eorum,ut Chriftum in cxlum quxrerent.Exue-A cum , Sc lacrymis pium teftificaris affectum ; .
run t fe chamo perfidix, fufceperunt frxna de- quod inhonorum adhuc honore tumuli patris g < » .
votionis Sc fidei, fequuti dicentem : Tollite ju- corpus per fpatia multa tranfmittis. iSed & pa- &fe
gum meum fuper vos .. ßugttm enim meum fuave triarcha Jacob proprer populum liberandum, ibid.
eft, & onus mctim lease. Inde reliqui principes quem tetra fames gravi urgebat periculo, re-
> • *- - - - r-'-— jI(£pa domo , ienex ad peregrina contendit: at~
que ibi defunäus, ad fepulcrum patrium per
aliquot dies, filio pcoiequente , dedu&us eft. ibid.
Nec derogatum eil aliquid meritis ejus , fed,
chriftiani, præter unum Julianitm , qui faiutis
fux audorem reliquit , dum philoiòphix iè
dedit errori. Inde Gratianus & Theodofius.
yi. Non ergo mentita eft prophetia, dicens
tifiti, co. 5. Ambulabunt reges in lumi ne tuo. Ambulabunt magis accefiit ad laudem, quod prò fuis1 carens
piane ac maxime Gratianus Se Theodofius prx g debitæ domus forte , quodam fupremi funeris
ceteris principes , non jam armis militum, fed
meritis i'uis tedi : non purpureum habitum ,ièd
amidum induri glorix. Qui cùm hic deleda-
rentur abfolutione multorum , quanto magis
illic peperciife iè pluribus recenfendo, pietatis
fux recordatione mulcentur ? Qui nunc luce
fruuntur candida , longe meliora illic , quam
hìc poffidebant, habitacula confequuti, dicen-
. tes : 0 Ifracl, quam magna efl domus Domini , &
quam ingens locus poßeßionis ejus : magnum, dr C quidem tibi laborioium, nifi te teneret Reipu-
non habens finem ! Et perfundi maximis labori- blica , quam boni nnperatores Se parentibus Se
F f a i 4 lo.
Lue. 1 6 . 1 4 .
peregrinabatur exfilio.
yy. Fies etiam, b Imperator augufte , quod
non ufque Conftantinopolifn reverendas reliquias
ipíé proíequeris. Eadem tibi caula riobif-
cum eft, omnes julio dolore proíequimur, ora.
nes,fi fieri poffet ,dedudores tecum elle cupe-
remus. Sed Jofepli ad finitimam acceífit pro-
vinciam : hic multa interjacent regionum di-
vortia, hic maria transfretanda funt. Nec hoc
bus inter fe conferunt : Bonum efl viro cum por-
taver it j 11 gum grave à juventute, fe debit flngulari-
ter, drfilebit ; quia portavit jugum grave. Qui
enim jugum grave portaverit à juventute, re-
quiefeit poftea : remotus à, turba, præcipuum
locum quietis fuæ poífidet, dicens. : ¿guoniam
tu,Domine, fingulariter in fpe conflituifti me,
53. Portavit jugum grave à juventute lúa La-'
filiis prxtulerunt. Denique ideo te imperato-
rem pater fecit., Dominus confirmavit 5 ut non
foli militares patri, fed omnibus imperares.
y6. Nec vereare ne inhonorx vidèatitur,
quocumque acceíferint reliquix triumphales.
Non hoc íentit Italia , qüx claros fpedavit
triumphos, qux à tyrannis iterum liberata, concelebrar
lux libertatis audorem •. non hoc Conzarus
pauper, ideo fingvilariter in finu Abra-D llantinopolis, qux fecundo ad vidoriam prin-
. - . .... cipemmifit : quern cùm vellet tenere, non potuir.
Exfpedabat quidem in reditu ejus triumphales
folemnitates, Sc titulos vidöriarum : « exfpedabat
totius orbis imperatorem , ftipatum
exercitu Gallicano , Sc totius orbis fubnixum
viribus. Sed nunc illic Theodofius potentior ,
nunc gloriofior. redit : quern Angelorum caterva
deducit, quern landorum turba profequi-
tur. Beata plane, qux paradifi incolam fufcipis,
Sc habitatorem fupernx illius civitatis d augufto
fepulti corporis tenebis holpitio.
tits eft 'exfilio : in if. aliquot, carens debita domus forte quadam. . . .
peregrinabatur.• alii mil. melius, ut -nos in textu.
b. Reg- cod. unus, Arcad i imperator augufte : fed nomen Arcadi
manifeftc adcitum fuit ab aliquo fciolo j qui cum Honorium fupra
compellatum ccrnerct, bsec ad Arcadium referenda cxiftimavit. At
vcroquidnam A rea dio fui flèt in m o ra , quominus Confiantinopo-
lim, quae imperii fui regia crat ,paternum funus profequeretur i
c. MIT. Pra t, ac Gem. exfpedabat totus orbis.
d. Edit. Amerb. Sc duo miC angufto fepulti corporis, mff- fcpul-
cri corporis ; V a t. cod. augufto fepulcro marmoris .• ceceri mil'. Sc
omnes edit, nobifcum faciunt, nifi quod in illorum quibufdam pro
fepulti ctiam legitur fepulcri.
hx requiefcic ,divinx teftimonio ledionis. Por,
tavit jugum grave Theodofius à juventute,
quando infidiabantur ejus faluti, *qui patrerri
ejus triumphatorem occiderant. Portavit jugum
grave, quando fubiit pietatis exfilium,
quando infufis Romano imperio barbaris,, luf-
cepit imperium. Portavit jugum grave, ut ty-
rannos Romano dimoveret imperio : fed quia
hlc in labore , ibi in requie.
y4. Sed jam veniamus ad augufti corporis
tranfmilfionem. Fles, Honori, germen auguf-
* . Comitem Thcodofium Theodofii imperatoris pattern , ciim
Firm urn aeic victum ad mortem compuliffcc, refque maximas. gef-
fifletin Africa, Valentinianus fenior calumnia; aurcs accommodans,
o-ladio feriri ju l f i t ,ut accurate defcribit P. Orofius lib. 7 . c a p .3 3 .
N on e ft.au tem dubium u llum, quin Theodofius filius adhuc, ut
Ammianus lib. 1 9 . cap. 6■ re fe rt, admodum juvenis, ab inimicis
pattis exagitatus etiam fuerit. Credibile ergo eft c in Hifpaniam
recefliflc, ut illorum odiis locum darcc , quemadmodum
Theodorctus lib./, cap. item j . memorar. Quam vero periculofis
temporibus ad imperii (bcietacem alleftus fit , e x O ra t ,i6 . T h e -
miftii > e x lib.4 . Zozimi & aliis cognofcere eft.
a, Q nines edit, mrens dedita domus forte , quedam, . . peregrinar
AP PENDI X
: '( i ^ ® '“'à ^ i s * fa5, ^ -fi5, ^ 4 Ì-•£}' ^ 0
IN H Y M N O S S A N C T I AM B R O S I I
A D M O N i T 1 0 .
AMbroflum hymnos elucubrafle nemini obßurum efl. Hoc n am que ipß flgnificat ßermone contra
Auxentium in hac verba: aHymnorum quoque meorum carminibus deceptum populum
ferunt. Plane nec hoc abnuo. Grande carmen illud eft , quo nihil porentius. Quid enim po-
tentius, quam confeffio Trinitatis &c. Paulinus quoque illud teflatur in Vita ejufilem Antiflitis,
#bi Jußina contra ipfum infanientis perfecutionem narr ans, ita loquitur: Hoc in tempore primum
anciphonx, hymni, ac vigilix in Ecclefia Mediolanenfi celebrari cocperunt. Cujus celebricatis
devotio ufque in hodiernum diem non folüm in xadem Ecclefia , verum per omnes oed-
dentis Ecclefias manee, lnflituti hujus initium eodem plane modoßtnclus Auguflinus, teflis oculatus
dcßcribitlib. 9. ConfeíT. cap. 7. qui ó 1 alibib non raro corumdem hymnorum verßbus in rei quarntrattat,
confirmationem lubens ulitur.
Conflat igitur auBoritate tantorum teßium & canendorum hymnorum confuctudinem in omnes occidentales
Ecclefias e Adediolanenfi ejß propagatam, er eorumdem argumentum ac materiern in explicando
divina Trinitatis myfterio verjfari confuevijß. Sed nec minus exploratum efl alios etiam hymnos',
ubi arriana illa tempeflas favire defiit, d fanBo DoBore compofltos fuifle; quandoquidem hoc ipfum
cognofcere liceat ex Augußino, Cajjiodoro , c Ifidoro, Concilio T.oletano IV. d Beda & aliis.
Itaque dijßcultatis cardo inpoc verti-tur, ut hymni vere Ambroßani fiponantur ab alienis, ab illis
videlicet quos Hilarius PiBavienfls , Sedulius, Trudentius > Fortunatus , Elpis Boetii conjux, Gregorius,
Theodulphus Aurelianenfis , Alcuinus ac Paulus Diaconus compoßuerunf. Gillotius qui primus omnium
hymnos Ambröfii nomine feorfim evulgatos in editionis ßua appendice colleBos exhibuit , fexdecim
tamquam Ambroflanos admißt. Horum numerum additis oBodecim aliis Romani editores adauxere :
quem nova acceßione amplificaruntßequentes Parißna editiones. Verum ciim in his ómnibus editionibus
inßrtifint hymni Vexilla Regis prodeunt, Veni creator Spiritus, cjr alii quos Ambröfii nonejfe nemo
non agnoßit; manifefium efl in eorum cenfura deleBum nullum ejfe adhibitum. :ßd quicumque hymn i
ejufdem Ambröfii nomine infigniti vencrint in manus editorum,promifcue admijfos. Re quidem ipfa neque
Gillotius, neque Romani v adern ullum nobis producunt, cujus fidei credcndum putaverint: qui vero cur am
fufeeperunt Parifinarum editionum, ab iis ifiiußnodi tefies proferuntur > qui bus, ß Be dam unum excipias,
nulla fi.des haberi pojjit. J^uis enim hymnum quemlibet propterea inter Ambroflanos cenfiat referendum
, quod vel in chorali quodam manuferipto iißdem editoribus occurrerit, vel ipfum Radulphus Tun-
grenfis, c qui iñeunte feculo quimodecimoßripfit, Romx in hymnariis antiquis, aut etiam in Officio
Ambrofiano reperiri ajßrmet ? Neque enim fatis probatur nullum hymnorum, qui continentur in ifiis
libris, Ambrofio perperam eße infiriptum.
Dionyfius Chartußanus hymnorum , quos Ambroflanos exifiimavit, f catalogam texuit: fiel cur eofdem
DoBori nofiro adjudicarit,praterquam de hymno, Deus creator omnium , rationem nullam in medium
proferta nifi quod Ambröfii phrafin & charaBerem in quibufdam abs fe agnofei tefiificatur. ffuod argumentum
quoties filum efl, quam in hoc genere parum tutum fit ^facile intelligas.
Non majori cura fuit cliBhoveo, S ut quos hymnosfub Ambröfii titulo enumerat, illos eidem vindicet
allatis argumentis s excepto enim hymno , yE terne rer um conditor, quem ob ejus cumHexaemero cog-
nationem, indidem petitum exifiimat -y ad probandos alios non aliam rationem citat, quam communem
opinionem.
Idem pariter ftatuendum efl de Gavanti auBoritate , quippe qui explorandis hymnis Ambrofianis non
lydium lapidem adhibeat ,fedtantummod'o jam citatorum Radulphi Tungrenßs , Dionyfii Chartufiani,
ChBhovei, aut etiam aliorum adhuc avi pofterioris judicium fiquendum fibi proponat.
Habemus antiquius de hymnis VoBoris noftri tefiimonium in Regula beati BenediBi; hic enim fanBus
dum in eadivini ojßcii rationem fuis prafcribiti lAmbroíia.num,feilicetcarmen)quodetiam alibi hymnum
vocityt, ad fingidas horas cantari jubet. Verum tarnen qui commentaria fcripßrunt in eamdem
Regulam, vocem Ambrofianum pofi diBum Radulphum ita Interpretantur, ut eos hymnos vel quos
confecit Ambrofiiis , vel alios ad imitationem Ambrofianorum compofitos defignet. Alioquin
etiam non fatis conflat, an iidem hymni, quibus in Ecclefia hodieque utimur, jam inde a tempore fanBt
BenediBi cani confuerint.
ln haejanta dificúltate hymnorum Ambröfii noftri ab alienis difiinguendorum Optimum eße nobis
vifitm efl, ut pro Ambrofiano nullum admittamus, qui locupletis altcujus tefiis auBoritate non adfera-
tur i falius videlicet exillimantes pauciortbus at certioribus hoc in volumine locum tribuere j quam ut
eorum numerus multiplicetur , indifcriminatim veros cum falfis in unum confundere.
Primum eorum, quos hic edfmus , jure dicimus Ambröfii eße. Tefiem habemus fanBum Auguflinum,
cujus ßquentia verba leguntur : K In hoc libro dixi in quodam loco de apoftolo Petro , quod in
illo tamquam in perra fundaca fit Ecclefia, qui fenfus etiam cantatur ore multorum in verfi-
bus beatiffimi Ambröfii, ubi de Gallo gallináceo ait: Hoc ipfa petraEcclefix canente eulpam
diluir. Et fane cum dem hymnum ex Hexaemero1 defumtum eße a multis auBoribus pofi Be dam m venc-
rabilem obfervatum efl.
S. Ambr. Tom. I I . H H h h
a. Serm. dt
Baftlicis
num. 34.
b. Loc. infra
c. L ib . de
Offic. Eccl.
cap. 6.
d. Can, 13
e.Deobfem.
canon, iProt
’f - l i -
f. Hymnor.
Enarr.
g . ln E lu ci-
datori».
h .Comment.
inRubr.§ y .
cap. 6.
i.C<*p.9 . i t .
16. Ö* *7-.
K . I Í Í . I .R í .
traci, c. z i .
1. L ib . s,
cap. 1 4 .
m. De A rte
m t r .