I l i
I ß 7 1-
veniuntur prætexitur regís injuria. Quæ rado A ritur, fi in templo meo « claufi commoventur I
igitur e it .. adverfus .hunc 0 ve .rmi• cul1 um a gra vio•- qua ut tilt as in fanguine meo ? Gratias itaque —9 ìm/ihtibi
» ri
ris tentationis, nifi quia non me,fed Ecclefiam
, Chrifte. Non iegatus, neque nuntius, fed
perfequuntur ?
tu , Domine,falvum fecifti popnlum ttmrn : confci-
16. Mandatur denique : Trade .bafilicam.
difti face um'me um, & pracinxifti me làtitia.
Refpondeo: Nec mihi fas eft tradere 5 nec cibi
ii . Hæc ego dicebam, miratus imperatoris
accipere, Imperator,expedit. Domura privati
animum itudio militum, obfecratione comitum,
nullo potes jure temerare, domum Dei exif-
precatu populi polle mitefeere. Interea nuntia-
timas auferendam ? Allegatur imperatori licere
tur mihi miiTum * notarium, qui mandata defer-
omnia, ipfius elle univerfa. Relpondeo : Noli
ret. Con ceffi paululum , mandatimi intimât.
Dent, j i . j í ,
rfid.*9' *0.
Ibidem 1 1 .
te oravare, Imperator, ut putes te in ea, * qua: Quid tibi vifiim e il, inquit, ut contra placitum
■■ ■ ............................. . ' ' ’ ' - T '■ fa ceres ? Refpondi: Quod placitum fit ignoro,
quidve temere fhftum dicatur, incertum habeo.
A it : Cur presbyteros ad bafilicam deilinaiti ?
Si tyranus es ,fcire volo j ut feiam quemadmo-
dum me adversüm te prxparem. Retuli dicens
me nihil in prxjudicium fecifie Ecclefix : eo
tempore quo audieram occupatam eile a mi-
funt, imperiale aliquod jus habere. Noli
te extollere, fed fi vis diudus imperare , efto
Deo fubditus. Scriptum eit: Qua: Dei Deo,qua:
Cxfaris Cxfari. Ad imperatorem palatia pertinent
, ad facerdotem Ecclefia:. Publicorum tibi
meenium jus commiflum eit, non fäcrorum.
Iterum dicitur mandaffe imperatorem : Debeo
8c ego unam bafilicam. habere, b Refpondi:
______ ___ ____ litibus bafilicam , gemitum tantummodo libe-
N o if tibi licet ’icet illam i" habere.1 1 Quid*~
tibi cum riorem habuifle * multifque adhortantibus 11t eo
adultera ? Adultera eil enim, qua: non eit legi- G pergerem, dixifle: Tradere bafilicam non pofdivina
timo Chrifti conjugio copulata.
20. Dum hxc trado, fuggeftum eft mihi
* cortinas regias eile colledas , refertam au-
tem populo bafilicam, prxlèntiam mei pofce-
re j ftatimque eo converti fermonem meum ,
dicens : Quam alta 6c profunda oracula funt
Spiritus fan&i ! Matutinis horis ledum eil, ut
meminiilis fratres,quod fummo animi dolore
relpondemus : Deus, 'venerunt gentes in hereditafum,
fed pugnare non debeo. Poilea vero quam
cognoverim cortinas regias inde eile fublatas,
cum me populus eo ire depofceret , direxifle
presbyteros j me tarnen noluifle ire, fed dixiile:
Credo in Chriilo quod iple nobifeum faciet im.
perator.
23. Si hxc tyrannidis videntur,habeo arma,
fed in Chrifti nomine : habeo offerendi mei
corporis poteftatem. Quid moraretur ferire ,11
tem tuam. Et re vera venerunt gentes, 6c plusDtyrannum putaret?* Veteri jure à facerdotibus
etiam quam gentes venerunt j venerunt enim
Gothi, 8c diverfarum nationum viri : venerunt
cum armis, 6c circumfufi occupaverunt bafili-
cam.Hoc nos ignari tux altitudinis dolebamus,
c fed noftra imprudentia aliud opinabatur.
21. Venerunt gentes, led vere in heredita-
tem tuam venerunt -y qui enim gentes venerunt,
fa di funt chriftiani. Qui ad invadendam hereditärem
venerunt, fadi lunt coheredes Dei.
donata imperia, non ufurpata : 8c vulgo dici
quod imperatores facerdotium magis optave-
rint, quam imperium facerdotes. Chriftus fu-
g it, ne rex fieret. Habemus tyrannidem noil
tram. Tyrannis facerdotis, infirmitas eft: Cum
inftrmor, inquit, tunc potens fum. Cavere tamen
ne ipfe fibi tyrannum faceret, cui Deus adver-
farium non excitavit. * Non hoc Maximum
dicere , quod tyrannus ego fim Valentiniani,
/o hm . 6. i/ .
t.C o r . i t .
Dcfenfores habeo, quos holies putabam : io- E qui fe mex legationis objedu queritur ad Itacios
teneo, quos adverfarios xftimabam. Completimi
eft illud quod de domino Jefu David
Tfai. 7;. 3. propheta cecinit , quia faefus eft in pace locus
& 4- ejtts , 8c : ibi confregit cornua arcuum , fcutumy
gladium , & bellum. Cujus enim hoc munus,
cujus opus, nifi tuum, domine Jefu ? Videbas
ad templum tuum armatos venire :hinc geme-
d re populum, 6c frequentem adefle, d ne bafilicam
Dei tradere videretur : inde vim militibus
imperari. Mors ante oculos mihi j ne quid in- F
tfhef.z.ii,. ter lixc furori liceret : infermili te, Domine,
medium, 8c fecifti utraque unum.Compefcuifti
armatos, dicens profeéto: SÌ ad arma concura.
Ic a miT. pluces, & pociorcs : alii vero , graviorcs tentationes:
quod ut congruum e/Rei poflet, edit. prxmiferunt verbum moveri.
» . Imperacoribus in Ecclefiam refque divinas nulluin ju s cfle
jam fupra dixeràt (anilus D o f to r , & infra quoque in fiio ad V a -
lcncinianum libello denuo rcpetit.Hanc vericatein plurimi acfanCtifi
fimi viri laboribus innumeris,& quandoque etiam fanguine proprio
tutati funt. Alii vero cam libris editis invilite propugnarunt, quos
intcr Facundus contra lib r, Juitin. cstfaris adverfus tria cafitula de
maonanimitate, qua Ecclefix ju ra ab epifeopis defcndcnda’funt, va-
lìdifliniis difputat argumentis, ièd prxcipue l ib .l i. quem confule.
b. Refpondi : N on tibi licet illam habere , defunt in m(T. prope
omnibus. Verum cùm non iblam in cun£tis edit. habeantur, fed
etiam videancur /enfili non parum neceflaria, è textu expungenda
non putavimus.
* . Cortina: reg ix vela quxdam erant, qu x alicubi fufpcndcban-
lu r , ut locus in n/co principis efie indicaretur.
c. M/T. aliquot ¡fed noftra impudentia. Non iàtis rcdtc»
liam non potuilfe tranfire. Addidi quia num-
quam facerdotes tyranni fuerunt, fedtyrannos
fxpe funt palli.
24. Exadus eft totus ille dies in moerore nof-
tro : fcillx tamen ab illudentibus pueris corti-
nx regix. Ego domum redire non potui j quia
circumfufi erant milites, qui bafilicam cuftodie-
bant. Cum fratribus pfalmos in Ecclefix bafili-
ca minore diximus.
25. Sequenti die ledus eft de more liberjonx,
quo completo, hunc ièrmonem adorfus fum :
Liber lectus eft, fratres,quo prophetatur quod
peccatores in pcenitentiam revertantur. Acd
. Omnes edit. »e bafilica Dei traderetur. Inde v im militibus,
imperatori: mortem ante oculos. MfT. u t in contextu, nifi quod prò
v im militibus & c . duohabent, ut a militibus imperatoris mors ante
oculos. Unus mf. Compefcuifti armatos, duces & prsfeilos. s i arma
concurrunt, f i in tempio meo claufi & c .
e . Ita m/T. edit. v ero, lis commovetur. Minus concinne.
* . T r ia erant officiorum gen e ra , qucis ad perferenda iècreta
mandata utebantur imperatores, feilieet notarii, tribuni & comites.
Verum tamen illxdignitatesnonnumquam in uno hominc coalefcc-
banc : cujus rei plurima fuggerit exempla Godéfridusad k g . 1 . de
Mandatis principum, & nos infra unum in Ambrofii libello rcpc-
riemus. A g it de notario Bulcngerus lib.6- cap. j .
». In antiquo fed e re à Samuele Saul & David uniti fuere , ac
Salomonàpropheta Nathan. Reges vero Saul & Oz ia s, cùin fa -
ccrdotale munus u furpaflent, in gravem Dei offeniàm inciderunt.
h H o c de priori legatione intclligendum, ut à nobis diitum eft
in Admonitionc.
9MMÉMHÌ
ceptum eft ita ^ut fperàrctur in prxiènri futu-A
rum. Addidi quod vir juftus etiam offenfam
*. E P I S T O L A X X L
contrahere voluiflet, ne vel Ipeftaret y -vel de-
nuntiaret excidium ci vitati. Et quod lugubre
eflet illud dictum, contriftatus quoque fit, quod
aruillet cucurbita. Deum quoque dixilfe ad
prophetam : Si triftts es pro cucurbita r'Refpoii-
diile Jonam, Triftis. DixilTe Dominum, fi illud
doleret quod exufta ellèt cucurbita, quanto
magis fibi curx efle opor'tere tantx plebisfalu-
tem ? Et ideo excidium ^ quod paratum totiB ru« ~-rr „ .
urbi fterat-.removifla Clemennffirao xmwraton , & beanffimo Aiu
Exekfat Ambrofius quod vocatus non vetierit ad confiflo-
num , adferens in caufa fidei vel eccleftaftica indicare
nififacerdotes neminem deberc; necfe in eo contumacem,
quod, injuriam ordini ftio non inurat. Addit Auxentium
forte Judaos ant infideles eleEturum judie ton loco, id eft p
Chrifti ininiiciffmos: nec recufare qtiomintis in Ecclefia
vel in Synodo de his difputaret: hxc demtem fe coram
fuijfe dilhtrttm, nifi a coepifcopis & populo effet prohibit
us.
gulto V A L E N T I N I A N O , A M B R O S I U S
16. Nec mora , nuntiatur imperatorem juffif
fe>ut recederent milites de bafilica: negotia-
toribus quoque, quod exa&i de condemnatio-
ne fuerant, redderetur. Qux tunc plebis totiùs
Ixtitiafuit?qui totius populi plaufus?qux gra-
tix ? Erat au tem dies quo le fe Dominus pro
nobis tradidit, quo in Ecclefia pcénitentia re-
laxatur; Certatim hòc nuntiare milites,irruen
tes in altaria , ofeulis lignificare pacis infigne;G tio ^arbitro pietatis judicio tux.
Tunc agnovi quòd Déus vermem ante lucanum
percuflerat 4 ut tota civitas fervaretur:
27. Hxc gefta funt, acque utinam jam finitaÍ
ïèd graviores motus futuros piena commotio-
his imperialia verba indicaiit. Ego tyrannus
appellor^6c plus etiam quam tyrannus. Nam
cum imperatorem comites óbfecrarent, uti
prodiret ad Ecclefiam ; idque petitu militum
fa cere le dicerent y refpondit : Si vobis juflèrit
Ambrofius ^ vinclunl me tradetis. Quid poft^ QuinetiaìTi fi alias quoque argueretur epifeo-
hK a- lnn íc. vocem lùi perfirt- , confiderà. Quam _v_o_—ce. m ......... o _ /T' . . . . *
bmnes cohorruerunt, fed habet à quibus ex-
alperetur.
, 28. Denicpie etiam fpeciali expreiiìone * Cal-
Iigoniis prxpofitus cubiculi mandare mihi au-
fus eft : Me vivo, tu contemnis Valentinianum ?
Caput tibi Collo. Refpondi: Deus permittat tibi,
ut impleas qitod minaris j ego enim patiar
quod epifeopi, tu facies a quod fpadones. Atque
utinam Deus aver tat eos ab Ecclefia, in me £
omnia fua tela convertant, meo fanguine fi-
tiin iuam b expleant.
• Q u in am prxpofit! cubiculi dignitas e/Tct ,c xp lic at Bulcngr-
rus lib. j . de Imperio R om. cap; 1 3 . Et Godcfr. lege de Pr&p'of.S.tub.
Q u od autem pertinct ad iniòlentiflìmas bujufcc eunuchi lìiin as ,
nec non ad libcram ac generoiàtn Ambrofii vocem 3 cas quidem
lib . de jofephcap.6 num.33. idem iàniiìus tacite tanoit.ficut & crùen-
tum iuius fupplicium ; id tamen tanta cum modeflia facir ut niliil
ab infiiltandi modo magis abhorrèat. De (upplicio autem ejus vide
t ju x 'c x Auguftino diximus in ejufdem libri Adirion.
a. I ra vet. edit. Ubi poft vocem epifeopi /ubintellige pati /olent ;
a c fimiliter poft vocem ftadones mente fupplendum, facete (olent
Q u a oratione alludere potute ad Achillam illum Aìgyptium > -> qitb
interemtum Pompcium libello in Rclatiòncm Symmachi defignat
Ambrofius; Porro edit. Rom- b ic pro fpadones ponit fpadonis Se
concinenter /ola fiibjungit ; Minas tuas non tinieo ; carnem enim o t -
cidere potes, animatn autem non potes. Vitam iftam corporis potes erife
r e ,merìtUm tlon potes extinguere. Anima namque qua Deo fubdita
è f t , humane, poteflati non eft fubjeHa. A n nocere te putat ? immo
magnum mihi cornmodumpreftas. Vitam adimis temporalem, ut fu c -
cedat perpetua.
b. Verbo expleant adjicic edit. R om . va le ,fóròr iti Domino.
* . In uno cod. V at. & Long, hoc lemma prxmittitur j Libellus
ejufdem Ambrofii ad Valentinianum imperatorem contra Auxentium.
Jp /è quoque Ambrofius ita fubfcribit : Ego Ambrofius epifeopus hunc
libellum ob tuli & c .
Notariis ac tribuni« imperatores ad fccrctiora mandata ufos
^ Scripta
mn. j 8 6 -
:pifcopus-.
Almatius *nie tribuhus & notarius mah-
_ dato • üt allegavit ^ clenientix conve-
nit tux , poftulans ut 8c ipfe judices legerem \
ficut elegiffet Auxentius. Nec tarnen expreffic
eorum nomina, ejui fuerarit poftulati : fed id
addidit, quod in conliftorio eilet futura certä-
Cui rei refpondeo,ut árbitror¿competeriter;,
Nec quifquam contumacem judicare me débet
, cùm hoc adferam, quod auguftx memo-
rix pater tuus non folum * fermone refpondit
, fed etiani legibus fuis fanxit : In caula fidei
vel ecclefiaftici ali cujus ordinis eum judicare
debere y qui nec muñere impar fit, nec jure
diffimilisj hxc enim verba referipti funt,hoc
eft, làcerdótes de facerdotibus voluit judicare;
pus morum eflet examinanda caufa,etiani
hxc yoluit ad epifcopale judicium pertinere.
3. Quis igitur contuniaciter refpondit cle-
imentix tux? Ille qui te pathsfimilem eflède-
fiderat, an qui vult eflè diffimilem ?Nifi forte
vilis quibufdam tanti imperatoris xftimatur ièn-
ten ria , cujus & * fides cortfeffionis conftantià
Comprobata eft , & lapientia meliöratx reipu-
blicx profechibus prxdicatur.
4. Quando audifti,cierrientiifimeiniperatori
* in caula fidei laicos de epifcopo judicafle?
Ita ergo quadam adulàtione curvamur y ut fa-
cerdotalis juris fimus. immerriores ■ 8c quod
Deus donavit mihi, hoc iplè aliis putem eile
credendum ? Si döcehdus eft epiiedpus à laico^
quid lèquetur ? Laicus ergo aifputet, 8c epift
copus audiàt : epifeopus difeat à laico; At certe
fu'lTc diximus in epift. fiiperiore a d Màrcellinam.
* . Soibmcnlis lib. 6. cap.7 . rcferc epifeopis Hclle/ponti ac B ithy-
nijc à Valcntiniano poftulantibus , Ut ad corrigendam fidei dottrinarti
convenire permittcrentur, imperatorem lie refpondific : Alihi quidem
in laicorum ordine conftituto f a i non eft hnjufmoili negotia cu*
riofius fcrutari : facerdotes v e ro , quibus id cura eft , feorfum ubicum~
que vóluerint ì convenient. Qu a: lane cum Ambtoiii verbis pulcre
concilium. Scd his addere etiam liceret; qua:memoranturàTheo*
doreto lib.4 cap.6, nec non quae Marca lib. i . Concordia cap. 6- Se
qua" fuper Ambrofii ordinatione difputat. Qu od autem ad leges
Me defignatas, Baronius ad an 3 6 9 . cen/èt indicaram efie ab Am-
brofio Valentiniani legem x x - Quorum appellationcs. Scd aG o d c -
frido ineamdem legem rcfellictir. Verifiniilius ergo putàmus legem
; de qua Me Ambrofius , jam non erftàre. A lia vero habfitui
anno 37 6. data Gratinili nomine, n ém p e x xn i. qua ju b e tu r , ut
f i qua funt ex quibufdam dijfentiótiibus, levibufque deltttis a d reli-
gionis ob fervami am pertirientia locis fu is > à fu i dioècefeos fynódis
a udì an tur. Vide Godefridum in camdem legem.
* . H ìc alludi tur adgenerofum illud Valentiniani /enioris factum
, quo cùm inter prxfectos Jiiliarii nuriteraretuf , miniftrurn
quemdam, à quo aqua luftrali ad/perfusfucrat, impacio in facierrì
pugnò, cccidit.
» . N o n alter quòque Atkanafius p3g.8 + f . dicit : Quando d condito
avo audit um e ft , quando judicium Ecclefia artttoritatem fitatti
ab imperatore accepit! & g .
i l l
F U
i l
fi l i í i
IISIli
I l !
HI!
i l i 1
411