ,* d* qui- ss- *•
cumque non habet is àrgentum, ite, e mi te, d* bibite
, dr manducate.
•16. Liber eft ille, qui progrediens in bellum, Deut u.
fi viderit mulierem bonam adfpedu, Scdeprx-
datus opes inimicorum fuorum , repertam illic
concupierit eam, demtis fuperfluis, Se indumento
captivitatis detrailo, in uxorem fibi copula-
verit, jam non fèrvam, fèd liberam 3 intelligit
enim famulatui prudentiam Se difciplinam non
fubjacere. Ideoque Lex dicit : Non venttmdabitar ibidem l4,
pecunia ; omne enim predofum non eft ea dig-
rium. Et Job dicit : Adtrahe ßpientiam in inte- fà '-V-iZ.
'■ riora. Non illi còmparabiturc^thiopia: copa- c
zion , quod auro habetur argentoque pre-
tiofitis.
17. Sed non ille folum liber , qui domi- d
num licitatorem non pertulit,aut tollentem
digitum non vidit : fed ille magis liber ,qui intra
fe liber eft, qui legibus natura:,liber eft,
legem feiens natura: prsfcriptam effe moribus,
non condidonibus 3 Se menfuram officiorum
conientaneam non hominis arbitrio , fèd na-
J turie difciplinis. Utrum igitur ifte liber tibi
tantummodo , an quidam cenfor videtur , Se P r o v . ix .7.
prtefeiftiis moribus ? Onde vere ait Scriptura
quia pauperes divitum pra:pofiti erunt, & privati
utique adminiftrandum.
18, An tibi liber videtur, qui pecunia fuffra-
gium fibi emit ? qui plaufum populi ma^is.,
quam judicium requirit prudentium ?Illeero-o
liber eft, qui popularibus auris movetur • ille
qui reformidat fibihim vulgi ? Sed non ifla lì-
..bertas , quam rhanumiiTus accipit, * Se palma *
licloris donatus adquirit. Non enim munifi-
centiam , fèd virtutem libertatem eile arbitror:
quie non fufiragiis dafertur alienis, fed magna-
nimitate propria vindicatur ac poffidetur. Sapiens
enim femper liber eft, femper honoratus
fèmper is qui pra:fit legibus. Denique juflo non i-Tim.s 9.
eft polita le x, fed injufto; juftus enim ipfè fibi
lex eft, non habens neceife longius fibi accer-
fere formam virtutis , quam corde inclufam
? gerat, fcriptum habens opus legis in tabulis
cordis fili, cui dictum fit : Bibe aquam de tuisva- prov.j.\i.
ßs-, & de puteorum tuorum fonti bus. Quid enira
nobis tam proximum , quam Dei verbum?
Hoc eft verbum in corde noflro , Se in ore
noflro, quod non videmus Se tenemus.
jcf. Sapiens ergo liber, quoniam qui ea facit
, qu# vult', liber eft. Sed non omnise bona c
voluntas , fèd fapientis eft omnia qua: bona
in adfcenfus icftimonium clcvabanc. Ciccio V c r r .j . Accurunt ad
tempus emtores , digitum tollit.
* . Putat Nanniufl pafmam Jiitoris idem cflc ac praxoris vin-
diAani apud Horatjum. Erat autem vindiita, fi ve, ut alii vocane,
feftuca, qutedam virga cujus extremo, fivc prsctor, fi ve jullii ejufdcm
li£lor,caput illius, qui adferebatur in libertatem,tangebat ; malumus
tarnen pfàlma fignificari domini feu Ji&oris manum, qua illi ala-
pam manumittendo infiigebanc : de quo Vidclib.r. Phoeiri Faj).j6-
c , Rom- edit bona voluntatis> fed fapientit tantum e f t alia; oa ia
omnibus omnino mff. ut nos in toxiu.
1 S a vpòat in Evangelium I quod volentes & præ.
- - - - - r l i r ' i n r X r num eft,elegie. Ergo fi quod bonum efl elegie, n n a — . . - . . . T___i r i n .
arbiter elcclionis , Se eligens operationis liber
eft j quia quod vult facit : liber ergo iàpiens.
Sapiens omnia qua: facit, bene facit. Qui autem
bene facit omnia, re&e facit omnia : qui
vero reéte facit omnia, utique inofFenfe, Se
irreprehenfibiliter , Se fine damno Se eom-
motione.fui facit omnia. Cui igitur hoc fubefl,
ut inoffenfè faeiat omnia, faciàt irreprehenfidicanc
& operantur.Judieus fub Lege, Chriftia-
nus per Evangeliumr in Lege fervitus,in Evan--
gelio lihertas, ubi cogniti© fàpientia:. Omnis
ergo qui Chriftum recipit, fapiens - qui autem
fapiens, liber : omnis igitur Chriflianus Se liber
Se fapiens.
z3* Docuit me tamen Apoftolus quod ultra
ipfam libertatem fit, ut fervire libertas fit :Cum <1
liber, inqiiit, ejfem, omnium me Jìrvum feci > ut
hiiicer , faciat fine oommotjone fui, (Ine dam. g flores herifaemm. 'Quid eft ultra libéVcatem,
1103 nihil infipienter facit, fed fàpienter omnia.
Qui autem fàpienter facit , nihil habet quod
metuat ; metus enim in peccato eft. Ubi autem
nulla formido, ibi libertas ¡ubi libertas, ibi po-
teflas faciendi quod vult: folus ergo fapiens liber
eft.
20. Etenim qui ñeque cogi poteíl, neque
prohiberi,is nequáquam fèrvusrfàpientis autenr
eft neque cogi, neque prohiberi : non eft iei-
WBmsSSSBKA r.,..: : 1 - • . P
nifi habere Spiritum gratin, habere caritacém ?
Libertas enim liberum facit homi ni bus, car itas
amicum Deo. 'Unde ait Chriftus : Vos autem fohan-1 ;>
dixi amicos. Bona caritas, de qua dicitur: Per ’oàiat
caritatem Spiritus ßrvite inviccm. Servivit Se i15
Chriftus, ut omnesliberosfaceret. Manuscjus ppxo.7t
in cophino fervierunt : qui non rapinam eft arbi- fW/, 1
tratus eflè fe arqualem Deo, formam fervi ac- , _ i
cepit3 Se omnia omnibus fòitus efl, ut omnibus ibidem11.'
tur fervus fapiens Prohibecur enim, qui none afferret.Cuius imitatorPaulus & qua
iungttur us ,qua: deiiderat: qux autem defide- o- T
rat fapiens, nifi e.a qu« vir^tis & difciplin^
funt, fine quibus eflfe non poteft ? In ipfo enim
funt, nec divelluniur abeo. Quod fi divellun-
tu r , jam non fapiens, qui fit fine virtutis ufu
ac difciplina , quibus ipfe fe fraudet , fi non fit
voluntarius virtutis interpres. Quod fi cogitur,
manifeflum eft quod invitus faciat. In omnibus
autem faftis auc i virtute correftiones funt,
fi fub Lege e ra t, Sc quafi fine Lege vivebac
pro eorum utilitace, quos cupiebac luerari : Se
infirmis volens fiebat infirmas , ut eos confir-
maret: Se ctirrebat , ut comprehenderet : Sç
corpus fuum caftigabat, ut poteftaces aereas in
Chriflo triumpharer.
24. Eft ergo ili pienti & fervire libertas. Unde
colligitur quia fluito Se imperare fervitus eftj
\ 1 * . ~ - 1 &q'1u od fp e- JjTu*s eft J, c$m pF »aUuMciUoIr i1bUuUsJ pWr'lætCflliLr ,, Up1luU-l
n^ ^ ? . .S neS ’ ailC m a’ auc in'D ribas dominis & gravioribus fervit. Servir enim
rnA ■"'l...... propriis pa/fionibus, fervit cupiditatibus fuis,
quarum dominatum nec nocle poteft fugere-
nec die-,quia intra fè dominos habet,intra fe
fervitium patitur intolerabile, Gemina enim
fervitus eft, altera corporis, animarum altera:
domini autem corporis quidem homines , animarum
autem malida: & paffiones, à quibus fola
animi libertas fapiehcem vindicat3 ut fervid
tio ei liceat exire.
ej. Quieramus igitur ilium vere fapientem
differentia. Virtutis non coaftus, fed voluntarius
exfecutor eft fapiens 3 quoniam omnia quce
placent, agir maliria: fugitans , nec fomninm
ejus admittit. Indifferenti bus ita non niovetur
ut nullis momentis ficut vulgus homintim hue
atque illue inclinetur,fed tamquam in fiaterà
mens ejus sequa lance pendeat 3ut neque ad vo-
luptaria propendeat, neque omnino ad ea, qiue
funt averfanda , ^vel levi ter fludium inclinet
fuum, fed immobilis maneac affedu. Unde li- c
quet quia nihil invitus facit fapiens, neque cogitur
5 quia fi fervus effet, cogeretur : liber iri-
tur eft fapiens.
21. Apoftolus quoque fíe definit di eens : Noti
fum ego liber, non fnm apofiolus ì Sed adeo liber,
ut cùm fubintraiTent quidam tentare liberta-
• tem ejus, nec ad horam, ut ipfè ait, cederet
fubjedioni, ut veritas Evangelii prsdicaretur.
Qui ergo non ceifit, volens pra:dicavit. Ubi
voluntas, ibi merces voluntatis: ubi ne ceffi tas, p
ibi obfequium neceflìtatis. Melior ergo voluntas
quàm neceflìtas. Velie ergo fàpientjs eft,
parere Se fervire infipientis. .
22. Ha:c edam eft Apoftoli definido dicentis:
’• Si enim volens hoc ago, merce dem habe ho : f i autem
invitas ¡difpenfatio mihi eredita eft\ Sapienti igitur
merces defertur, fapiens antem ex volúntate
facit : liber itaque fecundùm Apoftolum
*• fapiens. Unde Se ipfe clamar : ros enim in livere
liberum, qui quamvis fub plurimorum do-
minatu degat, libere dicit : guis eft, qui mecum poh 15.
judicio contendat ? Tu folus manum tuam à me &f‘i-
abftine, à cujus conficela non poterò me abfconderet
& timor tuus non me percellat.
2 6. Quem fèqnutus David rex ait : Tibi foli
peccavi. Regali enim fubnixus fa (ligio, quafi le-
gum dominus legibus reus non erat,foli Deo ob-
noxius tenebatur,qui dominus eft poteflatnm.
27. Alium audi liberum : Mihi autempro mi- *.cor.+.h
nimo eft, ut d vobis dijudicer, aut ab humano ö- 4-
die : fed neque me ipfium dijudico ,• nihil enim mihi
fum conftius. . . . qui autem dijudiçat me, Dominus
eft. Vera libertas homims fpiritalis, quia
dijudicat omnia,ipfe autem ànemine dijudica- i.cor.x.i;,
tur, nec à quocumque creaturæ pardeipe, fèd
fòli Deo fe fiibditum no vit, qui folus fine peccato
eft, de quo dicit Job : Vivit Dominus , qui ?oh-xi x-
fic me judicat ; folus enim ille poteft judicare
bcrtatem vocali eftis , tantum ne libertatem in oc- juftuu/, cujus in confpe&u cariuin non eft mun-
caftonem carnis detis. Sequeftrat à lege Chrif- dum , nec fteLlarum pura Se clara lumina,
tianum,ne invitus videatur legi fuccumbere : 18. Quis eft qui * Sophoolea in medium fe-
*• H o c Spphoclci verlòs cxcmplum ex Philone cum aliis plurimis | J nis referendis multo parcior f u , curii ctiam illa femper deprimat
xnutuatus videtur Ambrofius ; ar inter ucrumquc iIJud occurrit d if- ut eis Judcuorum aut chriftiaaorum fn.àa diftave anteponar. le i
cnmims, quod Judieus ilic prophana excmpla plura commcmo- I I hoc loco Sophoclcm , quem olympiadc rantum 5 1 . vixiilc conila t
r e e , quam facra; & cadem, illa tamquam ad vcram vjrcutcm p er- I l beato Tob.qucm multi cenfcntfciipcorum oninium antiquiffimum’,
anentia laudct atqac amphheet; Ambrofius autem cum in p ropha- | j poflcriorcm dicit ; ut illuni e x Hoc acccpiffc òftendàt.