vitam. Quorum alia mi hi (trateta abufidantia A* 14* Proceflìt tarnen poitremus creaturarum
copiarum terreftrium ad voluptatis perfunZio-
neni: alia cognitio fecretor.um cxleltium ,quse
mentem inflammaret hominis amore & defide-
rio difciplinarum , per quas ad fublime il-
lud divinorum penetralium poifimus pervenire.
Utrumque igitur preftantiifimum , ut 8c fub-
jeZas haberet omnes mundi opes, omnia vo-
datilia , terreftria, eciam pifces, & ufum maris,
•tamquam rex elementorum, ac fine labore, fine
indigentia ad imitationem & fimilitudinem B
-venerandi auctoris abundaret omnibus, atque
do filmina degeret copia,,& vias fibi aperiret,
.graduique admoveret, per quos ad ex li ad-
feendat regiarn.
ü. Cujus difficilis itineris l> viatorem facile
reperies illum virum, qui ita fit animi induzione
formatus ac voluntate, ut minima fibi cum
fuo corpore fit •familiaritas , neque in ullum
ingrediatur vitiorum conruberfìium^ullis adomnium
homo, fpecie gratus, mente fublimis;
ut omni eilet creature miraculo. In quo ad fimilitudinem
xterni Dei * rvt effet invifibilis,
humana l’pecie amiZus. Hie eft yas animx vigor
, principatum animx 8c corporis fibi quafi
reZor vindicans. Quern etiamfi non videnc
animalia cetera, tarnen reformidant i ficut nos
Deum,e quern non videmus, timemus 3 8c eo
plus metuimus , quia non videmus.
15. Namque ut ad imaginem ejus 8c fimilitudinem,
ficut fcriptum eft, prefumamus di-
cere , cum ille fe fundat majeftatis fux pleni-
tudine, 8c videat omnia, cxlum, aerern,terrain,
mare, compleZens univeriä, 8c penetrans per
fingula j ut cum nihil pretereat , 8c nihil fit
quod non confiftat in eo, atque ex ipio pen-
deat, Sc ipfius plenum fit, ficut ipie a i t : Ca- Hier.ty^
I urn # ten am ego compleo, elicit Dominm : ita vSi
hominis videt omnia, 8c non videtur, habens
ientanrium '* pumicetur iermonibus : neque in C lui invifibilem fubftantiam : difciplinis 6c con.
‘rôtis fecundorum temporum pofitus, humiles
'faftidiat, moefta fugiat, ianZorum laudes excu-
tiat atque elevet, neque gloria: ardore aut pe-
•cuniæ prefumtæ, (pei omnem exurat cupidita-
tem. Cujus animum non infleZat mceftitia, non
frangat injuria, nulla follicitet (ufpicio, c libi,
do non excitet, non expugnent paffiones cor-
..poris, non inquietet vanitatum appetentia, vo-
Iuptatum graria.Jam fi adjungas virtures, cafti
filiis ac fenfibus comprehendit latentia, penetrar
occulta maris, atque omnium diffufa ter-
rarum latibula, utriufque fcrutator nature, ad
fimilitudinem Dei fummi, quem imitatur 6c ie-
quitur, cujus imago pro exiguis portionibus in
fingulis figuratur : elevans quoque (è in aerem,
8c ejus nubiloia prætergrediens;àd cæli alta iè
dirigir ftudio cognitionis, 6c ardore iàpientiæ}
ubi paulifper ftupefaZus admiratione ftellarum
moniam, iobrietatem , ac temperantiam, facile ^ cæleftium , 6c luminum deleZatus clamate ,
-refrenare potens fit immoderatos impetus le-
viurn paflìonum-, menfuramque imponat delec-
^tarionibus (uis Se cupiditatibus }xquitate ambigua
diftinguac,tranquillitate mentis dubia cotn-
ponat, 6c velut compofitis omnibus corporis
8c mentis jurgiis,quafi bonus arbiter inoffen-
iam teneat exterioris hominis atque interioris
•concordiam , placidans eos in fernet ipib , ac fi
•cauih exigat., nullus eum malus confiliarius reproípiciens
defuper mundana ifta , conferens
quoque fe ad hefperum atque arZurum, 8c
cereros illos ¿'fàetrùtf wAaríireu,, 8c videns quod ?
inoffenfus ille fit error, quem fine errore, quo
magis omnia obeant, intexere atque oberrare
videanturj rnajore (è cupiditate adtollit ad ip-
fum gremium Patris,in quo eft unigenitus Dei fiban.i.w.
Filius enarrans (écreta D e i, 6c facie ad faciem
poftea revelanda. Nunctamen quibus digna.
vocet metu a paflionis corona j is plane non £ Cur , ex parte demonftrat, atque in xnigmate,
ibluni quafi amicus, led ctiam quafi filius ad- fimulque de Spiritu 6c vultu fuo fplendorem ludumetur
ä patre, ut divitias gloria: 8c heredita- minis, more torrentis effundit} ut eo illuminatis
ejus adipifcatur. tus dicat : Et erat ignis fiammigerans in ojfbus Hier.in.),
13. Merico ergo poftremus,quafi finis nature meis, # diffolutus fum undique, dr ferre nonpofi
formatus ad juftitiam, inter cetera animantia fum. Et David ait: De vultu tuo judicium me um
jufti arbiter. Et fi licet exemplum arceiTere , prodeat.
'B.om.io 4. ficut inter homines finis legis eft Chriftus ad 16. Hoc igitur mentis vigore,ut revertarun-
’juftitiam omni credenti , 6c nos tamquam ju- de digreffus fum , quo 8c externa iubigit, 6c
menta concernplatione Domini} fic enim Pro- (eparata 8c diftanda videt , 6c validiora viribus
TMyt-n- phec,a ait:K-dtüvaJ'«« iytvtöho ovi, id eft, p animaliafubjicit, tantam ceteris veneradonem
d jumcntum ¿flimatus fum spud te. dEtqux tarnen fui infudit } ut certatim quafi regi obediant,
voci ejus obiecundent. Et cum fint irrationa-
bilia , rationem agnoicant,g 8c difciplinam earn g
imprimant,quam natura non tribuit. Denique
videntes fere ejus manfuetudinem , ejus impeborum
vim naturamque t f i probe explet. An quia Anaxagoras
omnia dixerit materia & tu confervari ? y e rum non c ra r, cur tam
an x ieh x c difputaret vir cruditus; hie enim locus non alio refc-
rendus e f t , quäm ad Philonis imitarioncm , quicicaco libroeodem
plane modo philoiopharur.
e. Omnes edit, ac pauci m(T. quem quin non v id em u s alii plures,
acporiores melius cxcludunc q u ia -,non enim idcirco Deum timemus,
quia eum non videmus,fed quia juilumacque omnipotentem fcimiis.
f Prat. & Gem . ¡f/rhn»tis athlantides. Sed hx c ultima v o x
g lolla eft , q u x in textus ejedti locum irrep lit; namque exp li-
cac Ambroiius, cur p lane tx ,id e ft, ftellx e r ra tic x , erroris tarnen
fint immunes» nimirum quia eorum inojfenfus ( pcfiime Amclb.
cum plerifque mff. iriftnfus ) i l le f i t error & c.
g . MiT. aliquot > Ö» difciplind eum imprimmt, fupplc iationem.
rio
comparatio, cum ille pereuntesredemerit, nos
immolemus? ille iervos ad libertatem vocave-
r it , nos liberis irrogemus captivitatem ’ Sed
quis fimilis Deo ?
a. Nonnulli mlT uhunduntiam.. . ad voluntatis perfunHionem
alia co^nitionem & c.
b. Omnes edit, viatorem non fa c ile reperiet.- mff. fere omnes con-
-cinnius expungunt negationem.
* . Mctapho’ a eft a lapide pumice , quo artifices ad Jxvigandum
acpo lcndum uti iolent; quod adulatorcs blandiendo atque palpan-
do fcrme imitantur.
e. i dir. Eraf. ac fcq. non exagitet. Amcfb. & mff. non excitet.
d. Pra-. cod. ac Gem. aqua tamen comparatione■
* Miratur Nannius, cur S Ambrofiusgrxcam voccm retinUe-
/>n quia Latini varie hanc cfferunt
n interprecanrur. An quod etymon grxcum i1lli I
■placucsrir, quod y$t -¡Ç hoc eft-, ab iiiteiligcndo fit diclus,
«um mens à mcminiíTc, animus ia /js c app-.-Iiatus fit : quorum v
i. Cor: i j .
I 4J.©> 46.
rio manfuefcunt. Siepe fu (penderunt niorfus A fùmmo àpoflòli . Habacuc filie pcnñis volavir. foban:%i.g,
fuos, revocante fono vocis humanx. Videmus
innoxio canum dente lepores fine vulnere capi :
leones quoque ipibsj, fi vox hominis refultave-
rit, predam dimittere : pardos atque urfos incitan1
acrevocari voci bus : equos plaufu ho-
minum fremere, filendo mollire curfum: denique
fiepe fíne verbere preterennt verberatos>
ita vehementius illos incitar lingua: flagellimi.
17. Quid vero de mtmeribus loquar? Nutrit
aries veliera, ut placeat homini : atque in flu vio
merfatur,ut nicorem augeat. Oves quoque me- ®
Iiora pabula legunt, ut iiiaviore dicco laZis
foeta diftendant.ub«ra:fubeunt partus dolores,
ut homini fuá muñera ferant. * Tauri depreilb
fulcis per toturn diem aratro gemunt. Cameli
preter fubeundi oneris obièquia, tondendós (è
exhibent, ut arietes -, quo velut regi diverfa ani-
malia tributum fuum conferant, pendantque
veZigal annuum. Equus tanto iè jaZans eqili-
te, *glomerat grefilis (uperbos,atque ad do.
IDan. i
Reg.t. Elias in terra vicit, 8c in cxlo triurhphavit. Vale
, fili, 8c nos dilige 5 quia nos te diligimus.
* E P I S T O L A X L I V . * r^ r
Moyfert, q u a inter Deum ite rnundum diftinttio :f i t » reeie ) 8 j .
indi caffè ; cum illum impdffibilem atefue invifibilem ,
hunc corruptibilerp coryorcutnquc fignificavit. Sex dies
orbis creai ioni non eo adtribui, quod tempore Deus in- >
digeat. fed ut difpofitio. exprimeretur. Declaratur fep~.
tea ani dignitas,cui tamen ottonar ius antefeftur > ut potè
qui fit novi tefiamenti numerus > ut ille veteris. Expo-
nitur in harie rem Ofes. locus, & continuata ejttfdem
ogdoadis commendatane » in laudes feederis novi definit
W.r4. ■
A m b r o s i u s H ô R o n ï i A n o .
Ivifionem egregie advertifti propheti-
cam , vel potius divinam -, non enim
fuaMoyfes, (ed infufa 8c revelata fibi fcripfit, G e n .ì. 1
ea precipue quæ funt de conftitufcibne mundi : & f el -
quæ divifio operatorem atquè opera dillinxit.
mini adicenfìmi dorià finuatus , hcrili t e r g a C Nani cùm aliud impaflìbile eflèt, àliud paifiofubfternit
(edili. Sed ne forte adhùc moveat
quod novillìmus homo faZus fit, idem equus
nos doceat non ad contenítionem referendum
Cile, fed honorem. Portât pofteriorem fuum ,
nec defpicit, fed reformidat, 8c per diverfa
eum fuo circumfert labore. Uno moménto homo
longinqita obit, circumerrat diftantia, * turn
equis fingularibus, tum quadrigis triumpha-
libus.
nis receptàbile 3 quod erat impaflìbile , ad
Deum operatorem retulit : quod autem paflì-
bile fine aftijna, fine motu proprio, motutíi 8c
animam 8C figuram à creatore accipietìs fuo j
depuravit huic mundo.Quem faZum nonopor-
tuit fine gubernatore, 8c quodam patre indei.
fenfum relinqui. Et ideo invifibilem Deum vi-
fibilis hujus mundi reZorem eilè 8c quafi tuto-
rern apertiflìme deferibit. Quod ergo invifibi-
1 8. Et quoniam triumphales memoravi qua-D le , iempiternum : quod autem videtur y tem-, *-Cor- ì l*
drigas , necefle eft adtexam iis currus Eliæ
»
quibus per aera veZus eft, elephantorum, qui.
bus homo viZor adfiftens, cùm fit poftremus,
priores regit. Sic quoque gubernator navis in
puppi fedet, 8c totam navem gùbernat. Unde
puco illud non otiofum efle in Evangelio, quod
dominus Je firs in puppi dormiebat'i denique
excitatus imperavit vento & mari, 8c fedavit
tempeftatem, oftendens ideo iè noviflìmum veporale
a. Sex itaque diebus faZum mundum exprimi
c , hon quod Deus tempore iiidiguerit ad
conftitutionem ejus, cui intra momentum iìip-
petit facèréi quae velie ( dixit enim,# fatta furti) rfai. i4«j-
ied quia ea qux fiunt, ordinem quxrunt : ordo
autem 8c temp us 8c numerum plerumque exi-
git. Illud quoque precipue ^ quoniam nobis ad
operandum formam daturus , numerum dieniiTe,
quia gubérnator venerit. Unde- Apodo- E rum fervavit & tempora 5 nos enim tempore
lus ait : E actus e f i primus homo Adam in animam
v i ventem , novìffmus. Adam in fpiritum vivifi-
cantem. Sed non prius quod fpiritaie e fi, f id quod
animale, deinde quod fpiritale ; 8c addidit ; Primus
homo de terra terrènus ¡fecundus homo de
calo cale Fits .
19. ReZe ergo noviflìmus quafi totius fumma
operis , quafi cauia mundi , propter quem
faZa flint omnia \ quafi omnium habitator eieindigemus
3 ut aliquid macurius agamus 3 ne
precipitemus confilia atque opera noftra , ne
ordinem preteritiictamus. Cùm enim Deum
legiimis , ut Scripcura ollendit, cum (àpientia
8c qitodam confiiio 8£ difpofitióne omnia Tedile
8c ordine 5 conientaneùm eft rationi j Ut
primò cxlum facetet b quod eft pùlcherrimum :
oportet ut eo primùm oculos erigamiis, ilici
nóbis coiiteiidendum elle arbitremur, illarnmentoruni
inter feras vivit, cum pifeibus natat, F federn terreni* omnibus præferendam puteinii:
fuper aves volat,converfatur cum Angelis,terrain
inhabitat, Sc'cxlo militat,ililcat marejaere
pafeitur, cultor foli, viator profundi, pifeator
in fluZibus , in aere auccps, in cxlo heres ,
Chrifti coheres. Ha:cfecundum induftriam.
10. Accipe etiam quod fupra hominis lub-
ftantiam. Mbyfes in imo anibulavic rnari , in
a. Nonnulli mff. ac revöcari: vocari vocibtts cquos, plaufu bomi-
numfrewere filcntio mollirt, curju dtniqnc Scc liaudqüaauam male.
» . v irgilianum effe obfervat ¡\ anniui ; ex. hoc fcilicec Georg.
Depreffo incipiat jam tum mihi taurus arratro ingcmerc.
* . E t h o c , inquic idem Nannius . virgilianum :
Itifultare folo, & g rtfjiu glomciare fuperbos.
Ub i S erviu s, id eft , ut cum difdplina incedat.
* . Cairn fcilicct uno equo ad curfum utuntur , quales G rxc i vo-
cant celitcs: non binos trahunc, ut dcfultorcs: non ju gis inneCftunt,
ut in bigis, & quadrigis fir. Ita Nannius.
S. Ambr. Tom. I I .
3; Sex itaque diebus mundum cteavit 3 fepti-
mo die requievitab operibus fuis. Bonus fepd- Ge„.t
mils mtmerus, * quem non Pythagorico 8c ce-
teroruih philofophotum more traZânlus 3 fed
feciindum formam, & divifiories gratiæ ipirita-
lis • ieptem enim vircutes principales fànZi Spi-
ricus propheca Efaias complekus eft; Hæc heb-
* . Ccrtum eft Pythagbrxos; ut oblcrvavit Stobxus lib; i . Eccl
Phyfic. cap.ri. omnium philolophorum addiiliifim
numerotum. Platoniei quoqi.-e rr
buille reperiuntur j unde fa££um
fciftam illam philofophix amplefteban
non pcifunéiorie v
e x Indicibus Utriufque tom
Hoc autem unum libet adjicere ipfu
cis non p iuca imitatum è Philonis 1
Legis Allegos, circa initium.
is fuillc (eie
. eorumdein rarionem ha--.
antiqui Patres; qui fere
- , in explitandis nunieris
. Multus in his eft Ànibro-
voce num'trùt cognofcas lircr. 3, & hac epiftola , & aliis lo -
)io de Mundi Opifici- & li\»> i>